Crosada dels albigeses

Crosada dels albigeses
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Bandiment deis abitants de Carcassona en 1209.
Informacions generalas
Data	1209 - 1229
Luòc	Occitània centrala
Casus belli	Volontat de la Glèisa Catolica de reprimir l'eresia catara
Eissida	Tractat de París
Belligerants
Crosada : Glèisa Catolica[1] Òrdre dels Predicaires Militia Jesu Christi Òrdre de Espíritu Santo Òrdre de San Jorge de Alfama Ostau de Montfòrt[2] Reiaume de França Ducat de Bretanha[3] Comtat de Borgonha[4] Comtat de Nivèrns[5] Comtat d'Aussèra[6] Comtat de Saint-Pol[7] Vescomtat de Donges[8] Vescomtat de Torèna[9] Ducat d'Àustria[10] Comtat de Berg[11] Principat d'Aurenja Comtat de Provença[12]	Comtat de Tolosa Marquesat de Provença[13] Comtat d'Astarac Comtat de Fois Ostau de Trencavèl e sei vassaus[14] : Baronia de Menèrba Senhoriá de Tèrmes Senhoriá de Cabaret Corona d'Aragon Comtat de Comenge[15] Vescomtat de Bearn[16] Reiaume d'Anglatèrra[17] Comtat de Valentinés[18] Senhoriá de Severac Chivaliers faidits[19]
Comandants
Innocenci III Onòri III Gregòri IX Arnaud Amalric Folquet de Marselha Romano Frangipani Simon IV de Montfòrt Gui de Montfòrt Amalric VI de Montfòrt Gui de Montfòrt-Bigòrra Lambert de Thury Jori Gui Ièr de Levis Alain de Roucy Baudoïn de Tolosa Loís VIII de França Umbèrt V de Beljòc Guilhèm Ièr dei Bauç Ramon Berenguier V de Provença Audon III de Borgonha Arvei IV de Donzy Pierre II de Courtenay Gaucher III de Châtillon Roard III de Donges Ramon III de Torèna Ramon IV de Torèna Leopòld VI d'Àustria Adòlf VI de Berg	Ramon VI de Tolosa Ramon VII de Tolosa Bertran de Tolosa Ramon de Ricaud Ugues d'Alfaro Gui de Cavalhon Guilhèm Ramon Ramon Riali Centolh d'Astarac Aimeri de Montreal Ramon Rogièr de Fois Rogièr Bernat II de Fois Guiraud de Pepius Ramon Rogièr Trencavèl Ramon II Trencavèl Guilhem IV de Menèrba Ramon de Tèrme Olivièr de Tèrme Pèire Rogièr de Cabaret Pèire II d'Aragon Bernat IV de Comenge Bernat V de Comenge Gaston VI de Bearn Ademar de Peitieus Deodat III de Severac Bertran Oton de Niòrt
Batalhas
v · m Crosada dei Montfòrt (1209-1216) Bigaròca – Cassanuèlh (1209) – Besièrs (1209) – Carcassona (1209) – Preissa – Cabaret (1210) – Puègserguièr – Fanjaus (1210) – Miramont – Montlaur – Bram – Menèrba – Tèrmes – Puègverd – La Vaur – Montjuèi - Cassés – Montferrand – Tolosa (1211) – Autariba – Sabardu – Castèlnòu d'Arri (1211) – La Grava – Quièr – Las Toèlas – Caüsac – Sant Marcèu – Autpol – Sant Miquèl – Puèglaurenç – Sant Antonin – Pena (1212) – Biron – Moissac (1212) – Lo Pujòl – Murèth – Moissac (1213) – Narbona – Pena (1213) – Marmanda (1214) – Cassanuèlh (1214) – Severac v · m Reconquista occitana (1216-1224) Bèucaire – Sac de Tolosa – Montgrenier – Crest – La Sauvedat – Revòuta de Tolosa — Tolosa (1217-1218) – Avinhon (1218) – Melhan – Casèras – Marmanda (1219) – Basièja – Tolosa (1219) – La Vaur (1220) — Puèglaurenç (1220) — Castèlnòu d'Arri (1220-1221) – Montreal (1221) – Mirapeis (1223) – Lombèrs – Carcassona (1224) v · m Crosada reiala (1224-1229) Avinhon (1226) – Insureccion de Limós – Insureccion de Cabaret – Autariba (1226) – La Beceda – Los Sarrasins – Montuèg v · m Pacificacion francesa (1229-1255) Carcassona (1240) – Montreal (1240) – La Ròca de Fan – Montsegur (1241) – Montsegur (1243-1244) – Querbús – Niòrt

La Crosada dels albigeses (var. Crotzada, deis/deus/etc., albigés) o Crosada contra los albigeses^[20] (var. còntra, lei, etc.) foguèt una crosada, proclamada per la Glèisa Catolica per fin de far desaparéisser lo catarisme en Lengadòc, que se debanèt de 1209 a 1229. Afectèt d'en premier lei tèrras de Ramon Rogièr Trencavèl, vescomte d'Albi, de Besièrs e de Carcassona puei aquelei dei comtats de Tolosa e de Fois. Es per aquela rason que se diguèt «Crosada deis Albigés». Après de combats acarnats favorizats per l'oposicion dei populacions occitanas a una expedicion considerada coma una invasion francesa, entraïnèt una aumentacion importanta de l'influéncia dau rèi de França dins lo sud de son reiaume, de facto independent en 1209, ambé l'annexion d'una partida de Lengadòc au Domeni Reiau francés, la preparacion d'aquela dau Comtat de Tolosa e lo reculament de l'influéncia de la corona aragonesa dins lei regions situadas au nòrd dei Pirenèus. Après lo succès militar dei Francés, la Glèisa Catolica poguèt crear e installar dins la region d'institucions novèlas, que la principala foguèt l'Inquisicion, per luchar e finalament anientar lo catarisme occitan au començament dau sègle XIV.

