Kroniek van de Drie Rijken

Het werk is in de derde eeuw, (onder de Jin-dynastie) samengesteld door Chen Shou (陳壽, 233–297), een voormalig functionaris van de staat Shu. Er lag geen officiële opdracht aan het werk ten grondslag, de samenstelling gebeurde op initiatief van Chen Shou zelf. Hij had wel de beschikking over bestaande historische werken uit de staat Wei (zoals Weishu, 魏書, Boek van Wei, samengesteld door Wang Chen (†266) en Weilüe, 魏略王沈, Beknopte geschiedenis van Wei door Yu Huan) en uit de staat Wu (zoals Wushu, Boek van Shu, 吳書 door Wei Zhao, 韋昭, 204-273), maar niet uit zijn eigen staat Shu. De geschiedenis van dat rijk schreef Chen Shou op vanuit zijn geheugen.

Het exacte jaar waarin het werk werd voltooid is niet bekend. De laatste datum die in de Kroniek wordt genoemd is 284, het jaar waarin Sun Hao, de laatste heerser van Wu overleed. Het werk moet dan ook tussen 284 en 297 (het sterftejaar van Chen Shou) gereed zijn gekomen. Fan Jun (范頵), functionaris aan het keizerlijk hof, deed een voorstel om na de dood van Chen Shou een exemplaar van de Kroniek aan de keizerlijke bibliotheek toe te voegen. Dit gebeurde door in opdracht van de keizer het werk te kopiëren van het exemplaar dat Chen Shou thuis had liggen.

Chen Shou was in dienst van de Jin-dynastie, die zichzelf beschouwde als de rechtmatige opvolger van Wei. Het deel dat de geschiedenis van Wei beschrijft is dan ook het omvangrijkste deel van de Kroniek geworden. Door Chen Shou werden de heersers van Wei di (帝, keizer) genoemd, die elk hun eigen keizerlijke annalen kregen. De stichter van de dynastie, Cao Cao werd taizu (太祖, 'grote voorouder') genoemd, hoewel hij zich nooit tot keizer heeft laten proclameren. De eerste heerser van Wu werd slechts aangeduid als zhu (主, 'heer'), zijn opvolgers als san zi zhu (三嗣主, de 'drie erfgenamen van de heer'). De eerste heerser van Shu, Liu Bei, kreeg als extra toevoeging de titel xianzhu (先主, 'eerste heer'). Daaruit bleek dat Chen Shou nog steeds sympathie had voor de staat waar hij oorspronkelijk voor had gewerkt. Ook de titulatuur van de keizerinnen verschilde. Voor Wei gebruikte Chen Shou de term houfei (后妃, keizerinnen), voor de andere twee staten feizi (后妃) en feibin (妃嬪), dat echtgenotes betekent. Ook werden voor het gehele werk de jaartitels van Wei (en daarmee hun kalender) gebruikt.

In de vijfde eeuw kreeg Pei Songzhi (372-451) van keizer Wen (r.424-453) van de Liu Song-dynastie opdracht om het werk verder aan te vullen, omdat de tekst te beknopt was en te veel fouten zou bevatten. Zijn commentaar, dat hij in 429 voltooide, was vanuit historiografisch standpunt op een aantal punten opmerkelijk:

• Pei Songzhi noemde steeds de schrijvers en de titels van de werken die hij als bron had gebruikt.
• Hij beperkte zich tot een beschrijving van de gebeurtenis en zag af van de toen gebruikelijke beoordelingen, die waren beïnvloed door de confucianistische moraal of de doorgifte van het Hemels Mandaat.
• Alle teksten die een bepaalde gebeurtenis beschreven werden bij elkaar gezet, ook niet-officiële versies of onrealistische beschrijvingen. Pei Songzhi beperkte zich niet tot het gezichtspunt van de staat Wei (zoals Chen Shou had gedaan), maar hield ook rekening met de standpunten van de andere koninkrijken, zelfs als dit tot tegenstrijdigheden leidde.
• Bij plaatsnamen waar in de 'Kroniek' beschreven gebeurtenissen hadden plaatsgevonden werden opmerkingen over de geografische ligging toegevoegd.

Het commentaar van Pei Songzhi bevat citaten uit 258 bronnen, waarvan ruim 150 dateren uit de Wei-Jin periode. Bijna al deze bronnen zijn in de loop van de tijd verloren geraakt. Zijn commentaar is minder omvangrijk dan het oorspronkelijke werk van Chen Shou (320.000 tegenover 360.000 karakters. Ook voegde hij 98 fonetische glossen toe. Zijn commentaar maakte de Kroniek van de Drie Rijken tot een afgesloten en samenhangend geheel en is sindsdien integraal aan alle uitgaven van het werk toegevoegd.

