ئاپۆلۆن
 |
| ئاپۆلۆن | |
|---|---|
 | |
| پەرەستڤان | دینێ یەونانستانا کەڤنارە  |
| تەکست | ئالجەستە، وهۆ مۆورنس فۆرئا دۆناس؟، پلگرمئۆ فئە تەرنتی، ئیلیادا |
| زایەند | مێر |
| ئاگاهیێن کەسانە | |
| ژدایکبوون | دەلۆس، جینتهوس |
| دێئوو باڤ | |
| خوشکئوو برا | |
| حەڤژین |
|
| زارۆک |
|
| خانەدان | ئوورانیا،ئا مفیسا |
| وەکهەڤ | |
| ئاپۆللۆ، سون، سۆل، بەلەنوس، مۆگۆنس، باسسۆلەدولتانوس، کەندرسۆس، پرونەنوس، دیسپروس | |
بگوهێرە - ویکیدانەیێ بگوهێرە | |
ئاپۆلۆن (ب یەونانیا کەڤن: Ἀπόλλων، لات. ئاپóللōن; ب لاتینی: ئاپۆللۆ)ئا ن ئاپۆلۆ یان ژی ئەپۆلۆ، د دینێ یەونانئوو رۆمایی یێ کلاسیکئوو میتۆلۆژیا یەونانیئوو میتۆلۆژیا رۆمایی دە یەک ژ خوەداوەندێنئۆ لیمپئی یە.ئا پۆلۆن وەکی خوەداوەندێ تیرڤانی، موزیکئوو دانس، راستیئوو پێشبنی، شیفائوو نەخوەشیان، تاڤئوو رۆناهی، هەلبەستڤانیئوو هێژ بێتر تێ ناسکرن.ئە و وەک یەک ژ خوەداوەندێن یەونانئێ ن هەری گرینگئوو کۆمپلەکس،ئە و کورێ زەوسئوو لێتۆئوو جێویێ خوەداوەندێ نێچیرێ ئارتەمیسێ یە.[1] وەکی کو خوەدایێ هەری بەدەوئوو ئی دەالئا کۆورۆس (ەپهەبەئا ن جوانیا کۆسەئوو وەرزشدار) تێ دیتن،ئا پۆلۆن وەکی هەمی خوەدایێن هەری یەونانی تێ هەسباندن. پێشبینیا دەلفیێ ژ وی رە هاتە تەرخانکرن.ئا پۆلۆن د میتۆلۆژیا ەترووسکان دە کو ب میتۆلۆژیا یەونانی ڤە باندۆرکری یە وەکی ئاپولو تێ زانین.
ژێدەرئوو ناڤ
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]تێ تەخمن کو ژێدەرا کولتائا پۆلۆنی ژ ئاناتۆلیایێ دە تێ. بێژەناسیا ناڤێئا پۆلۆن نە دیارئە . دبە کوئە ڤ ب زمانێ یەونانی ب واتەیا "دازانینەر"، "هلوەشینەر"ئا نئە وئێ کو ژ کارەسات دپارێزە. د ئیلیادایێ دە، حۆمەر ژێ رە دگۆت سمینتەووس ب یەونانیا کەڤن: Σμινθεύς، لات. سمنتهەúس ("جردکوژ")ئوو "یێ کو ژ دوور ڤە". ل سەر ناڤێ فەبۆسئا پۆلۆن ("ەوئێ برقین"، ب لاتینی: پهۆەبوس)ئە و ژی ب خوەداوەندێ رۆژێ حەلۆس رە هات وەکهەڤکرن. ناڤێن دن بۆەدرۆمۆس، "یێ کو دلەزینەئا لیکاریێ بکە، ب قیرینەک شەر"ئوو لۆخاس بوون.
پتاگۆراسڤانئوو پلاتۆنیستێن کو ب تایبەتیئا پۆلۆن دپەرستیان، پێ باوەر بوون کو ناڤێ وی واتەیەکە فەلسەفی یە.ئە ونا ڤێ ناڤێ وەکیئا پۆلۆن ("ئە وێ نە پر") شیرۆڤە کرن، ژ ا- ("نە"،ئا لپها پرڤاتڤوم)ئوو پۆلۆن ("گەلەک"). د ناڤ وان دە توانجەک ژ یەک، یا هەری بلند، بێگومان پرەنسیپا زێدەتر رە، بەرەڤاژیا پررژمار دیتن. ل گۆری ڤێ شرۆڤەیێ، کو نووپلاتۆنیست پلۆتینۆس ژ پیتاگۆراسڤان رە دهەسبینئە ، "ئاپۆلۆن" ناڤێ خوەدایێ یەکئە .ئە ڤ بێژەناسیا ناڤێئا پۆلۆن بئە شکەرەیی د بەرهەمێن پلاتۆن دە نایێ گۆڤانی دان، لێئە و خویا دکە کوئە و پێ دزان بوو. د لێکۆلینێ دە تێ تەخمینکرن کوئە و بەشەک ژ "دیتانەیا نەنڤیسی" بوو، کو تەنێ ب دەڤکی هاتە راگهاندن.
