Eneida

A maior obra de Virxilio está escrita en hexámetros dactílicos. A causa da morte do poeta aparece con pequenos defectos e incoherencias tanta na composición como na estrutura.

A Eneida, por vontade expresa do seu autor, debía ser destruída, ó non ser exposta a revisión final que el tiña previsto facer. Augusto interveu para salvar o poema e encargoulle a edición do poema manuscrito a Vario Rufo, poeta notable da época, e a Tucca, amigo persoal de Virxilio. Foi publicada sen adicións nin emendas tornándose verdadeira literatura de carácter sacro para os romanos.

A obra consta de dúas partes de extensión semellante: a primeira (libros I-VI), que toma como modelo a Odisea, narra as viaxes de Eneas polas costas de África ata arribar primeiro a Cartago onde é acollido pola raíña Dido e posteriormente a Italia; a segunda (libros VII-XII), que se reclama a si mesma como unha especie de Ilíada, as guerras pola conquista do Lacio, coa derrota de Turno e a fundación de Alba Longa por parte de Ascanio, da que xurdirá a cidade de Roma.

Alén de sublimar a epopea dos devanceiros de Roma, a Eneida é un poema encomiástico dedicado á persoa do emperador Augusto.

Dise que, máis aínda que unha imitación da Ilíada e da Odisea, Virxilio expúxose unha sorte de competición con Homero. Así, fronte aos 24 cantos de que se compón cada unha das epopeas homéricas, a Eneida componse de 12. Pódese atopar paralelismos, coas súas correspondentes oposicións, entre as dúas obras gregas e estoutra latina:

• O regreso ou nostos, máis propio da Odisea e da primeira metade da Eneida.
  • Na obra latina, o regreso non é o dun heroe ao seu fogar, senón o de parte dun pobo a un dos lugares de orixe da estirpe dalgún ou dalgúns dos seus heroes, lugar determinado por elección divina e que os heroes haberán de pescudar. Na cronoloxía mítica, a viaxe do Eneas literario coincidiría no tempo cos nostoi gregos. Como na Odisea, na Eneida hai unha deidade que se opón a que o heroe chegue ao seu destino (Poseidón no poema grego e Xuno no latino), outras deidades que alíanse con ela, outras que axudan ao heroe (algunhas, téndoo como o seu protexido: Atenea protexe a Odiseo; Venus protexe a Eneas), cambios de alianzas e deidades que non toman un partido.
• A xustificación da guerra entre dous pobos con motivos míticos e de amores e desamores.
  • Na Ilíada, e en xeral no Ciclo troiano, preséntase como causa humana da guerra inmediata, contemporánea ou recente o despeito de Menelao polo abandono de que é obxecto por parte de Helena, aínda que este haberá de explicarse por asuntos dos deuses. Na Eneida, preséntase como causa humana de futuras guerras o despeito de Dido polo abandono de que é obxecto por parte de Eneas, e tamén haberá de explicarse tal abandono por intrigas divinas.

O poema de Virxilio compárase tamén coas Argonáuticas de Apolonio, e é fácil que o poeta romano tivese presente a tradución latina de Varrón. Tamén neste caso, hai similitudes e diferenzas entre unha obra e a outra en varios aspectos, empezando polos amores de Dido e Eneas e os de Xasón e Medea.

Os modelos latinos máis importantes dos que se valeu Virxilio para a composición da Eneida e para o contraste con eles son a Guerra púnica (Poenicum Bellum) de Nevio e, sobre todo, os Anais (Annales) de Ennio, o gran clásico da épica romana nese tempo. En varias pasaxes da Eneida cítanse outros do poema de Ennio, ás veces literalmente.

• A literatura hai dous mil anos, reportaxe en El País.