Tekst: Agnieszka Rodowicz
Kiedy Frank O. Gehry na prze�omie lat 60. i 70. projektowa� seri� mebli z laminowanej tektury falistej, chcia� pokaza�, �e na design sta� ka�dego. Dzisiaj mod� na recykling nap�dza g��wnie ekologiczna konieczno��. Ale to, co ekologiczne, wcale nie musi by� tanie.
Zanim Humberto i Fernando Campanowie trafili na salony, projektowali meble z opon, szyn, karton�w. W ich kraju - Brazylii - wykorzystanie odpad�w ju� dawno opanowano do perfekcji. - Kiedy nie mogli�my pozwoli� sobie na jaki� materia�, szukali�my ta�szego - m�wi� lapidarnie bracia o pocz�tkach swojej kariery. Dzi� ich meble produkowane przez renomowane fabryki jak np. Edra znajduj� si� w zbiorach muze�w sztuki u�ytkowej, m.in. w Design Museum w Londynie, MoMA w Nowym Yorku. Fotel Favela powsta� z inspiracji zabudow� brazylijskich dzielnic n�dzy. W serii Sushi wykorzystali technik�, jak� kobiety z faweli wykonuj� maty i narzuty - skrawki tkanin naszywaj� jedna na drug� (Campanom skojarzy�y si� z sushi).
�yrandol z buteleczek po konfetti, 4 tys. euro
Campanowie s� idealistami, chc�, by ich projekty zwraca�y uwag� na problemy spo�eczne. Fotel Multida~o (T�um) powsta� z tradycyjnych szmacianych lalek szytych w p�nocno-wschodniej cz�ci kraju. Stamt�d falami ludzie uciekaj� za chlebem, do ju� 15-milionowego Sa~o Paulo.
Mi�dzynarodowy rozg�os i pierwszy kontrakt na seryjn� produkcj� przyni�s� Campanom fotel Vermelha z kilkusetmetrowego zwoju sznur�w. Powsta� po wizycie na targu w Sa~o Paulo. W�osi z Edry uczyli si� przeplatania sznura z kasety wideo, kt�r� dostali od projektant�w. Za recykling markowy trzeba jednak s�ono zap�aci�, np. za Favel� - 1910 euro. Cho� na og� projektanci wykorzystuj�cy odpady deklaruj�, �e w ten spos�b protestuj� przeciwko rozrzutno�ci bogatych spo�ecze�stw. Tak jak Holender Maarten Baas seri� mebli Treasure, kt�re powstaj� z fabrycznych odpad�w przy produkcji mebli.
Recykling cz�sto narzuca odwrotn� kolejno�� dzia�a�: najpierw jest materia�, potem pomys�, co zrobi�, w ko�cu praca nad funkcjonalno�ci� przedmiotu. Brytyjczyk Stuart Haygarth przez dwa lata zbiera� na pla�y w Kent przedmioty wyrzucone na brzeg - z plastikowych zrobi� �yrandol Tide. I cho� ka�dy przedmiot mia� inny rozmiar i kszta�t, razem utworzy�y idealn� kul� (symbolizuje Ksi�yc, kt�ry decyduje o przyp�ywach, wi�c tak�e o tym, czy poszukiwania na pla�y b�d� owocne). Poniewa� Stuart zbiera r�ne �mieci w ogromnych ilo�ciach, musi je sortowa�, dziel�c na kategorie, np. niebieskie albo plastikowe. Buteleczki po konfetti przele�a�y w worku w londy�skiej pracowni artysty cztery lata, zanim w dzie� Nowego Roku 2004 wpad� na pomys�, �e z tysi�ca sztuk zrobi �yrandol Millenium.
Siedziska Campan�w - wykorzystali oni tu techniki stosowane przez brazylijskie kobiety do wyrobu narzut z resztek tkanin
Zapalonym 'odzyskiwaczem' jest te� belgijski architekt Charles Kaisin, kt�ry dla sztuki u�ytkowej porzuci� projektowanie budynk�w. Ze szklanych butelek po napojach po obci�ciu szyjek, wypolerowaniu i piaskowaniu robi szklanki (kto z nich pije, zostawia na satynowej powierzchni �lad, kt�ry znika przy myciu naczynia). Projektant znalaz� te� zastosowanie dla szklanych okienek od zu�ytych pralek (dostaje je od znajomych, w punktach naprawy AGD lub zbiera na wysypiskach �mieci). Po usuni�ciu metalowych element�w i wypiaskowaniu szklane denka zamieniaj� si� w miski, formy do zapiekania i pojemniki do przechowywania. Jak z pospolitego materia�u zrobi� co� wyj�tkowego? Najlepiej mu si� nad tym my�li podczas gry na pianinie lub organach. Gdy pewnego razu zapatrzy� si� na wiruj�ce nad ulicami reklam�wki, zacz�� si� zastanawia�, jak przed�u�y� ich podr� i nada� jej nowy wymiar. Ostateczny pomys� podsun�y bezdomne kobiety zbieraj�ce torebki. Po trzech latach eksperyment�w Kaisin opracowa� technologi� uzyskiwania z reklam�wek materia�u, z kt�rego szyte s� torby pod mark� Pingolingo.