Sanguo zhi omvat 65 juan , maar is in feite een combinatie van drie boeken, een voor elk rijk. De Weishu (魏書, Boek van Wei, ook wel Weizhi, 魏志, Geschiedenis van Wei) bevat 30 juan (waaronder de vier annalen). De Shushu (蜀書, Boek van Shu) bevat 15 en de Wushu (吳書, Boek van Wu) 20 juan. Zij bestaan uitsluitend uit biografieën. Sanguo zhi wijkt af van de indeling van de Shiji en het Boek van de Han door slechts onderscheid te maken tussen annalen en biografieën. In Sanguo zhi ontbreken de verhandelingen.

Bevat 4 juan Ji (紀, annalen), keizerlijke biografieën in strikt annalistische vorm die een chronologisch overzicht bieden van de belangrijkste gebeurtenissen, bezien vanuit het keizerlijke hof. Na de keizers volgt een juan collectieve biografieën van keizerinnen, gevolgd door 25 juan zhuan (傳, exemplarische overleveringen, vaak aangeduid als biografieën). De biografie beperkte zich tot het beschrijven van gebeurtenissen die het exemplarische karakter van de betreffende persoon duidelijk moesten maken. In een hoofdstuk kunnen ook twee of meer personen worden behandeld, als zij tot hetzelfde type persoon behoren. Er is verder nog een collectieve biografie (juan 29) van waarzeggers en voorspellers. Het laatste hoofdstuk beschrijft de betrekkingen met de verschillende, voornamelijk oostelijke buurvolkeren. Ook is hierin het hoofdstuk Xirong (Westelijke Rong) uit de Weilüe opgenomen.

Juan 1-30:

Bevat 15 juan aan zhuan (傳, exemplarische overleveringen, vaak aangeduid als biografieën). De twee keizers worden aangeduid als zhu (主, heer). Juan 34 bevat biografieën van de echtgenotes en zonen van de beide keizers.

Juan 31-45:

Bevat 20 juan aan zhuan (傳, exemplarische overleveringen, vaak aangeduid als biografieën). De keizers worden als erfgenamen van de heer van Wu aangeduid met hun persoonsnaam. Juan 50 bevat biografieën van de echtgenotes en juan 51 en 59 van de zonen van de keizers.

Juan 46-65:

De Zhonghua uitgave van de Vierentwintig Geschiedenissen is de meest gebruikte uitgave. De teksten zijn voorzien van leestekens, ingedeeld in paragrafen en geschreven in traditionele karakters. Zowel van de oorspronkelijke als van de herziene uitgave zijn talrijke herdrukken verschenen, die onderling op details kunnen afwijken.

• 陳壽, 三國志 (65卷), 北京 (中華書局), (Chen Shou, Sanguo zhi (65 juan), Beijing (Zhonghua shuju), oorspronkelijke druk 1959. Herziene herdruk 1982 in 5 delen, 1564pp., ISBN 978-7-10100-307-9:

三國志. 1, 卷1-9 [魏書一] (Sanguo zhi. 1, juan 1-9, [Wei shu yi])

三國志. 2,卷10-20 [魏書��] (San guo zhi. 2, juan 10-20, [Wei shu er])

三國志. 3,卷21-30 [魏書三] (San guo zhi. 3, juan 21-30, [Wei shu san])

三國志. 4,卷31-45 [蜀書] (San guo zhi. 4, juan 31-45, [Shu shu])

三國志. 5,卷46-65 [吴書] (Sanguo zhi. 5, juan 46-65 [Wu shu])

De Zhonghua-uitgave is ook beschikbaar via het project Scripta Sinica van de Academia Sinica, Taipei, Taiwan (zie: externe links).

Sanguo zhi is vaak in het modern Chinees vertaald. Onderstaande uitgave is verzorgd door Fang Beichen (方北辰, *1942) en is uitgebreid geannoteerd. Fang is gespecialiseerd in Sanguo zhi en gaf leiding aan het Drie Koninkrijken Cultureel Onderzoekscentrum (三国文化研究中心, Sanguo wenhua yanjiu zhongxin), verbonden aan de afdeling geschiedenis van de Universiteit van Sichuan te Chengdu.

• 方北辰, 三国志注译, 西安 (陕西人民出版社), (Fang Beichen, Sanguo zhi zhuyi, Xi'an (Shaanxi renmin chubanshe) 1995. 3 delen, 2771pp., ISBN 722403455X. Het werk is uitgegeven in Vereenvoudigde Chinese karakters.