ئەفسانە
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]حەسباندن
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]ئاپۆلۆن پارێزکارێ هونەرئوو موزیکێ بووئوو سەرۆکێ نەه موزان کر (لەوما موساگەتەس بەرناڤەکی وی بوو)ئوو د هەمان دەمێ دە خوەدایێ کەفارەتێ بوو.ئە و ژی وەکیئا پۆلۆنئە پجورۆس، خوەدایێ شفایێ هاتە هەسباندنئوو ب ڤی وایی شێنیێن فگالا ژ نەخوەشیا وەبایێ فلیتاند. لێئە و د وارێن دنئێ ن ژیانێ دە ژی رۆلەک دلەییست:ئە و نەخوەشی، مرنئوو خرابکرنێ دەرخست (مینا خوەدێ بابیل نەرگال )ئوو شووندا د شەرێ ترۆیایێ دە وەبایێ شاند ل وارگەها ئاکایان. د هەمان دەمێ دەئە و ژ خەتەران فلیتاند (میناک، د فۆنکسیۆنائا پۆلۆن سمنتهەوس، "دەستاڤێژێ مشکان"ئا نئا پۆلۆن لوکەۆس دە وەکی پارێزکارێ کەوتەیان ژ گوران). وەکی کو خوەدایێ شیفایێ، پێشبینیئوو جیهەنێن پێشبنیێ ب وی رە تێکلدار بوو. ب مرنائە ژدەها پوتهۆن رە،ئا پۆلۆن هێزێن دیتباری ب دەست خوە خستئوو لەوما ژی وەک ئاپۆلۆن پووتۆس ناڤلێکربووئوو ژ بۆ رێزا وی دە لیستکێن پووتۆس هاتنە پیرۆزکرن.
ئەو دکاربوو ژێهاتبوونا پێشبنیێ بدە ژ مرباران مینا کاساندرا، کەچا کەی پرامۆس بدە. د شەرێ ترۆیایێ دەئە و ل تەنشتا ترۆیایێ بووئوو د ناڤ شەر دە ب گولەیێن تیرێئا رمانجکری دەستتێوەردان کر;ئە و وەک تۆلهلدێر ب تیرێن خوە رە شاند وارگەهائا کایان ژ بەر کو وان کەچا کاهینێئا پۆلۆن گرتی بوونئوو کریبوون خولاما خوە.
ژ بلی ڤەگۆتنێن کو ژ بۆ وی کەسێ تیپیک ن، وەک پێشبرکا موزەیی یا ب خوەداوەندێ شڤانان پان،ئا پۆلۆن د هەژمارەکە گرینگئا چیرۆکێن کو دەربارێ وی دە تێنە بەهسکرن وەکی تۆلهلدێرئا ن کوژەر خویا دبە. ژ بەر ڤێ یەکێ وی نۆبەییانئوو دێو تیتۆۆس کوشتن، یێ کو دخوەست دەستدرێژیا دایکا وی بکە;ئە و ساتیر مارسواس، ژ بەر کوئە و هاتە گۆتن کو ژ خوەدێ رە موزیکا خوەشکتر چێکر.ئە و فەرمان دا ئۆرەستێس کو دایکا خوە کلیتەمنێسترا بکوژە دا کو ژ بەر کوشتنا باڤێ خوە ئاگامەمنۆن تۆل هلدە. ئەرینوەس یێ کو ڤێ یەکێ نەپەژراندن، پشترە ب دین کەتئۆ رەستەس، لێئا پۆلۆن ب سەرفرازی ل هەمبەر وانئوو روهێ کلیتامنەسترا ل پێشبەری گرێئا رەسێ لئا تینایێ پاراست.
ڤەگۆتن
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]یەکەم چالاکیائا پۆلۆن، کو ل لیکیائا ن ل "گراڤا لڤدار" دەلۆس هات جیهانێ، کوشتنا مار، پووتۆن، دژمنێ دیا خوە لەتۆ بوو.ئا پۆلۆن ب تیرەکێ پووتۆن لێ خست. پووتۆن ب گرانی بریندار رەڤیئوو گهیشت ئۆراکلەیا دایکائە ردێ ل دەلفی، کو ب ناڤێ روومەتا دەلفوونێ، ژنا پووتۆن هاتە ناڤکرن.
فەرهەنگۆک
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]- کۆمپلەکس:
- یدەال:
- کولت:
چاڤکانی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]| ناڤنەتەوەیی | |
|---|---|
| نەتەوەیی | |
| حونەرمەند | |
| یێن دن | |
