Tour de France

Fondys veu an Tour avel hwarvedhyans rag paper nowydh L'Auto (ragresegydh paper nowydh L'Équipe hedhyw) gans y olegydh, Henri Desgrange, dhe vos kamm pella ages resek Paris-Brest-Paris (skoodhyw gans L'Auto ynwedh). Y teuth an tybyans a resek torn a-derdro Pow Frynk gans chif derivador diwrosa Desgrange, den 26 bloodh, Géo Lefèvre. Desgrange a dhybras boos gans Lefèvre yn bosti (hedhyw 'TGI Friday') yn Montmartre, Paris, 20 mis Du 1902. L'Auto a dheklaryas an resek 19 mis Genver 1903. An towl o dhe restra torn pymp seythen a 31 Me bys dhe 5 Gortheren; mes re veghus o hemma. Drefen saw pymthek a gesstrivoryon dhe govskrifa, treghys veu an resek dhe 19 dydh, ha'y tallathas an resek 1 Gortheren bys dhe 19 Gortheren, ow kynnik pewas dedhyek. An towl nowydh a dennas 60 a gesstrivoryon, ow komprehendya bodhesigyon, nebes anedha diweyth, nebes erel saw aventurus. An resek a gachyas bern an werin. Natur kales an resek (hirder 6 kamm o moy ages 400km) o fest gerys-da. Kylghresyas an paper a yskynnas a 25,000 kyns Tour 1903, dhe 65,000 wosa an resek. Erbynn 1908 y gylghresyas o dres kwarter milvil, hag yn 1923, 500,000 dasskrif an jydh. Erbynn hedhyw, y restrir an resek gans Société du Tour de France, rann a Amaury Sport Organisation (ASO), yn y dro rann a gowethyans media L'Équipe.

• 1903 - 1939 Henri Desgrange
• 1947 - 1961 Jacques Goddet
• 1962 - 1986 Jacques Goddet ha Félix Lévitan
• 1987 - 1988 Jean-François Naquet-Radiguet
• 1988 - 1989 Jean-Pierre Courcol
• 1989 - 2005 Jean-Marie Leblanc
• 2005 bys hedhyw Christian Prudhomme

• Pub resek a worfenn war an Champs-Élysées
• Col du Tourmalet
• Alpe d'Huez
• Mont Ventoux

•  
  An Tour de France war an Champs Elysées yn 2010
•  
  Col de Tourmalet yn 2012
•  
  An Kembrer, Geraint Thomas, ha'n Sows, Chris Froome, war Alpe d'Huez yn 2012
•  
  Erik Zabel war Mont Ventoux yn 2002
•  
  An Tour de France yn 1936 ow mos dres Col du Galibier
•  
  Peleton (chif bagas an diwrosoryon) an Tour de France yn Konteth Evrek yn 2014

Chif amkan an diwrosoryon yw gwaynya klass ollgemmyn an resek, mes yma tri klassans aral y'n resek: an klassans poyntow, kampyoryon an menydhyow ha'n gwella diwroser yowynk. Hembronyer pub klassans a wisk krys liw dyffrans. Pan wrello diwroser gwaynya moy ages unn kesstrif, ev a dhegemmer pub krys war dhiwedh an kamm, mes unn krys yw gwiskys an jydh nessa, hemm yw huni an kesstrif posekka (y'n aray ma - melyn, gwyrdh, dyjyn polka, gwynn). Liwyow krysyow an Tour re beu degemerys gans resegow erel, r.e. Tour Breten Veur a us krysyow melyn, gwyrdh a dyjyn polka. Giro d'Italia yw nebes dyffrans drefen bos restrer an resek na (La Gazzetta dello Sport) dyllys war baper gwynnrudh.