Lo catarisme èra aparegut en Lengadòc au sègle XII. Rapidament, una organizacion ierarquizada ambé la formacion d'evescats catars se creèt. Se difusèt dins totei lei classas socialas, compres la noblesa e lo rèsta dei classas dirigentas coma la borgesiá au servici de l'administracion tolosenca. Au nivèu teologic, lei catars destriavan doas creacions e lo catarisme èra donc una forma de crestianisme quasi dualista. D'efèct per lei catars, la creacion vertadiera èra aquela de Dieu e gropava lei causas que « son realament » coma lo sauvament de l'arma. La segonda èra aquela dei causas qu'avián pas d'existéncia vertadiera, coma lo monde vesedor, e èran liadas au Mau. Aital, l'arma dau cresent èra considerada presoniera de son còrs, dins una mena de « preson de carn », e d'un monde materiau corromput. Un batejament unic, dich consolament, per imposicion dei mans èra lo mejan de la desliurar. De mai, totjorn au nivèu teologic, lo principi dau Mau foguèt pas complètament definit. Sa natura èra similara a aquela de Dieu entraïnant l'aspèct quasi dualista dau catarisme^[21]. Ansin, lei Catars creèron una Glèisa rivala e parralèla a aquela de Roma. La rompedura entre lei Catars e Roma èra donc totala. Òr, la Glèisa Catolica foguèt totjorn sevèra ambé lei fraccions de la crestiantat qu'èran consideradas ereticas.

Pasmens, avans lo sègle XII, leis eresias eliminadas per Roma èran solament de predicadors individuaus o de sèctas pichonas e localizadas. Fàcia a una situacion occitana qu'èra fòrça pus grèva qu'un afaire pertocant un predicator solet, la Glèisa podiá pas demorar sensa reaccion. Tre 1163 lo Concili de Tors preconizèt donc l'escomenge per lei protectors d'erètges e demandèt ai senhors concernits d'arrestar leis eretics e de confiscar sei bens. En 1177, Ramon V de Tolosa mandèt una letra a l'abat de l'Òrdre de Cistèl per li expausar lo nivèu preocupant de l'eresia dins son comtat. Aital foguèron mandats en mission en Lengadòc dos legats papals successivament, Pèire de Pavia en 1178 e Enric de Marcy en 1181 mai sens gaire de resultats^[22]. Quand Ramon VI de Tolosa succediguèt a son paire en 1194, lo catarisme èra donc talament ben implantat qu'auriá pas poscut far quicòm còntra leis eretics sensa provocar de revòutas importantas dins son comtat.

La preparacion diplomatica de la Crosada e sa predicacion venguèt donc una deis òbras principalas dau pontificat dau papa Innocenci III (1199-1216). Pasmens, en fàcia de l'indiferéncia o de la tolerància dei senhors occitans e d'un clergat locau largament corromput, foguèt un procès lòng. D'efèct, lo rèi francés Felip August ja en lucha còntra Anglatèrra refusèt d'ajudar una intervencion papala dins leis afaires intèrns. Avans de reünir lo sostèn e lei fòrças militaras sufisentas, deguèt donc mandar solament fòrça prèires coma Domenge de Guzmán e Guy des Vaux de Cernay, per fins de predicar lo retorn au catolicisme. Mai, lei conversions èran raras. La creacion de l'Òrdre dels Presicaires sus lo modèl de la predicacion itinerenta de Jèsus capitèt de melhorar lei resultats mai l'eresia èra encara pron presenta per faciar lei representants de la Glèisa Catolica durant de reünions tengudas en preséncia de divèrsei senhors occitans. Lo trabalh diplomatic e religiós dei legats papaus venguèt donc fòrça malaisat. Après l'excomunicacion d'unei senhors occitans coma lo còmte Ramon VI de Tolosa, lei relacions venguèron fòrça marridas. En 1208, lo murtre dau legat Pèire de Castelnòu foguèt l'eveniment qu'entraïnèt la formacion d'una expedicion militara importanta desirosa dempuei d'annadas per Innocenci III.

La Crosada acomencèt en 1209. Se debanèt en tres etapas principalas. D'en premier, la papautat capitèt de devesir seis advèrsaris menaçant solament Ramon Rogièr Trencavèl e lei Crosats prenguèron aisament lo contraròtle de sei possessions après la capitulacion de Carcassona. Lei territòris Trencavèl foguèron confiscats e donats a Simon de Montfòrt. Aquò va cambiar prefondament la Crosada qu'evolucionèt d'un conflicte religiós vèrs un conflicte feodau entre lo senhor novèu e lei vassaus totjorn fidèus a la familha Trencavèl. Aqueu conflicte va entraïnar l'intervencion dirècta dau còmte de Tolosa que son territòri foguèt rapidàment menaçat. En fàcia de sei dificultats, Raimon VI acceptèt de venir lo vassau dau reiaume d'Aragon en 1213. Pasmens, l'ofensiva aragonesa foguèt anientada a Murèth e Raimon VI perdiguèt la màger part de sei fèus au profiech de Montfòrt a la seguida d'una decision papala en 1216.

Pasmens, la conquista francesa foguèt mau acceptada e Raimon VII, fiu de Raimon VI, acomencèt una campanha de reconquista dempuei sei fèus provençaus. Tolosa se revòutèt e Simon de Montfòrt foguèt tuat en assaiant sensa succès d'ocupar tornarmai la ciutat. Son fiu capitèt pas de tenir lei conquistas de son paire e vèrs 1220-1222, lei Crosats perdiguèron totei sei conquistas. Lei Montfòrt abandonèron donc sei revendicacions sus lei regions occitanas au profiech dau rèi Loís VIII de França. La Glèisa sostenguèt lo movement en prononciant la despossession oficiala de Raimon VII. Après una premiera revirada, lo rèi de França capitèt de conquistar la màger part dei possessions de Raimon VII. Dins aquò, sa mòrt e una darriera revòuta occitana obliguèron lei dos camps de durbir de negociacions.

Sei resultats foguèron un succès notable per lo reiaume de França que poguèt annexar dirèctament una partida granda dei principats occitans independents au començament de la Crosada e preparar lei condicions per plaçar un Capetian coma cap dau Comtat de Tolosa après la mòrt de Raimon VII. En causa de la mòrt sensa eiretier d'Anfós de Peitieus, successor de Raimon VII e fraire de Loís IX de França, Tolosa intrèt dins lo domeni reiau tre 1271. D'autra part, meme se lo caòs e la resisténcia militara dei senhors occitans permetèt a la Glèisa Catara de s'estendre de 1229, la victòria finala permetèt a la Glèisa Catolica de tornar venir en Occitània ambé lo sostèn deis autoritats novèlas per reprimir l'eresia e leis annadas 1230 van marcar lo començament dau declin dau catarisme occitan.

