Sjå kjelda til Rein

Du har ikkje løyve til å endre denne sida av di:

IP-adressa di er i et i et IP-intervall som har blitt blokkert på alle Wikimedia-wikier.

Blokkeringen ble gjort av ‪Jon Kolbert‬. Årsaken som ble oppgitt var Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .

Blokkeringen startet: 21. februar 2024 kl. 06:38
Blokkeringen utløper: 21. februar 2029 kl. 06:38

Din nåværende IP-adresse er 35.170.200.37. Det blokkerte IP-intervallet er 35.170.0.0/16.

⧼blockedtext-includedetails-queries⧽ Hvis du mener du ble blokkert ved en feil kan du finne mer informasjon og instruksjoner i den globale policyen Ingen åpne proxyer.

Du kan også diskutere blokkeringen ved å poste en forespørsel om gjennomgang på Meta-Wiki. Du kan også sende en e-post til forvalternes VRT-kø på stewards@wikimedia.org. Husk å ta med alle detaljene ovenfor.

Du kan sjå og kopiere kjeldekoden til denne sida.

{{taksoboksLua
| bilete = 20070818-0001-strolling reindeer.jpg
| bilettekst = Rein i Sverige. {{foto|Alexandre Buisse}}
| biletstorleik = 260px
| status_noreg = NT
| status_noreg_kjelde = <ref name="adbr" />
| taksonomi_WD = ja
}}
'''Rein''' eller '''reinsdyr''' (''Rangifer tarandus'') er eit [[hjortedyr]] (''Cervidæ'') i [[biologisk orden|ordenen]] [[partåa hovdyr]] (''Artiodactyla''). Reinen lever i dei nordlegaste landområda på jorda, og klarar seg fint i ekstrem [[kulde]] og djup [[snø]]. Reinen skil seg frå resten av [[hjortedyr]]a ved at også hoa har [[gevir]]. Rein vurderes per mai 2021 som nær truet NT.<ref name="adbr" />

Dyra har særleg vore viktige i [[samar|samisk]] kultur, der dei er blitt haldne som [[tamrein]] i lange tider. I nyare tid er og reinen blitt forbunde med [[jul]]a og [[julenissen]], særleg i engelsktalande land.

[[Fil:Albino raindeer.jpg|mini|venstre|Liten reinflokk med [[albino]] i spissen.]]
== Åtferd ==
Reinen er eit [[flokkdyr]], og går saman i grupper frå tjue dyr til fleire tusen. Reinen bruker først og fremst [[luktesans]]en for å forsterke sanseinntrykket sitt av verda, sidan han ser ganske dårleg. 

Reinen er i tillegg ein god symjar og klarer utan problem å krysse elver og sund. Det er heller ikkje noko treigt dyr, og kan i korte periodar nå ein fart på over 60 km/t. Vanlegvis held det ein hastigheit på litt under det halve.

== Føde ==
Omtrent halvparten av reinen si føde består av [[lav]], men dei et også skot frå buskar, bjørkeblad og gras om våren og sommaren. Om vinteren, når det er knapt med mat, kan ein ofte sjå rein som grev vekk [[snø]]en for å komme til lavet som ligg under.

== Forplanting ==
[[Fil:Rentiere.JPG|mini|venstre|Simle med kalv.]]
[[Fil:To reinar.jpg|mini|høgre|To reinar {{foto|geoatlas.no}}]]

Paringstida er frå august til november, avhengig av leveområdet. Bukkane (hanndyra) kjempar mot kvarandre, og det samlar seg ofte ei gruppe med 10–15 simler (hodyr). [[Drektigheit]]stida er på litt over 7 månader, og simla føder vanlegvis éin kalv. 

Reinen er det einaste hjortedyret der hodyret også har gevir, og dette geviret har simlene heilt til dei har født. I denne perioden har ikkje bukkane gevir. Simlene har makta denne perioden og har fyrsterett til maten sidan ho ber kalven. Reinkalven kan løpe ganske raskt allereie 24 timer etter fødselen. Saman med at reinen held seg samla, minskar dette faren for at reinkalvane vert tatt av rovdyr.

== Tilstand og utbreiing ==
Reinen er ikkje utryddingstrua, men har forsvunne frå somme stader i [[Canada]] og [[Sibir]] etter at [[vasskraft]]utbygging har øydelagd gamle trekkvegar. I nokre område i Fennoskandia er det blitt for mykje rein, og mange dyr er no trua av matmangel.

Den einaste [[villrein]]stammen i Europa lever i fjella i Sør-Noreg.<ref name="adb" />

== Underartar ==
[[Fil:Spitsbergen reindeer01.jpg|mini|Springande svalbardrein.]]

