Krio
El krio ye un idioma criollu desenvueltu en Sierra Lleona, principalmente na capital, Freetown, polos descendientes d'esclavos lliberaos estauxunidenses y cimarrones xamaicanos a partir del sieglu XVIII.
 Krio | |
|---|---|
| Faláu en |  Sierra Lleona Guinea Ecuatorial
|
| Rexón | África occidental |
| Falantes | ~500 mil[1] |
| Familia | Criollu Cr. de base inglesa |
| Alfabetu | Llatín |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Nengún país |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | {{{iso2}}}
|
| ISO 639-3 | kri
|
Orixe y desenvolvimientu
editarTres l'apaición de llingües criollas basaes nel idioma inglés nel área del África occidental nel sieglu XVIII, y cola fundación de Freetown en 1792, estos pidgin presistentes fueron progresivamente incorporaos na fala de dellos grupos en Sierra Lleona ente 1787 y 1855. El pidgin inicial gradualmente evolucionó escontra un llinguaxe estable, la llingua materna de los descendientes d'aquelles primeres comunidaes, y la llingua franca de Sierra Lleona.[2]
Na década de 1960, Thomas Decker tradució delles obres de Shakespeare al krio, y compunxo poesía orixinal en krio. Na década de 1980 el Nuevu Testamentu foi traducíu a krio.
Carauterístiques
editarL'idioma krio ye la llingua franca d'unos 4 millones de sierraleoneses o otros grupos étnicos y los miles de decendentes krios d'otres partes d'África Occidental. Ye la llingua materna d'unes 500.000 persones. Contién elementos del idioma yoruba y del idioma igbo. Acordies colos datos disponibles en 2011, el krio yera faláu pol 90% de la población de Sierra Lleona.[3]
El pichi ye una llingua falada en Guinea Ecuatorial derivada del krio, que llegó per primer vegada a la isla de Bioko lleváu polos pobladores africanos que veníen de Freetown, Sierra Lleona, en 1827. El pichi ye'l segundu idioma más faláu nel país, namái por detrás del fang y siguíu de cerca pol bubi.[4] Emplegada principalmente polos fernandinos, grupu étnicu establecíu en Bioko, y ta bastante influyida pol español, idioma oficial de Guinea Ecuatorial.
Esisten tamién comunidaes de falantes de krio en Gambia, Nixeria y Camerún.[5]
Referencies
editar- ↑ Krio nel Ethnologue (17th ed., 2013).
- ↑ Fourah Bay College, Freetown: Guide to Krio, (held at SOAS Univ. of London Library, 195?).
- ↑ «Sierra Leone». The World Factbook. CIA. Archiváu dende l'orixinal, el 2007-06-12. Consultáu'l 15 de setiembre de 2011.
- ↑ Gramática del Pichi, Kofi Yakpo, 2010 ISBN 978-84-937497-4-3
- ↑ A. Wyse: Krios of Sierra Leone, Londres (1989).
Bibliografía
editarEnllaces esternos
editar
- Ethnologue report for Krio
- Krio Research Centre at Umeå University, Sweden.
- Krio proverbs
- The Universal Declaration of Human Rights in Krio
- PanAfrican L10n page on Krio (& Pidgin)