Брянск: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
Max Tenche (Сӳтсе яв | хушни) пТӳрлетӗве ӑнлантарман |
Max Tenche (Сӳтсе яв | хушни) п çĕнетрĕм |
||
48-мĕш йĕрке: | 48-мĕш йĕрке: | ||
}} |
}} |
||
'''Брянск''' |
'''Брянск'''— [[Раççей Федерацийĕ|Раççей]] [[Хула|хули]] [[Облаç (администрациллĕ виçе)|облаç]] пĕлтерĕвпе, [[Брянск районĕ|Брянск районĕн]] те [[Брянск облаçĕ|Брянск облаçĕн]] [[Администраци центрĕ|администрациллĕ центрĕ]]. [[Брянск (хула округĕ)|Брянск хули]] муниципаллă йĕркеленĕвне хула округĕ статуспе йĕркеленеть<ref name="БРЭ">{{cite web|url=https://old.bigenc.ru/geography/text/3924340|title=Брянск|author=Евдокимов М.Ю|date=2018|website=[[Мăн Раççей Энциклопедийĕ]]|location=Мускав|publisher=Научное издательство «Мăн Раççей Энциклопедийĕ»|lang=ru|accessdate=7 июня 2019|archive-date=2019-05-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20190512175803/https://bigenc.ru/geography/text/3924340|deadlink=no}}</ref>. |
||
[[Вар вырăс сăртлăхĕ|Вăта вырăс сăртлăхĕнче]], [[Десна (Тăнăвар юппи)|Деснан]] (унăн [[Болва]]ра та [[Снежеть (юханшыв)|Снежетьре]] юхни вырăнĕнче) çырăнĕсенче вырнаçнă. [[Халăх]]: |
[[Вар вырăс сăртлăхĕ|Вăта вырăс сăртлăхĕнче]], [[Десна (Тăнăвар юппи)|Деснан]] (унăн [[Болва]]ра та [[Снежеть (юханшыв)|Снежетьре]] юхни вырăнĕнче) çырăнĕсенче вырнаçнă. [[Халăх]]:375 669 çын<ref name = 'haloh2023'/>. |
||
{{Full Date|2010|03|25}} [[Медведев Дмитрий Анатольевич|Дмитрий Медведев]] РФ президенчĕн указĕпе Брянска "Хула çар чыславĕпе" ятне панă.<ref>{{cite web |url = http://document.kremlin.ru/doc.asp?ID=57952 |title = Указ № |
{{Full Date|2010|03|25}} [[Медведев Дмитрий Анатольевич|Дмитрий Медведев]] РФ президенчĕн указĕпе Брянска "Хула çар чыславĕпе" ятне панă.<ref>{{cite web |url = http://document.kremlin.ru/doc.asp?ID=57952 |title = Указ №339 Президента Российской Федерации |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110622012557/http://document.kremlin.ru/doc.asp?ID=57952 |archivedate = 2011-06-22 }}</ref>. |
||
Хула |
Хула — Дбар Марина Валентиновна ([[Авăн, 26|26-мĕш уйăхĕн]] [[2019|2019 ]]). |
||
== Этимологи == |
== Этимологи == |
||
[[1146]] çулхи Брянска (Дебрянск пекех) пĕрремĕш хут Ипатьев çулçырвĕнче асăнаççĕ<ref>Тихомиров М. Н. - Древнерусские города[http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000082/st042.shtml]1956 ç. М.</ref>. Хула ячĕ авалхи [[Вырăс чĕлхи|вырăсла]] ''Дьбряньскъ'' сăмахран пулчĕ, ''Дьбряньскъ'' ''дьбрь'' сăмахран пулчĕ. Авалхи вырăс сăмахĕ ''дьбрь''/''дебрь'' ту тайлăмĕ, ту хушăкĕ, канав, айлăм пĕлтерет<ref>[http://starling.rinet.ru/cgi-bin/response.cgi?root=%2Fusr%2Flocal%2Fshare%2Fstarling%2Fmorpho&basename=morpho\vasmer\vasmer&first=1&text_word=%D0%91%D1%80%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA&method_word=beginning&ww_word=on&ic_word=on&sort=word&encoding=utf-rus Брянск // Этимологический словарь русского языка = Russisches etymologisches Wörterbuch : в 4 т. / авт.-сост. М. Фасмер ; пер. с нем. и доп. чл.‑кор. АН СССР О. Н. Трубачёва, под ред. и с предисл. проф. Б. А. Ларина [т. I]. — Изд. 2-е, стер. — М. : Прогресс, 1986—1987.]