Au sègle XIII, Occitània èra un mosaïc d'estats feodaus organizats a l'entorn de l'estat tolosenc dirigit per Raimon VI de Tolosa. Lei possessions de la familha Trencavèl, centrat sus Carcassona e Besièrs, lo Comtat de Fois e lei territòris tenguts per lo Reiaume d'Aragon completavan aquel ensems. L'influéncia aragonesa èra d'alhors notabla dins lei principats Trencavèl e lo Comtat de Fois. La màger part d'aquelei territòris èran sota la senhoriá superiora, es a dire la dependéncia, dau rèi de França. Pasmens, en causa de l'afebliment dau poder centrau francés, de la possession de fèus francés per de reiaumes estrangiers coma Anglatèrra o Aragon, aqueu ligam èra vengut fòrça teoric e lei senhors tolosencs èran independents de facto enterin que lei senhors de Fois o Trencavèl èra subretot preocupats per sei relacions ambé Tolosa o Aragon. En 1209, la Crosada còntra lo catarisme intrèt donc dins un país totalament estrangier que l'oposion a la preséncia de soudats estrangiers e a la despossession de sei senhors va unir còntra l'invasion, catarisme o pas. Per exemple, en 1216 e 1226, la vila d'Avinhon, onte la preséncia d'eretics èra nulla, sostenguèt la causa dei còmtes de Tolosa amb acarnament. Lo racònte de la guèrra per lei dos autors catolics de la Cançon de la Crosada mostra tanben aquela condamnacion deis atrocitats crosadas per la màger part dei populacions occitanas.

Lo Comtat de Tolosa èra lo principat pus poderós dau teatre d'accion de la Crosada deis Albigés. Dempuei la mòrt de Ramon V de Tolosa en 1194, son senhor es Ramon VI de Tolosa. Sei possessions dirèctas èran lo país tolosenc, la region de Bèucaire, lo Ducat de Narbona^[23], lo Marquesat de Provença e lo Comtat de Mauguiò. Sei possessions indirèctas èran lei comtats o lei vescomtats de Lomanha, de Narbona, Roergue, de Nimes, d'Agde, de Vivarés, de Valentinés e de Diés e lei senhoriás d'Andusa, d'Alès e de Sauve. De mai, lei còmtes de Fois e de Comenge èran sei vassaus per certanei fèus de la region de Tolosa e de son caire, Raimon VI èra tanben lo vassau dau rèi d'Anglatèrra per de quauquei territòris gascons.

Ansin, Raimon VI èra lo vassau dau rèi de França per la màger part de sei possessions, lo vassau dau rèi d'Anglatèrra per sei fèus gascons e lo vassau de l'emperaire dau Sant Empèri Roman Germanic per sei territòris provençaus. Òr, au començament dau sègle XIII, lei poders centraus reiaus e imperiaus son relativament afeblits e fòrça alunchats de Tolosa. Aquel alunchament èra tanben renfòrçat per lei conflictes regulars entre França e Anglatèrra. Dins lei fachs, Raimon VI de Tolosa èra donc un senhor independent e lei sobeiranetats dei rèis francés e anglés o de l'emperaire èran solament teoricas.

Sa politica èra magerament dirigida vèrs lo melhorament dei relacions ambé lo Reiaume d'Aragon. De 1198 a 1205, capitèt d'establir una patz solida renfòrçada per una tièra de maridatges entre lei dinastias dei dos estats. Raimon VI esposèt la sòrre dau futur Pèire II d'Aragon. Un segond maridatge foguèt tanben previst entre Sancia d'Aragon, segonda sòrre de Pèire II, e lo futur Raimon VII. En 1204, aqueu dispositiu foguèt completat per la signatura d'un tractat d'aliança defensiva entre lei còmtes de Tolosa, de Provença e lo rèi d'Aragon. Au nivèu religiós, lo còmte tolosenc èra catolic mai pas vertadièrament pertocat per la lucha còntra l'eresia catara presenta dins sei territòris.

Lo Comtat de Fois èra dirigit dempuei 1188 per Ramon Rogièr de Fois que reinèt sus lo bacin d'Arièja e teniá quauquei fèus au sud de la cadena pirenenca. En 1191, participèt a la Crosada dau rèi Felip August e se distinguèt ai sètges d'Ascalon e de Sant Joan d'Acre. En 1209, lo rèi Pèire II d'Aragon li donèt quauquei fèus vèrs Capcir e un maridatge permetèt d'aumentar la talha dau Comtat ambé quauquei vaus de la region d'Andòrra.

Au nivèu politic, lo principat èra un fèu dau Reiaume d'Aragon e l'influéncia d'aqueu darrier i èra importanta. Au nivèu religiós, lo catarisme i èra fòrça present. Mai d'un membre de la noblesa e de la familha dau còmte Ramon Rogièr foguèron de cresents catars. Certanei familhas nòblas de la region, coma lei Mirapeis, anavan donc logicament venir d'advèrsaris acarnats de la Crosada puei de l'Inquisicion catolica^[24]. En fòra de sei ligams grands ambé l'eresia, lo còmte Ramon Rogièr èra tanben un advèrsari determinat de la ierarquia catolica persecutant regularament leis establiments religiós locaus. Durant la Crosada, lo Comtat de Fois foguèt donc un deis enemics principaus dei Crosats e sei tropas participèron a la màger part dei campanhas.

Lei possessions Trencavèl son dirigidas per Ramon Rogièr Trencavèl, nebòt de Raimon VI, qu'es lo cap d'un estat compausat de fèus dependent dau còmte de Tolosa e dau còmte de Barcelona, títol tengut per lo rèi d'Aragon. Ramon Rogièr Trencavèl èra lo vassau d'Aragon per la vescomtat de Carcassona e aqueu de Tolosa per lei vescomtats de Besièrs e d'Albi e la senhoriá de Rasés. Dins lei fachs, aprofichant lei conflictes entre Aragon e Tolosa, lei possessions Trencavèl tènon una autonòmia granda e la patz negociada per Raimon VI ambé Pèire II a pas menaçat aquela posicion.

