Tennis

'n Aantal balspele wat vermoedelik uit die Grieks-Romeinse Oudheid dateer, is sedert die Middeleeue deur die Wes-Europese adellikes beoefen. 'n Bal wat met hare gevul was, is met die handpalm (Frans: paume), 'n raket of ʼn kolf (Arabies: rahat = "hand palm") wat gesnaar was, oor 'n net geslaan. Dit het aanleiding gegee tot die Franse benaming jeu de paume.

Die naam wat die Engelse aan hulle variasie van die spel gegee het, naamlik real tennis, dui waarskynlik op die Franse uitroep "tenez" ("daar kom dit"), wat destyds tydens die afslaan aan 'n teenstander geskree is. Die vorm van tennis is binnenshuis gespeel totdat 'n rubberbal omstreeks die middel van die 19e eeu vir die spel begin gebruik is. Hierdeur is die spelmoontlikhede uitgebrei en daar is toe ook begin om tennis as 'n buitemuurse sport te beoefen.

Tennis was tot na die Tweede Wêreldoorlog net rykmansvermaak, maar het daarna as ʼn binnenshuise sowel as buitelugsport gewild geraak. Die grondlegger van moderne tennis ("lawn tennis" genoem omdat dit op grasbane gespeel is). was die Brit maj. Walter Wingfield, wat in 1874 die patent verkry het op die spel wat hy sphairistikè genoem het (Grieks sphaira = " bal"). Reeds in die vorige jaar het hy 'n boek met reëls vir die spel gepubliseer, maar aanvanklik het dit geen eenvormigheid in die beoefening van die spel meegebring nie.

Vaste reëls is eers in 1880 deur die Marylebone Cricket Club en die All-England Croquet Club (in 1869 gestig) opgestel. Laasgenoemde het in 1875 een van sy kroukiebane (houtballe word in die spel met 'n hamer deur hoepels geslaan) vir tennis laat inrig en 2 jaar later die eerste tenniskampioenskap in die Londense voorstad Wimbledon georganiseer. In die stadium het die klub die woorde and Lawn Tennis by sy naam gevoeg. Die jaarlikse All-England Championships by Wimbledon is in 1884 ook vir vroue oopgestel en het sedertdien sinoniem met tennis geword.

Die spel het gou ook buite Groot-Brittanje gewild geraak, eers in die VSA en Australië en later op die Wes-Europese vasteland. Hoewel daar vroeër 'n duidelike onderskeid tussen amateurs en beroepspelers gemaak is, speel almal teenswoordig in dieselfde toernooie. Daar is geen amptelike wêreldkampioenskap nie, maar die jaarlikse Wimbledon-toernooi (vir individue) en die Davisbeker-wedstryde (vir spanne) word as die vernaamste tennisbyeenkomste beskou. Tennis is teenswoordig saam met atletiek en sokker die gewildste sportsoort ter wêreld.

Tennis word op 'n reghoekige plat oppervlak, gewoonlik gras, klei of beton en/of asfalt gespeel. Die baan is 23,77 m (78 voet) lank en 8,23 m (27 voet) breed vir enkels, en 10,97 m (35,99 voet) breed vir dubbels. Ekstra spasie word om die baan benodig vir spelers om balle in te hardloop. 'n Net strek oor die volle breedte van die baan, parallel met die agterlyn en verdeel die baan in twee gelyke dele. Die net is 1,07 m (3 voet 6 duim) hoog langs die kante en 914 mm (3 voet) in die middel.

Die lyne wat oor die breedte van die baan loop word die agterlyne genoem (verste terug) terwyl die dienlyn oor die middel loop (tussen die net en agterlyn). Die kort merke op die agterlyne word die middelmerke genoem. Die buitenste lyne oor die lengte van die baan word die dubbelskantlyne genoem.

Die lyn dui die speeloppervlak vir dubbels aan. Die binnelyne oor die lengte van die baan word die enkelkantlyne genoem en dui die speeloppervlak vir enkels aan. Die lyn oor die middel aan spelerskant word die dienlyn genoem omdat die dien gelewer moet word in die area tussen die dienlyn en die net aan die ontvanger se kant. Die lyn wat die dienlyn in twee blokke deel word die middellyn genoem.