</ref><ref>[http://starling.rinet.ru/cgi-bin/response.cgi?root=%2Fusr%2Flocal%2Fshare%2Fstarling%2Fmorpho&basename=morpho\vasmer\vasmer&first=1&text_word=%D0%B4%D0%B5%D0%B1%D1%80%D1%8C&method_word=beginning&ww_word=on&ic_word=on&sort=word&encoding=utf-rus дебрь // Этимологический словарь русского языка = Russisches etymologisches Wörterbuch : в 4 т. / авт.-сост. М. Фасмер ; пер. с нем. и доп. чл.‑кор. АН СССР О. Н. Трубачёва, под ред. и с предисл. проф. Б. А. Ларина [т. I]. — Изд. 2-е, стер. — М. : Прогресс, 1986—1987.]</ref><ref>Словарь русского языка XI—XVII вв. / АН СССР, ИРЯ. — М.: Наука, 1977. — С. 197.</ref><ref>Срезневский И. И. Материалы для словаря древнерусского языка по письменным памятникам. — СПб., 1893. — Т. 1. А—К. — С. 788—787.</ref><ref>[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA#CITEREF%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B21966 Никонов, 1966, с. 66]</ref>. |
|||
Брянска (Дебрянск пекех) пӗрремӗш хут Ипатьев çулçырвӗнче асӑнаҫҫӗ<ref>Тихом��ров М. Н. - Древнерусские города[http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000082/st042.shtml]1956 ҫ. М.</ref>. Хула ячӗ авалхи [[Вырăс чĕлхи|вырӑсла]] ''Дьбряньскъ'' сӑмахран пулчӗ, ''Дьбряньскъ'' ''дьбрь'' сӑмахран пулчӗ. Авалхи вырӑс сӑмахӗ ''дьбрь''/''дебрь'' ту тайлӑмӗ, ту хушӑкӗ, канав, айлӑм пӗлтерет. |
|||
== Кунçул == |
|||
[[File:Брянск_-_вид_через_Верхний_судок.jpg|left|thumb|200px|Петров тăвĕ çине курав]] |
|||
Брянскăн тĕрĕс никĕсленĕ вăхăт пĕлмен, анчах археологи даннăйĕсемпе вăл [[985]] çулта никĕсленĕ. [[1709]] çулта [[Киев кĕпĕрни]]н тытăмĕнче кĕнĕ, [[1727]] çулта [[Белгород кĕпĕрни]]нче панă. [[1920]]—[[1929]] [[Брянск кĕпĕрни|Брянск кĕпĕрнин]] центрĕ пулнă<ref name = 'PRE'>[https://old.bigenc.ru/text/1886157 Брянская губерния / В. В. Крашенинников // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.]</ref>, [[1930]] çултан [[Анăç облаçĕ]]н тытăмĕнче. |
|||
{{Full Date|1941|10|6}} нимĕç çарĕсем хулана оккупациленĕ. {{Full Date|1943|09|17}} совет çарĕсемпе ирĕкленĕ. Халĕ те çак кун Хула кунĕ пекех уявлать. |
|||
{{Full Date|1944|07|5}} [[Брянск облаçĕ]] йĕркеленĕ. Брянск унăн администрациллĕ центр йышăннă. |
|||
[[File:RR5714-0031R.jpg|thumb|200px|Ăстуни Брянск монети]] |
|||
== Халăх == |
== Халăх == |
||
64-мĕш йĕрке: | 73-мĕш йĕрке: | ||
* 2023 — 375 669 çын<ref name = 'haloh2023'/> |
* 2023 — 375 669 çын<ref name = 'haloh2023'/> |
||
== |
== пайлану == |
||
Брянск 4 хула |
Брянск 4 хула пайланать<ref>{{Cite web |url=http://docs.cntd.ru/document/974001757 |title=Саккун «Об административно-территориальном устройстве Брянской области» |access-date=2017-07-14 |archive-date=2019-07-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715080005/http://docs.cntd.ru/document/974001757 |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://docs.cntd.ru/document/974024831 |title=Брянск |access-date=2017-07-14 |archive-date=2019-07-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715080003/http://docs.cntd.ru/document/974024831 |deadlink=no }}</ref>: |
||
* Бежица |
* Бежица (Радица-Крыловка [[Хула евĕр паçулкă|хеп]]) |
||
* Володар |
* Володар ( Полпино хеп) |
||
* [[Совет районĕ (Брянск)|Совет районĕ]] |