Au nivèu religiós, es, ambé Ramon Rogièr de Fois, lo senhor occitan pus compromés ambé lo catarisme car, se demorèt catolic, una partida granda de sei vassaus o de seis oficièts principaus èran catars. Son paire èra estat ja excomunicat en 1178 en causa de la persecucion de l'evesque d'Albi. Au nivèu politic, certanei vilas coma Besièrs tenián d'autonòmias importantas e èran fòrça desirosas de gardar lei sieunas institucions. L'arribada dei Crosats va donc prefondament turtar lei valors aquela societat e un nombre grand d'advèrsaris de la Crosada o de chivaliers faidits venguèron donc dei territòris Trencavèl.

Lo Reiaume d'Aragon foguèt dirigit per Anfós II d'Aragon fins a 1196 puei per son fiu Pèire II d'Aragon. Dempuei 1068, aqueu reiaume èra vengut lo vassau volontari de la Papautat. Pasmens, aqueu ligam èra solament teoric e aviá subretot un ròtle politic per leis afaires estrangiers dau reiaume que son pensament principau èra la Reconquista còntra leis estats musulmans dau sud de la peninsula espanhòla. Ansin, de legislacions fòrça duras èran regularament adoptadas per lei sobeirans aragonés còntra leis eretics mai demorèron sensa aplicacion vertadiera.

En 1137, lei còmtes de Barcelona venguèron rèi d'Aragon per maridatge formant un estat poderós dins lo nòrd-èst d'Espanha. De mai, aquel estat teniá un nombre important de fèus au nòrd dei Pirenèus en Provença, en Gevaudan e en Gasconha. Lei Comtats de Comenge e de Fois èran sei vassaus e l'influéncia dau senhor dins sei regions èra pas solament nominala. En 1204, lo maridatge de Pèire II ambé l'eiretiera dau principat de Montpelhièr li permetèt de prendre possession d'un dei fèus pus rics de Lengadòc. L'aliança concluda ambé lo Comtat de Tolosa permetèt a Pèire II de se concentrar sus sei frontieras sud. Ansin, en 1212, sa victòria a Las Navas de Tolosa, que marquèt lo començament de la fin per la preséncia musulmana en Espanha, li donèt un prestigi immens dins tota la Crestianitat.

A la fin dau sègle XII e au començament dau sègle XIII, l'influéncia francesa dins lei principats occitans èra venguda fòrça limitada en causa de l'alunchament de la capitala e de l'afebliment dau poder reiau après l'afondrament de l'Empèri Carolingian. Se lo domeni reiau aviá aumentat dins lo corrent dei règnes precedents, lei possessions dirèctas de Felip August èran encara limitadas e lei senhors tolosencs èran entre lei vassaus pus poderós dau Reiaume de França. Ansin, lei còmtes de Tolosa prestavan plus l'omatge per sei fèus e lo rèi de França i gardava donc solament un drech de senhoriá qu'èra teoric.

D'autra part, la politica de Felip August regardava lei frontieras nòrd dau reiaume e la lucha còntra l'influéncia anglesa que son rèi teniá divèrsei fèus sus lo continent. Ansin, lo rèi francés èra gaire desirós d'entraïnar una reaccion ostila dau rèi aragonés en causa d'un desplaçament de tropas vèrs lo sud dins de fèus teoricament francés mai independents de facto coma aquelei dau còmte de Tolosa e dins de fèus dependent de la corona aragonesa coma aqueu de la Vescomtat de Carcassona. De mai, lei relacions diplomaticas entre França e Roma èran marridas en causa de l'afaire dau divòrci mancat de Felip e de pretencions d'aqueu darrier a prepaus de son autoritat sus la Glèisa Francesa. Una intervencion papala dins leis afaires de fèus teoricament francés èra donc pas desirabla per lo rèi. Fins a la fin de son rèine en 1223, Felip August demorèt donc un opausant, au mens passiu, a la Crosada e l'obtencion de son autorizacion per lo mandadís de nòbles francés dins lo sud foguèt un pretzfach malaisat per la diplomàcia papala.

Per sei drechs senhoriaus dins lo sud-èst de la França modèrna, lo rèi d'Anglatèrra aviá tanben d'interés de tenir còntra la Crosada. Lo còmte de Tolosa èra son vassau teoric per quauquei fèus e de ligams existián entre lei senhors tolosencs e lei senhors gascons. Au nivèu religiós, l'eresia catara èra quasi inexistenta dins lei territòris relevent dau rèi d'Anglatèrra. Ansin, lei regions gasconas seràn utilizadas per lei dos camps, mai magerament per lo camp occitan, per recrutar de renfòrç. Per lo rèsta, Anglatèrra èra ja pron ocupada per sei relacions conflictualas ambé lo rèi de França e la neutralitat foguèt generalament l'actitud de son govèrn.

Coma Anglatèrra, lo Sant Empèri Roman Germanic èra lo senhor teoric d'una partida dei fèus pertocats per la Crosada, especialament dins lei regions provençalas e daufinesas. Pasmens, lo poder centrau de l'Empèri èra relativament feble per compelir la politica de sei vassaus e subretot ocupat per lo conflicte ambé la papautat per lo contraròtle dei vilas dau nòrd d'Itàlia. L'emperaire germanic demorèt donc neutre dins lo conflicte permetent lo recrutament de volontaris per lei dos camps dins lei territòris imperiaus.

Lei causas de l'entraïnament de la Crosada deis Albigés foguèron una mescla de factors entre la volontat papala d'anientar l'eresia catara, l'indiferéncia deis autoritats senhorialas o eclesiasticas a sei demandas e lo desvolopament continú dau catarisme dins la region maugrat leis esfòrç de divèrsei missions de predicacion catolica. D'efèct, tre son eleccion coma papa, Innocenci III assaièt sensa succès de suscitar una reaccion armada dei senhors occitans per reprimir lo catarisme. En fàcia d'aquela revirada, adoptèt una politica tenent tres principis :

• lo mandadís de missions de predicacion dirigidas per de legats per convertir leis eretics.
• l'epuracion dau clergat locau per s'assegurar un sostèn locau a seis iniciativas.
• la formacion d'una expedicion militara motivada per la confiscacion dei bens deis eretics e de sei protectors.