In 1936 heeft Lu Bi (盧弼, 1876–1967) alle op dat moment bekende commentaren op Sanguo zhi verzameld en geannoteerd. Dat werk is vele malen herdrukt, waaronder:

• 盧弼, 三國志集解, 北京 (中华书局) 1982 (Lu Bi, Sanguo zhi ji jie, Beijing (Zhonghua shuju) 1982, 1157pp., ISBN 7101010199

Sanguo zhi kent uitsluitend annalen en biografieën. Veel geleerden, met name onder de Qing-dynastie, hebben het werk willen aanvullen met chronologische tabellen en verhandelingen, zoals die over geografie en literatuur. Veel van deze aanvullingen zijn verschenen in de reeks Ershiwushi bubian (二十五史補編, Aanvullingen op de Vijfentwintig geschiedenissen). Onderdelen van deze reeks zijn vele malen herdrukt, zo ook onderstaand werk specifiek voor Sanguo zhi:

• "二十五史补编" 编委会编, 三国志补编 ("Ershiwushi bubian" bian weihui bian, Sanguo zhi bubian, Beijing (tushu guan chubanshe), 2005, 722pp., ISBN 7501327343

Ook Liu Gongren (劉公任) heeft deze leemte willen opvullen door het samenstellen van Nieuwe verhandelingen van de Drie Koninkrijken:

• 王祖彝, 三国 新 志 [七 卷], 台北 (世界书局) 1960 (Liu Gongren, Sanguo xin zhi [7 juan], Taibei (Shijie shuju) 1960, 235pp.

Er is geen volledige vertaling van de Sanguo zhi in westerse talen. Wel is er een thematische vertaling:

• Cutter, Robert Joe en William Gordon Crowell, Empresses and Consorts. Selections from Chen Shou's Records of the Three States with Pei Songzhi's Commentary, Honolulu (University of Hawaii Press) 1999, ISBN 978-0-82481-945-3.

Aan het eind van juan 30 is het hoofdstuk Xirong (Westelijke Rong) uit de Weilüe opgenomen. Dit onderdeel is vertaald door John E. Hill:

• Klik hier voor deze vertaling.

Sima Guang (1019-1086) heeft voor de periode van de Drie Koninkrijken in zijn annalistisch werk Zizhi tongjian (de Doorlopende spiegel tot hulp bij het bestuur) grote delen overgenomen uit Sanguo zhi. De betreffende periode uit Zizhi tongjian is vertaald door Achilles Fang en later ook door Rafe de Crespigny. Zij hebben de onderdelen die uit Sanguo zhi afkomstig waren duidelijk aangegeven, maar hun vertalingen zijn in principe die van Zizhi tongjian:

• Fang, Achilles, The Chronicle of the Three Kingdoms (220-265). Chapters 69-78 from the Tzu chih t'ung chien of Ssu-ma Kuang (1019-1086), Cambridge Mass. (Harvard University Press), 1952-1965, 2 delen (deel 1 onder redactie van Glen W.Baxter, deel 2 onder Bernard S. Solomon).
• De Crespigny, Rafe, To Establish Peace. Being the Chronicle of Later Han for the Years 189 to 220 AD as Recorded in Chapters 59 to 69 of the Zizhi tongjian of Sima Guang, Canberra (Australian National University) 1996, 2 delen, ISBN 073152537X.

• (en) Cuttler, Robert Joe,Sanguo zhi in: Chennault, Cynthia L. e.a. (eds.), Early Medieval Chinese Texts. A Bibliographical Guide, Berkeley (Institute of East Asian Studies) 2015, (China Research Monograph 71), ISBN 978-1-55729-109-7, pp. 250–257.
• (en) De Crespigny, Richard Rafe Champion, The Records of the Three Kingdoms. A Study in the Historiography of the San Kuo Chih, Canberra (Australian National University Press) 1970, (Occasional paper. The Australian National University. Centre of Oriental Studies, 9), ISBN 978-0-70810-167-4.
• (de) Leese-Messing, Kathrin , Tradition im Wandel. Historiographiegeschichtliche Studien zu Chen Shous "Sanguo zhi", Dissertation Ludwig-Maximilians-Universität 2014, Wiesbaden (Harrassowitz Verlag) 2016 (Lun Wen - Studien zur Geistesgeschichte und Literatur in China, 21), ISBN 978-3-44710-675-7.
• (zh) Zhang Shunhui (met Cui Shuting en Wang Ruiming), Sanguo zhi cidian, Jinan (Shandong jiaoyu chubanshe) 1992, (崔曙庭, 张舜徽, 王瑞明; 三国志辞典; 济南 (山东教育出版社) 1992), ISBN 7532810666.
  • Woordenboek van de Drie Koninkrijken. Tekst in vereenvoudigde Chinese karakters, 729pp.

• (en) Sanguozhi Samenvattend overzicht door de Duitse sinoloog Ulrich Theobald.
• (zh) De Zhonghua-uitgave is beschikbaar via het project Scripta Sinica van de Academia Sinica, Taipei. Klik daar op 免費使用 om op de site van Scripta Sinica te komen, open vervolgens 史 en open dan 正史. Ga naar 三國志, het werk kan naar keuze worden geraadpleegd per hoofdstuk, per paragraaf of per pagina.