|||
* Совет районӗ |
|||
* Фокин |
* Фокин (Белые Берега хеп) |
||
== Физика |
== Физика == |
||
Брянск мускаври [[Пĕр сехетри зона|сехет зонинче]] (мускав |
Брянск мускаври [[Пĕр сехетри зона|сехет зонинче]] (мускав ). UTC калакан танлаштарни +3:00 танлашать<ref> саккун сехет зонисем [https://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_114656/b2707989c276b5a188e63bc41e7bcbcc18723de8/]</ref>. Континент . пулать, те , анчах сайра пулать. |
||
== Транспорт == |
== Транспорт == |
||
Брянск- |
Брянск- [[Чукун çул|чугун ]] : [[Мускав]], [[Киев]], [[Харьков]], [[Гомель]], [[Смоленск]], [[Орёл (хула)|Орел]] тата [[Вязьма]] хулисенче . Хулара чугун : Брянск-Орел тата Брянск-Льгов (Брянск-I тата Брянск-II), Орджоникидзеград . [[2013]] [[Пуш, 26]] Мускав-Брянск . Хуларан 14 Брянск хулин . Брянск "Дружба" нефть , Дашава-Мускав, Шебелинка-Мускав газ выртаççĕ. |
||
== |
== == |
||
{{Асăрхавсем}} |
{{Асăрхавсем}} |
||
== Вуламалли== |
== Вуламалли== |
||
* Тихомиров М. Н. "Древнерусские города" [http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000082/st042.shtml]1956 |
* Тихомиров М. Н. "Древнерусские города" [http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000082/st042.shtml]1956 . М. |
||
* Малеванов, Николай Александрович – "Первые описания городов Брянщины (Брянск, Трубчевск, Севск)" |
* Малеванов, Николай Александрович – "Первые описания городов Брянщины (Брянск, Трубчевск, Севск)" |
||
* Кудряшов Н. – "Брянские правила" |
* Кудряшов Н. – "Брянские правила" |
||
87-мĕш йĕрке: | 96-мĕш йĕрке: | ||
* Пясецкий Г. – "Исторические очерки г. Брянска" |
* Пясецкий Г. – "Исторические очерки г. Брянска" |
||
== |
== == |
||
*{{Cite web |url=http://docs.cntd.ru/document/974001757 |title=Саккун «Об административно-территориальном устройстве Брянской области» |access-date=2017-07-14 |archive-date=2019-07-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715080005/http://docs.cntd.ru/document/974001757 |deadlink=no }} |
*{{Cite web |url=http://docs.cntd.ru/document/974001757 |title=Саккун «Об административно-территориальном устройстве Брянской области» |access-date=2017-07-14 |archive-date=2019-07-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715080005/http://docs.cntd.ru/document/974001757 |deadlink=no }} |
||
*{{Cite web |url=http://docs.cntd.ru/document/974024831 |title=Брянск |
*{{Cite web |url=http://docs.cntd.ru/document/974024831 |title=Брянск |access-date=2017-07-14 |archive-date=2019-07-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190715080003/http://docs.cntd.ru/document/974024831 |deadlink=no }} |
||
{{Брянск паркĕсем}} |
{{Брянск паркĕсем}} |
||
95-мĕш йĕрке: | 104-мĕш йĕрке: | ||
{{Брянск облаçĕ}} |
{{Брянск облаçĕ}} |
||
{{Десна çинчи пурăнан вырăнсем}} |
{{Десна çинчи пурăнан вырăнсем}} |
||
[[Категори:Раççей хулисем]] |
|||
[[Категори:Брянск]] |
|||
[[Категори:Брянск облаçĕ]] |
|||
[[Категори:Пурăнан вырăнсем, алфавитпа]] |
16:58, 18 Кӑрлач уйӑхӗн 2024 вӑхӑтри верси
Тĕп хула
|
Брянск — Раççей хули облаç пĕлтерĕвпе, Брянск районĕн те Брянск облаçĕн администрациллĕ центрĕ. Брянск хули муниципаллă йĕркеленĕвне хула округĕ статуспе йĕркеленеть[4].
