Jan Peumans

Jan Peumans groeide op in een Vlaams-nationalistisch familie in Belgisch-Limburg. Zijn moeder was Nederlandse. Zijn kinderjaren bracht hij door in Herderen, vandaag een deelgemeente van Riemst, waar hij nog steeds woont en politiek actief werd. Zijn middelbare studies volgde hij in het Heilig Kruiscollege bij de Kruisheren in Maaseik, eerst op internaat, later op een studentenkot. Hij was er geëngageerd in de jeugdbeweging en tevens lid van de dansclub van het college. Vervolgens ging hij naar de Katholieke Universiteit Leuven, alwaar hij in 1974 afstudeerde als licentiaat in de politieke en sociale wetenschappen. Daarnaast behaalde hij een diploma aan het "Instituut voor de Ontwikkelingslanden" aldaar. Tijdens zijn jeugd was hij een korte periode actief in het marxistisch-leninistische AMADA.^[3]

In 1976 vond hij werk als socioloog in een Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg in Nederlands-Limburg. Hier bleef hij aan de slag tot hij in april 1988 medewerker werd op het kabinet van minister van Ontwikkelingssamenwerking André Geens. Een half jaar later werd hij adjunct-kabinetschef van Vlaams minister van Openbare Werken Johan Sauwens, wat hij bleef tot in 1991. In 1991 werd hij politiek benoemd vanuit het kabinet als directeur Marketing en Strategie bij De Lijn, waar hij vanaf 2004 met politiek verlof was. Vanuit die ervaring werd hij gepercipieerd als mobiliteitsspecialist in zijn partij. Hij is tevens sinds 1990 voorzitter van de Vlaamse Stichting Verkeerskunde.

Hij werd al jong lid van de Volksunie. In zijn gemeente Riemst is hij sinds 1982 gemeenteraadslid en was hij van 1983 tot 1994 schepen, van 1995 tot 2006 burgemeester en van 2007 tot 2012 opnieuw schepen. Hij zetelde voor de Volksunie ook tweemaal in de Limburgse provincieraad, van 1985 tot 1987 en van 1991 tot 2004. In dezelfde periodes was hij er fractievoorzitter voor de Volksunie en N-VA.

Bij de derde rechtstreekse Vlaamse verkiezingen van 13 juni 2004 werd hij in de kieskring Limburg verkozen voor de N-VA, de partij waarvoor hij koos nadat de Volksunie in 2001 uiteen was gevallen en waarvan hij van 2008 tot 2011 ondervoorzitter was. Van begin 2007 tot begin juni 2009 zat hij de N-VA-fractie voor in het Vlaams Parlement. Ook na de volgende Vlaamse verkiezingen van 7 juni 2009 bleef hij Vlaams volksvertegenwoordiger. Hij verwierf ruim 27.000 voorkeurstemmen in de kieskring Limburg^[4]. Midden juli 2009 volgde hij Marleen Vanderpoorten (Open Vld) op als voorzitter van het Vlaams Parlement. In het Vlaams Parlement legde hij zich vooral toe op mobiliteit en volgde hij onder meer het dossier van de Antwerpse Oosterweelverbinding. Peumans werd door de krant De Standaard verkozen tot hardst werkend parlementslid in de zittingsperiode 2004-2009.^[5]

Op 27 januari 2010 was Peumans afwezig tijdens de jaarlijkse receptie voor de "Gestelde Lichamen" op het koninklijk paleis. Als overtuigd republikein weigerde hij koning Albert II daar te ontmoeten.^[6] Op 12 juli werd hij alsnog door koning Albert in audiëntie ontvangen naar aanleiding van de Vlaamse feestdag. Op 12 september 2010 werden de parlementsvoorzitter en zijn vrouw in het nabije Wezet aangevallen door een man die vond dat N-VA'ers niets te zoeken hebben in Wallonië. Jan Peumans hield er een inwendige bloeding aan de slaap, een scheve kaak en hoofdpijn aan over.^[7] De vermeende dader bood later zijn excuses aan en betaalde een schadevergoeding middels een storting van €50 aan de boeddhistische tempel Yeunten Ling te Hoei.^[5]

Voor de lokale verkiezingen van oktober 2012 was Peumans lijsttrekker in zijn gemeente Riemst. Zijn partij behaalde er een winst van acht procent en behaalde 2.889 stemmen of 28,1 % van de stemmen. Persoonlijk kreeg hij 1.848 voorkeurstemmen, waarmee hij de tweede populairste politicus in de gemeente was na Mark Vos. Dit kon niet verhinderen dat de CD&V de verkiezingen in Riemst won met een absolute meerderheid.^[8] Peumans en de N-VA werden naar de oppositie verwezen.^[9]

Ook na de Vlaamse verkiezingen van 25 mei 2014 werd hij opnieuw Vlaams volksvertegenwoordiger. Eind juni 2014 werd hij tevens herverkozen tot voorzitter van het Vlaams Parlement. Vanaf begin juli 2014 was hij ook lid van de Senaat als deelstaatsenator aangewezen door het Vlaams Parlement. Hij besloot om na de Vlaamse verkiezingen van mei 2019 het parlement te verlaten. Hij steunde de Limburgse N-VA-lijst wel als lijstduwer.^[10] Hij raakte verkozen, maar ging zoals aangekondigd niet zetelen. Om familiale redenen, maar ook zag hij zich niet het beleid verdedigen "van een mogelijke ministeriabele als Annick De Ridder die een neoliberaal beleid voorstaat".^[11]

Sinds 2017 is Peumans juryvoorzitter van het Eén-eindejaarsprogramma Vrede op aarde.^[12]

Begin 2019 verscheen de biografie Jan Peumans. Een zachte anarchist, die werd geschreven door zijn zoon Wim.

Sinds 15 juli 2019 mag Peumans zich erevoorzitter van het Vlaams Parlement noemen. Die eretitel werd hem toegekend door het Bureau (dagelijks bestuur) van deze assemblee.

Na zijn mandaat in het parlement besloot hij een doctoraat voor te bereiden onder het promotorschap van historicus Bruno De Wever over de moeilijkheden van het Vlaams-nationalisme om door te breken in Limburg na de Tweede Wereldoorlog en de rol van de katholieke zuil hierin.^[13]

In maart 2020 volgde hij Mieke Van Hecke op als voorzitter van het Vlaams Vredesinstituut.^[14]

In 2024 werd hij in opvolging van Tom Seurs voorzitter van de Associatie Universiteit-Hogescholen Limburg.^[15]

In 2009 reageerden oud-verzetsleden verontwaardigd nadat hij in Humo had verkondigd dat "het verzet crapuul van de straat" was. Een jaar later gebruikte hij hieromtrent in het Het Laatste Nieuws woorden als "moordenaars" en "lafaards". Peumans' oom Juul Peumans was gouwleider voor het met de nazi's collaborerende VNV. In 1943 werd hij vermoord op de speelplaats van de dorpsschool in Herderen, waar hij als onderwijzer werkte. Na de bevrijding werden ook zijn vrouw en kinderen zwaar aangepakt.^[16] Datzelfde jaar herhaalde hij iets waarop Siegfried Bracke eerder wees: "Bij Joodse mensen draait het niet om taal, godsdienst of geschiedenis, maar wel om afstamming. U moet maar eens rondlopen in Antwerpen. U zal snel merken dat de zogeheten vrijzinnige joden even joods zijn als de chassidim." Sommige politici reageerden hier fel op, hoewel een deel van de Joodse gemeenschap de uitspraak kon plaatsen.^[17]