Lo premier ponch aguèt un succès limitat en causa de la corrupcion fòrça importanta dau clergat occitan. Lo segond aguèt tanben un succès limitat en causa de la resisténcia d'unei prelats locaus, fòrça corromputs, a l'idèa d'abandonar sei cargas. Enfin, l'organizacion d'un Crosada se turtèt pendent dètz annadas a l'oposicion dau rèi de França que refusèt d'autorizar una intervencion dirècta de la Glèisa Catolica dins leis afaires intèrns de son reiaume, i comprés dins de regions qu'èran independentas dins lei fachs. L'assassinat dau legat Pèire de Castelnòu permetèt de cambiar aquela situacion e d'acusar lo còmte de Tolosa mème se lei pròvas èran inexistentas. Aquò aumentèt la pression per l'organizacion d'una Crosada e Felip August deguèt finalament acceptar en fàcia de la volontat de sa noblesa de formar una expedicion.

La màger part dei fònts istoricas pertocant la teologia catara foguèron escrichas per d'advèrsaris qu'èran sovent d'una objectivitat limitada. Lei tèxtes autenticament catars son rars e regardan pas totjorn lo domeni de la liturgia. Per exemple, lei tèxts coneguts dau concili de Sant Felitz de Lauragués an per subjècte principau la delimitacion entre evescats catars de Tolosa e de Carcassona. Ansin, lei documents majors de l'estudi dau catarisme foguèron lòngtemps l'obratge anonim De heresi catharorum in Lombardia e aqueu de l'inquisitor dominican Ansèume d'Alexàndria Tractatus de hereticis. Au sègle XX, divèrsei descubèrtas permetèron d'enrichir aqueu corpus d'un tractat de teologia catara dich lo Libre dei dos principis escrich vèrs 1250, d'un tractat pertocant lei rites catars e d'un tractat anomim d'origina occitana datant probablament dau començament dau sègle XII.

L'estudi d'aquelei documents mostran que lo catarisme èra un movement crestian dualista basat sus lei tèxts sacrats religiós acceptats per lo Crestianisme e sur certanei liures apòcrifs. En oposicion a la Glèisa Catolica, lei catars destriavan doas formas de creacions : la vertadièra, es a dire aquela dei causas que son realament, aquela de Dieu, de l'esperit blos ; la segonda èra aquela dei causas qu'an pas d'existéncia vertadièra, que i èra inclús lo monde vesedor, apariat au nonrés. Per elei, lo monde fisic èra doncas vodat au patiment, a la violéncia e au mau. Per arribar a aquela conclusion, la teologia catara part dau principi que Dieu, qu'es un èstre perfèct, a pas poscut crear d'èstre capable de pecar, çò que seriá una pròva d'imperfeccion. De mai, per la mema rason, Dieu a tanben pas poscut concebre un liure arbitri considerat coma la possibilitat de pecar d'un biais volontari. Es donc que sa creacion a pas poscut empachar l'emergéncia de condicions favorablas au mau. La perfeccion de Dieu lo rendent innocent de l'existéncia e de la formacion dau mau, es donc que lo principi d'aqueu darrier existís d'un biais independent.

La posicion, la poissança e lo nom d'aqueu principi marrit foguèron jamai totalament definits per lo catarisme occitan. Èra de còps dich « Principi Marrit », Demiürg, Enemic, Satan... etc. De mai, lo poder dau principi marrit demorèt tanben gaire clar : opausat a Dieu, a costat de Dieu, d'una poissança egala o leugierament pus febla ? Aquò es probablament lo fach que l'afirmacion dualista dau catarisme foguèt pas completada car per una partida granda dei fidèus, lo Dieu bon es tanben lo Dieu unic e vertadier mentre que l'abséncia de nom clar per lo principi malefic empachèt l'emergéncia de sa divinitat. En revènge, au sen deis elèits e autoritats religiosas dau catarisme, lei posicions dualistas foguèron pauc a pauc afirmadas durant la segonda mitat dau sègle XII. Pasmens, mème se lo dualisme es pas totalament afirmat per la màger part dei catars, aqueu dogme es en oposicion totala au dogme catolic de l'unicitat de Dieu. D'efèct, se la Glèisa Catolica utiliza tanben sovent l'oposicion entre lo Ben e lo Mau, sei concèptes an per limit la poissança totala de Dieu e lo Mau es solament causat per l'utilizacion marrida de la libertat donada per Dieu a sei creaturas. La rompedura dogmatica entre catarisme e catolicisme es donc majora e non conciliabla.

D'autra part, au nivèu rituau, lo sauvament de l'arma necessita per lei catars de passar per l'estat religiós avans sa mòrt. La durada dau periòde a pas d'importància. Pasmens, èra relativament similar a l'ideologia dei premiers movements crestians ai sègles I e II. L'intrada dins l'estat religiós se fa gràcias a un sacrament dich consolament qu'es un batejament per imposicion dei mans. La recepcion dau consolament deviá èstre un acte volontari e conscient e lo catarisme condamnèt donc lo batejament de novèus-nats per la Glèisa Catolica. Après la recepcion d'aqueu sacrament, l'individu èra dich « Crestian » e sa vida deviá respectar la volontat divina per assegurar lo sauvament de son arma. Per s'aparar còntra la corrupcion de la matèria, la regla teniá especialament de defensas alimentaras, la necessitat de trabalhar de sei mans, la defensa d'utilizar la violéncia, l'obligacion d'ajudar leis autrei « Crestians » e l'obligacion de predicacion. Se, a sa mòrt, l'arma dau cresent es pas pron bòna per jónher Dieu, existiá un sistèma de reïncarnacions dins un autre còrs materiau. La rompedura dei rites catars ambé lei rites catolics dau sègle XII es donc totala e benlèu encara pus importanta que la rompedura dogmatica.

Lo bogomilisme èra una eresia apareguda vèrs la mitat dau sègle X dins lei regions bulgaras a l'entorn de la vila de Preslav. Èra una doctrina crestiana dualista considerant lo mond materiau coma l'òbra de Satan, condamnant lo batejament deis enfants e lei sacraments catolics. Lei fidèus devián seguir una regla inspirada deis Escrituras Santas defendent especialament de manjar de carn. Divèrseis obratges presentèron lo bogomilisme e sei rites qu'èran fòrça similars ai rites catars. La possibilitat d'una origina bogomila au catarisme es donc relativament seriosa.