Вăта вырăс сăртлăхĕнче, Деснан (унăн Болвара та Снежетьре юхни вырăнĕнче) çырăнĕсенче вырнаçнă. Халăх: 375 669 çын[3].
2010 çулхи пуш уйăхĕн 25-мĕшĕнче Дмитрий Медведев РФ президенчĕн указĕпе Брянска "Хула çар чыславĕпе" ятне панă.[5].
Хула пуçлăхĕ — Дбар Марина Валентиновна (26-мĕш авăн уйăхĕн 2019 çултан).
Этимологи
1146 çулхи Брянска (Дебрянск пекех) пĕрремĕш хут Ипатьев çулçырвĕнче асăнаççĕ[6]. Хула ячĕ авалхи вырăсла Дьбряньскъ сăмахран пулчĕ, Дьбряньскъ дьбрь сăмахран пулчĕ. Авалхи вырăс сăмахĕ дьбрь/дебрь ту тайлăмĕ, ту хушăкĕ, канав, айлăм пĕлтерет[7][8][9][10][11].
Кунçул
Брянскăн тĕрĕс никĕсленĕ вăхăт пĕлмен, анчах археологи даннăйĕсемпе вăл 985 çулта никĕсленĕ. 1709 çулта Киев кĕпĕрнин тытăмĕнче кĕнĕ, 1727 çулта Белгород кĕпĕрнинче панă. 1920—1929 Брянск кĕпĕрнин центрĕ пулнă[12], 1930 çултан Анăç облаçĕн тытăмĕнче.
1941 çулхи юпа уйăхĕн 6-мĕшĕнче нимĕç çарĕсем хулана оккупациленĕ. 1943 çулхи авăн уйăхĕн 17-мĕшĕнче совет çарĕсемпе ирĕкленĕ. Халĕ те çак кун Хула кунĕ пекех уявлать.
1944 çулхи утă уйăхĕн 5-мĕшĕнче Брянск облаçĕ йĕркеленĕ. Брянск унăн администрациллĕ центр йышăннă.
Халăх
Администрациллĕ пайлану
Брянск 4 хула районĕ çине пайланать[15][16]:
- Бежица районĕ (Радица-Крыловка хеп)
- Володар районĕ (Мăн Полпино хеп)
- Совет районĕ
- Фокин районĕ (Шурă Çырăнсем хеп)
Физика географийĕ
Брянск мускаври сехет зонинче (мускав вăхăчĕ). UTC çинчен калакан вăхăта танлаштарни +3:00 танлашать[17]. Континент климачĕ. Хĕл вăйлă сивĕсенчен пуçласа вăрăм ăшăччен пулать, çу нӳрлĕ те ăшă, анчах вăйлă шăрăх сайра пулать.
Транспорт
Брянск-пысăк чугун çул тĕвви: Мускав, Киев, Харьков, Гомель, Смоленск, Орел тата Вязьма хулисенче çулсем каяççĕ. Хулара чугун çул вокзалĕсем вырнаçнă: Брянск-Орел тата Брянск-Льгов (Брянск-I тата Брянск-II), Орджоникидзеград станцийĕ. 2013 çулхи Пуш, 26 Мускав-Брянск пуйăсĕ пуçласа кайнă. Хуларан 14 çухрăмра Брянск хулин пĕтĕм тĕнчери аэропорчĕ вырнаçнă. Брянск урлă "Дружба" нефть пăрăхĕ, Дашава-Мускав, Шебелинка-Мускав газ пăрăхĕсем выртаççĕ.
Асăрхавсем
- ^ База данных показателей муниципальных образований
- ^ Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более
- ^ 1, 2 тата 3 Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.)
- ^ Евдокимов М.Ю Брянск (выр.). Мускав: Научное издательство «Мăн Раççей Энциклопедийĕ» (2018). Тĕрĕсленĕ 7 июня 2019.