Opracowanie metody przekszta�cania gazet w tworzywo o odporno�ci drewna (kartki klejone s� kilkakrotnie), z kt�rego Kaisin wykona� �awk� rozci�gaj�c� si� jak akordeon (siedz�c na niej, mo�na te� j� czyta�), zaj�o mu znacznie mniej czasu Z papieru zrobi� tak�e krzes�o - Hairy Chair. Mebel z odzysku oklei� niezliczon� ilo�ci� pask�w papieru poci�tych niszczark� do dokument�w (symbol powodzi informacyjnej). Czy to rze�ba, czy przedmiot u�ytkowy? Jak d�ugo wytrzyma? Czy jest wygodny? W tym przypadku status przedmiotu �wiadomie nie zosta� jednoznacznie okre�lony.
Podpalony szezlong Maartena Baasa
Francuzka �lise Fouin uczy�a si� sztuki z�otniczej, ale wybra�a papier z ciekawo�ci i przekory. Pr�buje odpowiedzie� na pytania: co zrobi�, by zwyk�y surowiec zagra� pierwsze skrzypce? Jak to, co brzydkie i odrzucone, zmieni� w pi�kne i po��dane? - Codzienno�� inspiruje mnie bardziej ni� moda - m�wi �lise. Najpierw fotografuje papier w makroskali, co pozwala jej wnikn�� w jego struktur�. Potem eksperymentuje i zdaje si� na przypadek. - Papier czuj� instynktownie, nie rysuj� projekt�w - opowiada. - Skr�cam, dopasowuj�, owijam, poleruj�, lakieruj�, a� co� si� narodzi.
Cho� materia� jest dla �lise wa�niejszy ni� sam przedmiot, jej poszukiwania przynosz� konkretne rozwi�zania - lampy, p�ki, kosze. Kilka projekt�w �lise nawet wyprodukowano w limitowanych seriach i s� sprzedawane przez parysk� La Tools Galerie.
�awka Jasona Iftakhara z odpad�w po opakowaniach z supermarket�w, jej metr kosztuje 200 funt�w
- Mam obowi�zek by� przyjazny dla �rodowiska, bo wp�ywam na styl �ycia - deklaruje z powag� 26-letni Jason Iftakhar. Pomys� na �awk� podsun�a mu ilo�� odpad�w po opakowaniach generowana przez supermarkety. - Chcia�em spektakularnego efektu, nie zu�ywaj�c zbyt wiele energii - przy-znaje. Supermarket to doskona�e miejsce do wykorzystania systemu ju� funkcjonuj�cego. Raw Bench powstaje za pomoc� maszyny do sk�adania kartonowych pude� bez konieczno�ci ich przetwarzania i bez u�ycia kleju. W dodatku wyklucza koszty transportu - �awk� mo�na sprzedawa� w miejscu produkcji (na razie jest jednak do kupienia tylko od artysty, metr �awki kosztuje 200 funt�w).
Recykling stosowany jest w coraz szerszym zakresie, wi�c granice mi�dzy przetwarzaniem a odzyskiwaniem s� p�ynne. Maarten Baas jeszcze jako student wpad� na pomys�, by nadpali� krzes�o, zaimpregnowa� je i polakierowa�. Zacz�� od mebli z Ikei i second-handu. W ko�cu pu�ci� z dymem klasyki designu, np. fotel Calvet Antonia Gaudiego z 1902 roku i Favel� Campan�w. - Redefiniowanie czyjej� pracy to te� akt tworzenia - twierdzi. Ci, kt�rzy przyznaj� mu racj�, nadpalone meble kupuj� za kilka tysi�cy euro pod mark� Moooi s�awnego projektanta Marcela Wandersa.
�r�d�o: Wysokie Obcasy