D'efèct, la predicacion bogomilista permetèt d'espandre aquela religion dins lo rèsta dei Balcans e dins una partida de l'Empèri Bizantin ai sègles XI-XII. Pasmens, après aqueu succès, lei traças d'una òbra de predicacion importanta existisson pas. En revènge, es possible de seguir lei procès eclesiastics còntra d'eretics dualistas durant aqueu periòde :

• vèrs 1022, d'eretics foguèron cremats a Orleans e a Tolosa^[25] per « maniqueïsme »^[26].
• vèrs 1028, un concili foguèt reünit per lo duc d'Aquitània per luchar còntra lo « maniqueïsme »^[25].
• vèrs 1052, l'emperaire germanic ordonèt de pendre d'eretics dualistas en Saxònia.
• vèrs 1056, un concili se reüniguèt a Tolosa per definir certanei reglas de lucha còntra una eresia locala.
• vèrs 1143, d'eretics dualistas foguèron cremats a Colonha.
• dins leis annadas 1140, una comunautat d'eretics dualistas ben organizadas e pròcha dei rites catars existiá en Champanha.
• dins leis annadas 1160, un nombre grand d'eretics dualistas foguèron cremats en Alemanha (Colonha, Trèva...). Certaneis èran membre d'una ierarquia.

Aquela tièra de procès mostra l'expansion e l'organizacion d'una eresia dualista dins l'oèst d'Euròpa. Pasmens, la feblesa dei fònts istòrics permeton pas de descriure l'evolucion d'aquela expansion. Lei detalhs de l'introduccion e de l'implantacion d'una eresia dualista en Occitània son mau coneguts e lo ligam ambé lo bogomilisme es donc pas dirèctament establit maugrat lei similituds entre lei dos movements. Pasmens, vèrs la mitat dau sègle XII, l'organizacion dau concili catar de Sant Felitz de Lauragués, ambé la preséncia d'unei caps eretics venguts de l'èst d'Euròpa, e la multiplicacion de concili catolics per luchar còntra l'eresia dins lei vilas occitanas, coma aqueu de Montpelhièr en 1162, permeton d'afirmar la probabilitat fòrta d'un ligam ambé lo bogomilisme e la soliditat dau catarisme dins la region.

Coma ditz dins lo paragraf precedent, l'aparicion e la formacion de la Glèisa Catara en Occitània es un fenomèn mau conegut en causa dau limit dei fònts istoricas. Pasmens, tre la mitat dau sègle XII, d'elements mostran la preséncia d'un aparelh religiós ja desvolopat e d'una implantacion dins la societat pron fòrta per limitar la volontat de repression deis autoritats localas.

Dins aquò, l'extension maximala dau catarisme regardèt un sector limitat d'Occitània. Son airau d'influéncia principau es una zona centrada sus Lauragués e limitat per Tolosa, lo Comtat de Fois, la region d'Albi e aquela de Carcassona. Dins aquelei territòris, la proporcion de catars, batejats (perfècts) o fidèus simples, èra importanta e podiá de còps agantar 50% localament de la populacion. Lo rèsta demorèt catolic mostrant que lo catarisme venguèt rarament la religion majoritària meme dins lei sectors pus favorables a son desvolopament. Totei lei classas socialas son regardadas per lo fenomèn e lei conversions de membres de la noblesa son ben documentadas. Per exemple, lei funeralhas dau chivalier Ramon de Sant-Pòl en 1203 reüniguèron una partida granda de la populacion dau vilatge de Sant Pau del Cabdal Jòus e un nombre important de chivaliers. Lo cas pus impressionant es aqueu de la familha de Ramon Rogièr de Fois que sa frema e sa sòrre venguèron cataras. En fòra de Lauragués e de sei regions vesinas, lo catarisme representava de minoritats religiosas dins lo rèsta dau sud e dau centre d'Occitània. La repression crosada e catolica mostrèt l'existéncia de comunautats a Besièrs, dins tot lo Lengadòc e dins lo relarg d'Agen.

Avans la Crosada, l'organizacion de la Glèisa Catara èra publica. L'unitat de basa èra lo pareu de perfècts car, coma leis Apòstols, lei perfècts devián jamai èstre solets. Cada perfèct aviá donc un sòci e cada perfècta aviá una sòcia. Aquelei pareus se gropan per formar de comunautats pichonas vivent segon la règla catara basada sus la Bibliá. Generalament, aquelei comunautats trabalhan dins un obrador comunautari e un nombre important de catars practican l'artesanat. Aqueleis obradors èran tanben un luòc de socializacion per lei catars e venguèron un otís de predicacion important en fàcia de l'opuléncia dau clergat aut de la Glèisa Catolica. Leis obradors son dirigits per un ancian e uneis obradors son gropas sota l'autoritat d'un diacre. Lo ròtle dau diacre es d'assegurar lo contraròtle de sei fidèus, la liason ambé la ierarquia auta de la Glèisa Catara e lo debanament cada mes de la ceremonia de l'aparelhament. Aquela darriera èra una ceremonia de confession mutuala. Enfin, au dessús dei diacres, se troba l'evesque catar de la region que teniá dos assistents dichs fiu major e fiu menor. A la mòrt de l'evesque, lo premier lo remplaçava, lo segond veniá fiu major e un fiu menor novèu èra chausit entre lei diacres.

Aquela organizacion èra relativament pròcha de la populacion e permet d'explicar lo succès dau catarisme en Occitània. En 1209, existiá quatre evescats catars e un cinquen foguèt creat en 1226. Ansin, lei princes occitans de la region podián pas luchar — a condicion de supausar una volontat de lo faire — contra lo catarisme sensa considerar lo risc d'una revòuta majora de l'aristocràcia e de la populacion convertidas a l'eresia. Un sentiment de tolerància, ja existent en causa de la preséncia d'unei minoritats jusievas dins la region, se desvolopèt donc per lo catarisme que mai d'un exemple permet d'illustrar. Ansin, a la prima de 1165, un collòqui foguèt organizat a Lombèrs entre de caps catolics e una delegacion catara en preséncia de Ramon Trencavèl, de la comtessa de Tolosa e dau vescòmte de Lautrec. Se lei conclusions dau collòqui condamnèron — per lo principi — lo catarisme, la delagacion de perfècts poguèt venir e partir liurament sensa dificultat de la part deis autoritats.

En fàcia dau desvolopament de l'eresia catara, una reaccion deis autoritats localas e de la papautat èran inevitablas. Pasmens, en causa de la conversion au catarisme d'una partida de la noblesa occitana, lei senhors e leis evesques locaus foguèron rapidament desbordats e a partir dau sègle XI, seis iniciativas venguèron raras. Vèrs la fin dau sègle XII, es donc la papautat e lei concilis europèus majors coma aqueu de Latran que va se preocupar sensa succès de la repression de l'eresia.