- ^ Указ № 339 Президента Российской Федерации. çăлкуçран архивланă 22 Ҫӗртме уйӑхӗн 2011.
- ^ Тихомиров М. Н. - Древнерусские города[1]1956 ç. М.
- ^ Брянск // Этимологический словарь русского языка = Russisches etymologisches Wörterbuch : в 4 т. / авт.-сост. М. Фасмер ; пер. с нем. и доп. чл.‑кор. АН СССР О. Н. Трубачёва, под ред. и с предисл. проф. Б. А. Ларина [т. I. — Изд. 2-е, стер. — М. : Прогресс, 1986—1987.]
- ^ дебрь // Этимологический словарь русского языка = Russisches etymologisches Wörterbuch : в 4 т. / авт.-сост. М. Фасмер ; пер. с нем. и доп. чл.‑кор. АН СССР О. Н. Трубачёва, под ред. и с предисл. проф. Б. А. Ларина [т. I. — Изд. 2-е, стер. — М. : Прогресс, 1986—1987.]
- ^ Словарь русского языка XI—XVII вв. / АН СССР, ИРЯ. — М.: Наука, 1977. — С. 197.
- ^ Срезневский И. И. Материалы для словаря древнерусского языка по письменным памятникам. — СПб., 1893. — Т. 1. А—К. — С. 788—787.
- ^ Никонов, 1966, с. 66
- ^ Брянская губерния / В. В. Крашенинников // Большая российская энциклопедия : [в 35 т. / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.]
- ^ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более
- ^ Перепись населения 2010. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений
- ^ Саккун «Об административно-территориальном устройстве Брянской области».
- ^ Брянск облаçĕн уставĕ.
- ^ Федераллă саккун сехет зонисем çинчен [2]
Вуламалли
- Тихомиров М. Н. "Древнерусские города" [3]1956 ç. М.
- Малеванов, Николай Александрович – "Первые описания городов Брянщины (Брянск, Трубчевск, Севск)"
- Кудряшов Н. – "Брянские правила"
- Никонов, Владимир Андреевич – "Краткий топонимический словарь"
- Пясецкий Г. – "Исторические очерки г. Брянска"
Каçăсем
Вăрçăри мухтавăн хулисем |
|
---|---|
Анапа • Архангельск • Белгород • Брянск • Великие Луки • Великий Новгород • Владивосток • Владикавказ • Волоколамск • Воронеж • Выборг • Вязьма • Гатчина • Грозный • Дмитров • Елец • Ельня • Калач-на-Дону • Ковров • Козельск • Колпино • Кронштадт • Курск • Ломоносов • Луга • Малгобек • Малоярославец • Можайск • Нальчик • Наро-Фоминск • Орёл • Петрозаводск • Петропавловск-Камчатский • Полярный • Псков • Ржев • Ростов-на-Дону • Старая Русса • Старый Оскол • Таганрог • Тĕвер • Тихвин • Туапсе • Феодосия • Хабаровск |
Брянск облаçĕ |
|||
---|---|---|---|
Администраци центрĕ: Брянск Районсем: Брасовский • Брянский • Выгоничский • Гордеевский • Дубровский • Дятьковский • Жирятинский • Жуковский • Злынковский • Карачевский • Клетнянский • Климовский • Клинцовский • Комаричский • Красногорск • Мглинский • Навлинский • Новозыбковский • Погарский • Почепский • Рогнединский • Севский • Стародубский • (МТ • Суземский • Суражский • Трубчевский • Унечский • Статьясем: Географи | Гербĕ | Гимнĕ | Историйĕ | Халăхĕ | Администрациллĕ-территориллĕ пайланăвĕ | Ялавĕ |
Десна́ çинчи пурăнан вырăнсем |
|
---|---|
РФ |
Ельня • Десногорск • Екимовичи • Вороново • Олсуфьево • Ветьма сулахай юппи • Жуковка • Угость сылтăм юппи • Вщиж • Ржаница • Сельцо • Хотылёво • Брянск • (Болва тата Снежеть юпписен вăрри) • Супонево • Выгоничи • Рёвна сулахай юппи • Навля сулахай юппи • Трубчевск • Нерусса сулхай юппи • Белая Берёзка |
Украина | |
Çав пекех: Тăнăвар |