Datazio absolutu

Datazio absolutu terminoa gai, objektu edo estratu geologiko baten adina hurbildu edo data bat zenbatesteko metodo eta teknika multzoari dagokio. Datazio absoluturako metodo eta teknikak datatu nahi diren gai edo objektuetan denboran zehar izandako aldaketa fisiko-kimikoetan oinarritu ohi dira.

Zenbait elementuren nukleo atomiko ezegonkorrek erradiazioa igorriz galtzen dute bere masaren zati bat. Erradiazioa alfa(α), beta(β) eta gamma(γ) motakoa izan daiteke.

Lurreko harri eta beste materialetan, elementu/nukleo ezegonkorrek berez eta jarraikiro igorriko dute erradiaktibitatea. Hau da,jatorrizko elementu sortzailea ezegonkorrak dira eta erradioaktibitatea igorriz, ondorengo egonkorrean bihurtuko dira.

Erradioaktibitate-mota asko dago, baino hiru dira nagusi:

• alfa partikulak edo izpiak, helio-nukleoak dira eta barneratze-ahalmen oso txikia dute;
• beta izpiak edo partikulak, elektroiak dira eta karga elektriko negatiboa dute; euren barneratze-ahalmena alfa partikulen kasuan baino handiagoa da;
• gamma izpiak, maiztasun handiko erradiazio elektromagnetikoak dira eta ez dute karga elektrikorik; barneratze-ahalmena oso handia dute.

Atomo baten deuseztatzea zoriz gertatzen da. Hau da, desintegrazio erradioaktiboan betetzen diren legeak estatistikoak dira, eta ezinezkoa da aurresatea zer unetan deuseztatuko den atomo bat. Beraz, elementu erradioaktiboen ezaugarri nagusi moduan, beren semidesintegrazio-periodoa (T) definitzen da (batzuetan erdibizitza edo batezbesteko bizi-denbora bezala izendatzen da), substantziaren elementu erradioaktiboen kantitate erdia desintregratzeko behar den denbora, alegia.

λ konstante erradioaktiboa edo desintegrazio-tasa konstantea da: elementuaren aktibitatea adierazten digu (atomoek desintegratzeko duten probabilitatea).

Elementua oso aktiboa bada (λ-ren balio handia da), segundoko nukleo asko desintegratzen dira, eta beraz, semidesintegrazio katea (T) oso txikia izango da.

Erradioaktibitate-konstanteak (λ) independente edo askea desintegratzen den elementuaren egoera fisiko edo kimikoarekin. Hau da, isotopo erradioaktiboen transformazioa elementu egonkorrean konstantea da eta ez dago naturako aldagai fisiko-kimikoen eraginpean.

Isotopo batek hiru baldintza bete behar izaten ditu arroken datazioan erabilgarri izateko:

• elementua aski arrunta izan behar du;
• elementuaren batezbesteko bizitza egokia izan behar da datatu nahi den garaiarekiko; oro har, metodo erradiaktibo jakin baten irismena (datatu daitekeen garai zaharrena), erabilitako isotopoaren batezbesteko bizitzaren halako 10 izango litzateke;
• elementu guraso ezegonkorren desintegrazioa,arroka sortzen den unean hasi behar da,eta bertatik eratorritako elementu seme egonkorrek hantxe,arrokan,iraun beharko dute oso-osorik inolako galerarik izan gabe.

• Karbono-14 bidezko datazioa