D'efèct, après una tièra de condamnacions, lo catarisme foguèt finalament condamnant oficialament per lo concili de Latran en 1179 entraïnant lo mandadís d'una expedicion militara còntra La Vaur en 1181. De son caire, lo clergat locau acomencèt ges d'accions pus importantas que la transmission formala dei consignas dau concili de Latran a sei subordenats. En fach, leis accions pus seriosas còntra lo catarisme acomencèron quand Innocenci III venguèt papa lo 8 de genier de 1198.

En abriu de 1198 puei tornarmai en 1199, lo papa mandèt son conselhier e confessor Rainier e un monge dich Gui per organizar la lucha còntra leis eretics e sei protectors ambé lo sostèn dei senhors locaus. Tre lo començament, l'apèu dau papa desvolopèt dos concèptes centraus de la Crosada deis Albigés. Lo premier èra la confiscacion dei bens deis eretics e de sei protectors. Lo segond èra lo drech de la papautat d'iniciar una Crosada sensa lo sostèn deis autoritats dau país. Pasmens, aqueu premier assai s'acabèt per una revirada rapida en fàcia de l'oposicion de l'aristocràcia occitana e l'indiferéncia de la màger part dau clergat superior qu'èra normalament la relèva de la volontat papala a l'escala regionala.

L'indiferéncia d'aqueu clergat èra causada per sa corrupcion granda dei preocupacions politicas e financieras de sei caps. Ansin, leis evesques de Carcassona, de Narbona, de Besièrs, de Vence, de Vivièrs, de Tolosa èran pauc segurs. Dins certanei cas, lor conducha èra vertadierament escandalosa. Per exemple, l'evesque de Tolosa Ramon de Rabastens utilizèt la corrupcion per venir lo cap d'un evescat, ja roïnat per son predecessor, e aprofichèt lei revenguts de sa posicion per una guèrra privada. De son caire, l'evesque de Narbona, cap de la màger part deis evescats occitans, cumulava lei beneficis, demandava un pagament per confirmar leis eleccions eclesiasticas de son diocèsi, teniá un grop de mercenaris personaus e èra regularament a la caça o ambé sei mestressas. Lo papa ordonèt sa deposicion en 1203 que l'evesque refusèt. En 1205, capitèt d'obtenir un relambi per corregir sa conducha que se melhorèt finalament pas. En 1207, una deposicion novèla aguèt pas plus de succès.

Se lo cas de l'evesque de Narbona es un cas extrèm, la corrupcion granda dau clergat occitan èra generalizada. Èra un avantatge major per la propagacion dau catarisme. D'efèct, entre l'opuléncia d'un clergat desinteressat dau sòrt de sei fidèus e de perfècts vivent de sei mans dins d'obradors relativament paures, la populacion èra necessàriament pus favorablas ais eretics. Lo fast dei missions papalas èra tanben raprochat per leis abitants d'aquela corrupcion. Pasmens, en causa de l'abséncia de volontat d'intervenir de la part dei senhors occitans, la papautat a pas d'autra solucion. Lei mandadors cargats de suscitar una reaccion còntra l'eresia van donc se succedir.

En 1203, Pèire de Castelnòu e Raols de Fòntfreja foguèron mandats a Tolosa. Obtenguèron gaire de resultats. Sota la condicion de respectar leis institucions de Tolosa, obtenguèron un sagrament de fe catolica deis abitants e deguèron quitar la vila. L'annada seguenta, participèron a un collòqui organizat per Pèire II d'Aragon entre catolics, vaudés e catars. Lei doas eresias foguèron condamnadas per lo principi e lei delegacions vaudesas e cataras partiguèron liuras. En 1206, un concili reüniguèt 600 perfècts a Mirapeis sota la proteccion de 35 senhors de la region. La revirada èra donc totala per lei legats de la papautat.

Après la revirada dei legats Pèire de Castelnòu e Raols Fòntfreja, lei monges Diego d'Osma e lo futur Sant Domenge foguèron mandats per lo papa per crestianizar la region Osma. En camin, faguèron una pausa a Montpelhièr onte poguèron discutir ambé lei dos legats. Constatant l'error de l'opulància dei legats e de sei discors menaçants, prepausèron de donar una forma novèla a la predicacion còntra lo catarisme. Partiguèron donc coma de mendicants ambé lei legats dins lei vilatges de la region. Innocent III aprovèt aqueu metòde e un monastèri foguèt bastit a Pàmias en 1207. Se desvolopèt pauc a pauc e la predicacion dominicana obtenguèt de resultats.

A la prima de 1207, la menaça èra venguda tant importanta que lei caps catars provoquèron un collòqui de doas setmanas a Montreal. Leis arbitres refusèron de designar un venceire au debat mai lei membres de la predicacion s'enardiguèron. Aprofichant l'arribada de monges suplementaris, se devesiguèron en grops pus pichons per visitar un nombre pus important de vilatges. L'accion dei legats èran tanben pus malaisada de susvelhar. Ansin, en abriu de 1207, Pèire de Castelnòu arribèt en dessobte a Tolosa e prononcièt l'excomunicacion de Ramon VI de Tolosa e l'interdich sus sei territòris. Aquò èra liat a l'estrategia d'escalada chausida per lo papa Innocenci III. D'efèct, aqueu darrier confirmèt la senténcia lo 29 de mai. Lei repròches de la papautat còntra Ramon VI èran nombrós. Lei principaus èran :

• lo pilhatge d'una partida dau domeni de l'abadiá de Candelh.
• l'expulsion de l'evesque de Carpentras.
• lo mantenent d'una fòrça de mercenaris.
• la preséncia de Jusieus dins l'administracion tolosenca.
• la proteccion de l'eresia e son refús d'intervenir per la reprimir.

Se Ramon VI refusèt de s'emendar, la sancion èra la mesa en preda de sei fèus. Es a dire que lo premier senhor que conquistariá una partida dei territòris tolosencs podriá se proclamar son senhor legitim. L'objectiu èra de suscitar una expedicion militara de la Crestianitat per anientar l'eresia en causa de la revirada deis apèus a la noblesa occitana.

