Samarium

scheikundig element met symbool Sm en atoomnummer 62

Samarium is een scheikundig element met symbool Sm en atoomnummer 62. Het is een zilverwit lanthanide.

Samarium
1 18
1 H 2 Periodiek systeem 13 14 15 16 17 He
2 Li Be B C N O F Ne
3 Na Mg 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Al Si P S Cl Ar
4 K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
5 Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
6 Cs Ba Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
7 Fr Ra ↓↓ Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
 
Lanthaniden La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
Actiniden Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Samarium
Samarium
Algemeen
Naam Samarium
Symbool Sm
Atoomnummer 62
Groep Scandiumgroep
Periode Periode 6
Blok F-blok
Reeks Lanthaniden
Kleur Zilverwit
Chemische eigenschappen
Atoommassa (u) 150,36
Elektronenconfiguratie [Xe]4f6 6s2
Oxidatietoestanden +2, +3
Elektronegativiteit (Pauling) 1,17
Atoomstraal (pm) 180
1e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 544,53
2e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 1068,10
3e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 2257,77
Fysische eigenschappen
Dichtheid (kg·m−3) 7520
Smeltpunt (K) 1347
Kookpunt (K) 2067
Aggregatietoestand Vast
Smeltwarmte (kJ·mol−1) 10,9
Verdampingswarmte (kJ·mol−1) 191,6
Kristalstructuur Rhom
Molair volume (m3·mol−1) 19,95 · 10−6
Specifieke warmte (J·kg−1·K−1) 200
Elektrische weerstandΩ·cm) 88
Warmtegeleiding (W·m−1·K−1) 13,3
SI-eenheden en standaardtemperatuur en -druk worden gebruikt,
tenzij anders aangegeven
Portaal  Portaalicoon   Scheikunde

Ontdekking

bewerken

Samarium is in 1853 ontdekt door de Zwitserse chemicus Jean Charles Galissard toen hij scherpe absorptiebanden aantrof bij het bekijken van het element dat toen bekend was als didymium met een spectrofotometer. In Parijs werd samarium voor het eerst uit het mineraal samarskiet geïsoleerd door Paul Émile Lecoq de Boisbaudran in 1879.

De naam samarium is afkomstig van het mineraal samarskiet waarin samarium meestal wordt aangetroffen.

Toepassingen

bewerken

Industriële toepassingen van samarium zijn:

  • Neutronenvanger in nucleaire installaties.
  • Met samarium-kobalt kunnen zeer krachtige permanente magneten worden geproduceerd, die onder andere worden toegepast in stappenmotortjes in kwartshorloges en in oortelefoontjes.
  • In optische opstellingen kan glas worden verrijkt met samarium(III)oxide om infrarood licht beter te absorberen.
  • Samariumoxide kan worden gebruikt als katalysator bij de dehydratie en dehydrogenatie van ethanol.
  • In de geneeskunde wordt de isotoop 153Sm soms gebruikt ter behandeling van kankerpatiënten die wijd verspreide uitzaaiingen naar het bot hebben. Het samarium bindt zich specifiek aan plaatsen waar botmetastasen aanwezig zijn en zal selectief deze plaatsen bestralen. Er treedt dan snel verbetering van botpijnen op.

In de filmindustrie kan samarium (net als veel andere lanthaniden) worden gebruikt voor boogontladingslampen.

Opmerkelijke eigenschappen

bewerken

Samarium is een helder glanzend metaal dat bij standaard temperatuur en druk niet wordt aangetast door zuurstof. Bij temperaturen boven 150 °C ontbrandt het echter spontaan bij aanwezigheid van lucht.

Verschijning

bewerken

In de natuur wordt samarium niet in ongebonden toestand aangetroffen. De belangrijkste samariumbronnen zijn de mineralen samarskiet, bastnäsiet en monaziet waarin ook veel andere lanthaniden voorkomen. Voor de isolatie wordt meestal een ionenwisselaar gebruikt, maar er zijn ook andere extractietechnieken bekend zoals het reduceren van samariumoxide met lanthanium.

Isotopen

bewerken
  Zie Isotopen van samarium voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Stabielste isotopen
Iso RA (%) Halveringstijd VV VE (MeV) VP
144Sm 3,1 stabiel met 82 neutronen
146Sm syn 1,03·108 j α 2,529 142Nd
147Sm 15,0 1,06·1011 j α 2,310 143Nd
148Sm 11,3 7·1015 j α 1,986 144Nd
149Sm 13,8 2·1015 j α 1,071 145Nd
150Sm 6,4 stabiel met 88 neutronen
152Sm 26,7 stabiel met 90 neutronen
154Sm 22,7 stabiel met 92 neutronen

In de natuur komen vier stabiele samariumisotopen voor. De drie radioactieve isotopen 147Sm, 148Sm en 149Sm hebben een dusdanig lange halveringstijd dat ze nog in ruime mate worden aangetroffen op aarde. Alle andere radio-isotopen hebben kortere halveringstijden en kunnen alleen kunstmatig worden geproduceerd.

Toxicologie en veiligheid

bewerken

Over de schadelijke gevolgen van samarium bestaat nog veel onduidelijkheid, maar aangenomen mag worden dat het zeer giftig is en met grote zorgvuldigheid moet worden behandeld.

bewerken
Zie de categorie Samarium van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.