Wys bron van Dubbelster

U het geen regte om om hierdie bladsy te wysig nie, vir die volgende rede:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪Elton‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected: .

Start of block: 18:08, 17 Februarie 2024
Expiry of block: 18:08, 17 Februarie 2029

Your current IP address is 3.239.76.123. The blocked range is 3.239.0.0/16.

Sluit asseblief al bogenoemde besonderhede in by enige navrae wat jy maak. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

U het toestemming om die bronteks te bekyk en te kopieer.

[[Lêer:Eta And AB.jpg|thumb|right|250px|Die dubbelster Eta Andromedae A en B.]]
[[Lêer:Artist's impression of the evolution of a hot high-mass binary star.ogv|thumb|250px|’n Kunstenaarsvoorstelling van die evolusie van ’n dubbelster met ’n groot massa.]]

’n '''Dubbelster''' of '''tweelingster''' is twee sterre wat om hul [[massamiddelpunt]] wentel. Die helderste ster word die primêre ster genoem en die ander een die sekondêre ster. Stelsels met twee, drie, vier of selfs meer sterre word [[veelvoudige ster]]re genoem. 

==Werking==
Dubbelsterre lyk dikwels vir die blote oog soos ’n enkele ligpunt, en kan net deur ’n teleskoop van mekaar onderskei word. Navorsing die afgelope twee eeue dui daarop dat die helfte of meer van sigbare sterre deel is van ’n veelvoudige sterstelsel.<ref>Filippenko, Alex, ''Understanding the Universe'' (uit ''The Great Courses'' op DVD), Lesing 46, tyd 1:17, The Teaching Company, Chantilly, VA, VSA, 2007</ref>

'''Optiese dubbelsterre''' is wanneer twee sterre, soos van die Aarde af gesien, lyk of hulle baie naby mekaar lê, maar nie ’n dubbelsterstelsel vorm nie; die sterre is ver van mekaar af en daar is geen fisiese wisselwerking tussen hulle nie. Twee sterre kan as optiese dubbelsterre uitgeken word deur die verskille tussen hul [[parallaks]], [[eiebeweging]] of [[radiale snelheid]] te meet. 

Dubbelsterre is baie belangrik in [[astrofisika]] omdat die berekening van hul [[wentelbaan]] sterrekundiges in staat stel om hul [[massa]] direk te bepaal, en daardeur ook ander parameters, soos hul radius en digtheid, indirek te beraam. As ’n dubbelster se wentelbaan op ’n vlak met ons gesigslyn langs lê, sal die sterre mekaar verduister wanneer die een voor die ander verbybeweeg en ’n [[verduisterende dubbelster]] vorm. As die twee sterre baie na aan mekaar is, kan hulle mekaar se buitenste ster-atmosfeer wedersyds verwring. In sommige gevalle sal hulle massa uitruil, en daardeur kan hulle ster-evolusiestadiums bereik wat nie by enkelsterre moontlik is nie. 

Die ster naaste aan die Son, [[Proxima Centauri]], is deel van ’n driedubbele ster – die ander twee sterre in die groep, [[Alpha Centauri|Alpha Centauri A en B]], is nog nouer verbind. Nog ’n voorbeeld is [[Sirius]] en [[Cygnus X-1]] (laasgenoemde is ’n bekende [[swartkolk]]). Baie dubbelsterre bestaan ook uit die kerns van [[planetêre newel]]s en is die oorsprong van beide [[nova]]s en [[Supernova#Opsomming|tipe Ia-supernovas]].

==Massamiddelpunt==
Dubbelsterre verskaf die beste metode om die massa van ’n verafgeleë ster te bepaal. Die [[swaartekrag]]aantrekking tussen die twee sterre veroorsaak dat hulle om hul massamiddelpunt wentel. Uit die wentelpatroon kan die sterre se massa bepaal word. So kan die verhouding tussen die sterre se voorkoms (temperatuur en radius) en hul massa bepaal word, en daardeur ook die massa van ander enkelsterre.

In ’n eenvoudige dubbelstelsel word ''r''<sub>1</sub>, die afstand van die middelpunt van die eerste ster na die massamiddelpunt, aangedui deur:

:<math>r_1 = a \cdot {m_2 \over m_1 + m_2} = {a \over 1 + m_1/m_2}</math>

waar:
:''a'' = die afstand tussen die middelpunte van die twee sterre, en
:''m''<sub>1</sub> en ''m''<sub>2</sub> = die massa van die twee sterre.

As ''a'' die [[Ellips|halwe lengteas]] van die wentelbaan van een liggaam om ’n ander is, dan sal ''r''<sub>1</sub> die halwe lengteas van die eerste liggaam se wentelbaan om die massamiddelpunt, of barisentrum, wees en ''r''<sub>2</sub> = ''a'' – ''r''<sub>1</sub> sal die halwe lengteas van die tweede liggaam se wentelbaan wees. Wanneer die massamiddelpunt binne-in die groter liggaam lê, sal dit lyk of dié liggaam slinger eerder as ’n herkenbare wentelbaan vorm.

In die beelde hieronder dui die rooi kruis die massamiddelpunt van twee liggame met verskillende massaverskille aan.

{| class="wikitable" width=550
|valign=top|[[Lêer:orbit1.gif|160px]]<br />(a.) Twee liggame met min of meer dieselfde massa wentel om hul massamiddelpunt.
|valign=top|[[Lêer:orbit2.gif|160px]]<br />(b.) Twee liggame met verskillende massas wentel om hul massamiddelpunt, soos [[Pluto (dwergplaneet)|Pluto]] en [[Charon (maan)|Charon]].
|valign=top|[[Lêer:orbit4.gif|160px]]<br />(c.) Twee liggame met ’n groot verskil in massa wentel om hul massamiddelpunt, soos die [[Aarde]] en die [[maan]].
|valign=top colspan=2|[[Lêer:orbit5.gif|320px]]<br />(d.) Twee liggame met dieselfde massa wentel in ’n [[ellips]] om hul massamiddelpunt.
|}

==Verwysings==
{{Verwysings}}

==Eksterne skakels==
*[http://ad.usno.navy.mil/wds/dsl.html The Double Star Library] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081215092336/http://ad.usno.navy.mil/wds/dsl.html |date=15 Desember 2008 }}, by die VSA-vlootsterrewag
*[http://www.ianridpath.com/binaries.htm ianridpath.com: Lys van die beste dubbelsterre vir amateurs]
*[http://hubblesite.org/newscenter/newsdesk/archive/releases/category/star/multiple%20star%20systems/ Foto's van dubbelsterre by Hubblesite.org]
*[http://chandra.harvard.edu/xray_sources/binary_stars.html Chandra-X-straalsterrewag]
{{CommonsKategorie-inlyn|Binary stars}}
*[[Lêer:Crystal txt.png|15px]] Hierdie artikel is vertaal uit die [[:en:Binary_star|Engelse Wikipedia]]

{{sterre}}

[[Kategorie:Dubbelsterre| ]]

Sjablone wat op hierdie bladsy gebruik word:

Keer terug na Dubbelster.

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/wiki/Dubbelster"