•  
  Krys melyn (an Maillot Jaune)
•  
  Krys gwyrdh rag an klassans poyntow
•  
  Krys dyjyn polka (Myghtern an Menydhyow)
•  
  Krys gwynn - an gwella diwroser ywoynk
•  
  Krys rudh - an moyha kesstrifek diwroser
•  
  Para an diwroser gans an krys melyn

•  
  Lance Armstrong a waynyas an resek seyth gweyth, mes difennys veu wosa y vos kevys kablus a gemeres droggys. Ottomma yn y grys melys maillot jaune.
•  
  Michael Rasmussen ow kwiska an krys dyjyn polka yn 2005.
•  
  Andy Schleck ow kwiska an krys gwynn yn 2009
•  
  Peter Sagan y'n krys gwyrdh yn 2019
•  
  Warren Barguil ow kwiska krys rag bos an diwroser moyha kesstrifek yn 2017

• 1910: An diwroser frynkek, Adolphe Helière, a veudhis y'n Riviera Frynkek dres dydh a bowes.
• 1935: Diwroser spaynek, Francisco Cepeda], a verwis wosa kodha yn-nans kownans war Col du Galibier.
• 1967: 13 Gortheren war gamm 13: Diwroser sowsnek, Tom Simpson, a wodhevis shora kolon orth yskynna Mont Ventoux. Diskudhys veu amfetaminow hag alkohol yn y woos. Wosa henna, res o diwrosoryon kemeres prevow rag droggys.
• 1995: 18 Gortheren, kamm 15: Diwroser italek, Fabio Casartelli, a verwis yn droklamm pan ve ow resek a-dro dhe a 88 km/our (55 mildir an our) wosa kodha war Col de Portet d'Aspet.

Keffrys ha mernansow diwrosryon, pymp droklamm marwel aral re hwarva.

• 1957: 14 Gortheren, Marghek jynn diwros Rene Wagter ha'y drethyas, Alex Virot, jornalydh a-barth Radio-Luxembourg, a slynkyas war rowar rô ha mos dhe-ves a'n fordh y'n menydhyow ogas dhe Aix-les-Thermes.
• 1958: Sodhek, Constant Wouters, a verwis wosa droklamm gans gwibyer (André Darrigade) dres kamm diwettha an torn yn Parc des Princes.
• 2000: Maw 12 bloodh a Ginasservis a verwis pan veu skattys gans karr yn keskerdh argemynnans Tour de France.
• 2002: Maw 7 bloodh, Melvin Pompele, a verwis ogas dhe Retjons wosa resek a-dherag an keskerdh.
• 2009: 18 Gortheren, Kamm 14: Y ferwis mirer 60ow bloodh, wosa bos skwattys gans jynn diwros an kreslu ogas dhe Wittelsheim.

•  
  Men kov Tom Simpson war Mont Ventoux
•  
  Men kov Fabio Casartelli war Col de Portet d'Aspet

1. ↑ Yn 2007, Riis a amyttyas kemeres droggys rag gwella performyans (EPO). Ny yllir lettya diwroser mar hwarva an offens nans yw moy ages eth bledhen. Ny wra restroryon an Tour konsidra dell waynyas ev lemmyn. Y'n keth bledhen Erik Zabel a amyttyas ev dhe dhevnydhya EPO ynwedh. Y hworgrysir bos Jan Ullrich, a worfennas yn eyl, kablus a'n keth offens drefen y vos henwys yn derivans kreslu Spayn (Operación Puerto) yn 2006. Richard Virenque, a worfennas tressa ha Laurent Dufaux, peswora savla, a veu kablus yn bismer droggys Festina yn 1998.
2. ↑ ^{2.0 2.1 2.2 2.3 2.4} Yn 2007, Erik Zabel a amyttyas ev dhe dhevnydhya EPO yn 1996. Ny yllir lettya diwroser mar hwarva an offens nans yw moy ages eth bledhen. Ny wra restroryon an Tour konsidra dell waynyas ev lemmyn.
3. ↑ ^{3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6} Drefen Armstrong dhe gemeres droggys, daskelwys veu pubonan a'y dryghow yn 2012.
4. ↑ Wosa diwedh an resek, an gwaynyer, Floyd Landis a'n Statys Unys, a veu difennys drefen y vos kablus a gemeres droggys difennys (testosteron). Wosa appel y'n lys, y hanow a veu tennys yn mes ha'n titel a veu res dhe Óscar Pereiro.
5. ↑ 13 Hedra 2008, Bernard Kohl a gonfessyas dhe gemeres EPO (drogg difennys). Y ditel avel myghtern an menedhyow yw konsidrys gwag.
6. ↑ 6 Hwevrer 2012, tennys veu pewas Alberto Contador drefen ev dhe gemeres Clenbuterol ha'n titel a veu res dhe Andy Schleck.