* '''Svalbardrein''' (''R. tarandus platyrhynchus'') finst på [[Svalbard]], og er den minste underarten av rein.
* '''Fjellrein''' (''R. tarandus tarandus'') finst på [[tundra]]en frå [[Fennoskandia]] i vest tvers over det [[eurasisk]]e kontinent til [[Beringsundet]] i aust. 
* '''Skogsrein''' (''R. tarandus fennicus'') Vill skogsrein i Fennoskandia finst berre i to område, i finsk/russiske Karelia, og ein liten populasjon i sentrale, sørlege Finland. Kareliadyra finst også langt inne i Russland, og det er spørsmål om reinen lenger aust også er «fennicus». 
* '''Nord-amerikansk rein''' (''R. tarandus caribou'') Som finst i nord-amerikanske skogar så langt sør som [[Maine]] og [[Washington]]. Caribouen har forsvunne frå mesteparten av deira originale område, og er sett på som trua der dei framleis er, bortsett frå [[Migratory Woodland Caribou]] i det nordlege [[Quebec]] og [[Labrador]], Canada.
* '''Høgarktisk kanadisk rein''' (''R. tarandus pearyi'') finst på øyene i den kanadiske Arktis.
* '''Grønlandsrein''' (''R. tarandus groenlandicus'') finst i det nordlege Canada. Dette er den mest talrike av underartane i Nord Amerika.
* '''Alaskacaribou''' (''R. tarandus granti'') finst på [[Alaska]] og det nordvestlege Canada.
* '''Arktisk rein''' (''R. tarandus eogroenlandicus'') er ei Aust Grønland populasjon som har vore utdøydd sidan 1900.

== Rein i kulturen ==
{{namn på andre språk
| namn = rein, reinsdyr
| dialektnamn =
| norrønt    = Hreinn
| nordsamisk =Boazu
| nordsamisk lenke =Boazu
| lulesamisk = Boatsoj
| pitesamisk = Båtsoj
| sørsamisk = Bovtse
| svensk = Ren
| svensk lenke =Ren
| dansk   = Rensdyr
| dansk lenke =Rensdyr
| engelsk = Reindeer, caribou
| engelsk lenke =Reindeer
| tysk = Ren, Rentier
| tysk lenke =Ren
| fransk  = Renne
| fransk lenke =Renne
| spansk =Reno
| spansk lenke =Rangifer tarandus
| russisk = Severnyj olen (Северный олень)
| russisk lenke =Северный олень
}}
Rein som har blitt temt, ofte kalla tamrein, er eit viktig dyr i nordområda fordi han er så allsidig. Reinen har opp gjennom tida blitt brukt til mat, klede i form av reinpels og som trekkdyr. [[Samar]] har brukt reingevir til å lage reiskapar med, og reinsener som sytråd. Reinen er framleis det viktigaste dyret for samane.

Med rot i Robert L. Mays bok frå 1939 om ''[[Rudolph the Red-Nosed Reindeer]]'' er reinen ofte blitt forbunde med [[julenissen]]; det trufaste reinsdyret hans, [[Reinsdyret Rudolf|Rudolf]], og åtte andre reinar som trekker julenissesleden over himmelen. 

== Kjelder ==
;Referansar
{{reflist|refs=
<ref name="adb">{{Kjelde www
  |url = https://www.artsdatabanken.no/Taxon/_/48109
  |tittel = Artsdatabankens artsopplysningar
  |henta = 2022-03-15
  |utgjevar = Artsdatabanken
  |dato = 2022-03-15
 }}</ref>
<ref name="adbr">{{Kjelde www
  |url = https://www.artsdatabanken.no/lister/rodlisteforarter/2021/19057
  |tittel = Pattedyr: Vurdering av rein Rangifer tarandus for Norge. Norsk rødliste for arter 2021.
  |forfattar = Eldegard K, Syvertsen PO, Bjørge A, Kovacs K, Støen O-G og van der Kooij J
  |henta = 2022-03-15
  |utgjevar = Artsdatabanken
  |dato = 2021-11-24
 }}</ref>
}}

== Bakgrunnsstoff ==
{{commons2|Rangifer tarandus}}

{{Dovrefjell}}
{{Pattedyr i Noreg}}
{{Autoritetsdata}}

[[Kategori:Hjortedyr]]
[[Kategori:Pattedyr i Noreg]]

Malar som er brukte på denne sida:

Attende til Rein.

Henta frå «https://nn.wikipedia.org/wiki/Rein»