Die blokke word die dienblokke genoem; afhangend van 'n speler se posisie sal hy poog om die bal in een van die blokke te slaan wanneer gedien word. 'n Bal is uit indien dit nie met die eerste bons binne die regte dienblok val nie. Al die lyne moet 2 duim breed wees, terwyl die agterlyn tot 5 duim breed kan wees. Indien die bal tydens spel op die wit lyn bons, is dit nog steeds in, anders as by rugby.

Tenniswedstryde bestaan uit die dubbelspel vir onderskeidelik mans en vroue, die gemengde dubbelspel en die enkelspel, waarin slegs spelers van dieselfde geslag teen mekaar te staan kom. 'n Wedstryd word oor 3 of 5 stelle (vir mans) beslis, en 'n stel word gewen deur die speler (of paar) wat eerste 6 potte wen met 'n voorsprong van minstens 2 potte.

'n Pot word gewen deur die speler wat die eerste 4 punte aanteken; die puntetelling geskied egter nie numeries nie, maar word in die volgorde 15- 30- 40-pot toegeken. Indien een van die spelers geen punte in 'n pot behaal nie, staan dit as 'n strooppot bekend. Indien die telling gelykop is op 40 punte elk ("deuce", volgens die Frans deux a jouer), word die pot gewen deur die speler wat daarna 'n voorsprong van 2 punte behaal.

Wanneer die eerste punt (voordeel aan die afslaner of ontvanger) verval, is die telling weer gelykop. Aangesien die reël van 'n 2-pot-voorsprong tot eindelose lang wedstryde kan lei, is die uitkloppot of gelykbreker in 1970 ingestel. Met die pottelling op 6-elk, slaan die speler wat in die 12de pot gedien het, in die 13de pot eerste af. Daarna slaan elke speler om die beurt 2 keer al.

Die speler wat die eerste 7 punte (in die geval numeries getel) behaal met 'n voorsprong van 2 punte, wen die uitkloppot. Wedstryde word deur 'n skeidsregter beheer, wat by beroepstoernooie bygestaan word deur lynregters wat beslis of die bal binne of buite die speelgebied grondgevat het. Wanneer die bal tydens ʼn afslaan die net raak voordat dit in die regte speelhok beland, word die bal oorafgeslaan. Die spel begin met 'n afslaan, wat in elke pot deur 'n ander speler waargeneem word.

Die speler staan agter die agterlyn, gooi die bal in die lug op en slaan dit dan na die afslaanhok skuins oorkant hom. Die eerste afslaan word tussen die middelmerk en die regterkantste sylyn waargeneem, en die tweede tussen die middellyn en die linkerkantste sylyn. Indien 'n speler tydens sy afslaan met die een voet die baan betree, is dit 'n voetfout en is die afslaan foutief. As die tweede afslaan ook misluk (dubbelfout), wen die teenoorgestelde kant die punt. 'n Kragtige, doeltreffende afslaan is die grondslag van goeie tennis, aangesien 'n speler sy teenstander daarmee onder druk kan plaas.

In die sarsie houe wat na die afslaan volg, word 'n punt behaal as 'n teenstander die bal foutief terugslaan, dit wil sê buite die baan (op die lyn is nie foutief nie) of teen die net vas. 'n Verskeidenheid van houe kan met die voorhand (aan die kant van die arm waarmee die bal geslaan word) of met die handrug (aan die teenoorgestelde kant) uitgevoer word, maar daar is ook spelers wat met albei hande slaan of die raket in sowel die linker- as die regterhand kan vashou.

By 'n dryfhou word die bal laag oor die net en dikwels diep in die agterbaan gespeel, en by die vlughou word die bal teruggeslaan voordat dit grond geraak het. Indien die bal, nadat dit grand geraak het, direk teruggespeel word met die raket wat byna aan die grond raak, word van 'n halwe vlughou gepraat. Wanneer 'n speler na die net beweeg om 'n vlughou te speel, kan die bal met 'n lughou bo-oor sy kop in die agterbaan geplaas word. Indien so 'n bal egter te kort gespeel word, kan die teenstander dit vanuit die lug hard en meestal buite die bereik van sy teenstander terugslaan (mokerhou).

Wanneer 'n teenstander op die agterbaan is, kan ʼn valhou na hom gespeel word - ʼn kort gespeelde bal wat net anderkant die net grondvat.

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409680, volume 27, bl. 118, 119

•   Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Tennis.

•   Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir tennis.