Dins aquò, lo papa se turtèt a l'oposicion dau rèi Felip August qu'èra militarament ocupat dins lo nòrd de França e opausat a una destabilizacion de la region. De mai, èra tanben opausat a l'intervencion papala dins d'afaires pertocant de fèus teoricament dependent de França coma lo Comtat de Tolosa. Una premiera letra en 1204 aviá ja mau capitat d'entraïnar l'intervencion francesa. En 1207, Innocent III aguèt tanben ges de succès. En revènge, l'idèa de la confiscacion dei bens deis eretics e de sei protectors i foguèt tornarmai desvolopada e afinada. Òr, es aqueu principi que va permetre la Crosada en 1209 e entraïnar l'acarnament dei combats fins a 1229.

L'excomunicacion dei territòris tolosencs melhorèron pas lei relacions entre Tolosa e lei legats de la papautat. Au contrari, serán a l'origina de l'assassinat dau legat Pèire de Castelnòu que va dirèctament entraïnar la Crosada l'annada seguenta. D'efèct, lo 14 de genier de 1208, Pèire de Castelnòu foguèt assassinat a Sant Geli dins de circonstàncias mau conegudas après una entrevista achavanida ambé Ramon VI : complòt dirigit per un cap catolic rivau o gèst de venjança d'un chivalier occitan còntra una personalitat aborrida ? Coma Sant Geli èra un territòri tengut per Ramon VI, lo legat Arnaud Amalric aprofichèt l'ocasion per acusar lo còmte de Tolosa de l'assassinat e se precipitèt rapidàment a Roma per faire son rapòrt au papa e defendre un apèu a la Crosada còntra lo catarisme e sei protectors.

En consequéncia, lo 10 de març, Innocenci III publiquèt sa bula famosa cridant a la Crosada còntra lo còmte de Tolosa : « En avans ! Chivaliers dau Crist ! En avans recrus coratjós de l'armada crestiana ! Que lo crit universau de dolor de la Glèisa Santa vos entraïna !... ». Pasmens maugrat la violéncia dau tèxte, un relambi foguèt acordat a Ramon VI per s'emendar. De mai, per s'aparar còntra lo refús de Felip August de sostenir la Crosada, la mesa en preda e la confiscacion dei bens dei protectors d'eretics foguèt confirmada sota resèrva de respectar lo drech de senhoriá superiora dau rèi de França. Pasmens, aquela clausa foguèt totjorn pas sufisenta per obtenir l'acòrd dau rèi. Aqueu darrier acceptèt solament d'intervenir sota doas condicions non acceptablas per Innocenci III :

• ordonar una trèva militara entre França e Anglatèrra.
• anullar la mesa en preda dei territòris de Ramon VI car, segon lo rèi de França, lo papa, qu'èra pas lo senhor de Tolosa, aviá pas lo drech d'intervenir dins leis afaires francés sensa l'acòrd de Felip.

Felip August utilizava donc lo drech feodau per empachar una Crosada qu'èra autorizada per lo drech religiós. L'oposicion entre lei doas fònts juridicas permetèt de crear un debat sensa fin e la papautat deguèt donc adoptar una estrategia novèla : acceptar l'idèa d'una Crosada acampant l'aristocràcia francesa sensa la participacion reiala.

En fàcia de l'oposicion de Felip August, Innocenci III decidiguèt de se passar de l'ajuda reiala e de cridar dirèctament la noblesa europèa. De legats foguèron mandats per predicar la Crosada en França. Obtenguèron rapidament de succès e mai d'un nòble èran volontaris per formar l'expedicion. Pasmens, la màger part d'entre elei volián tanben obtenir l'autorizacion de partença dau rèi qu'èra lor senhor. Innocenci III mandèt donc sei legats a París per obtenir au mens sa caucion. La volontat de certanei membres de l'aristocràcia francesa auta d'anar au combat sostenguèron lei legats. Mau capitèron d'obtenir lo sostèn oficiau de la Corona francesa e la Crosada èra pas sota la direccion francesa. En revènge, Felip August finiguèt per donar l'autorizacion a sei chivaliers de jónher la Crosada permetent son entraïnament après dètz annadas d'esfòrç de la papautat per organizar una expedicion militara còntra l'eresia catara.

Au començament de la Crosada, lei principats occitans èran devesits e foguèron pas capables de formar una aliança comuna per s'aparar còntra l'invasion. La diplomacia papala e lei rivalitats ancianas entre senhors occitans aguèron un ròtle dins la formacion d'aquela situacion. D'efèct, de negociacions que se debanèron en 1208 entre Ramon VI e Ramon Rogièr Trencavèl permetèron pas d'establir un aliança. Pasmens, la formacion d'aquela aliança èra pas la solucion unica de Ramon VI car lo papa li aviá donat un relambi per acceptar sei demandas, annular l'excomunicacion e empachar la Crosada d'atacar sei territòris.

Ramon VI acceptèt donc d'anar a Valença onte lei representants dau papa acceptèron de levar l'excomunicacion e leis acusacions de protector d'eretics e d'assassinat de Pèire de Castelnòu. En cambi, Ramon deviá obeïr ai demandas de la Glèisa dins sa lucha còntra l'eresia, corregir lei tòrts causats per sa politica (per exemple lo pilhatge de l'abadiá de Candelh), acceptar l'ocupacion de sept castèus de la region de Ròse e realizar una ceremonia de peniténcia publica a Sant Geli. Aquela darriera se debanèt lo 18 de junh de 1209. Se lo jurament èra romput, lei sept castèus ocupats e lo Comtat de Mauguiò serián confiscats per la papautat enterin que la Crosada seriá autorizada d'atacar lei principats tolosencs. Lo 20, Ramon acceptèt donc d'ajudar de son poder la repression de l'eresia sus son territòri e de jónher la Crosada.

En fach, lei dos camps assaièron de s'enganar a Sant Geli. Per Ramon VI, l'estatut de crosat li permetiá de protegir seis estats còntra la Crosada e pensava poder empachar la Glèisa d'intervenir dins seis afaires intèrns per la seguida. Per la Glèisa, Ramon VI èra neutralizat, ço que permetiá de reglar pus aisament lo cas deis estats Trencavèl. Se Ramon VI èra pas fidèu a sei juraments, l'eliminacion de Trencavèl l'empachariá de trobar d'aliats dins la region. Ansin, fin finala, la Crosada se dirigiguèt còntra leis estats de Ramon Rogièr Trencavèl que deguèt faciar solet l'invasion crosada.

La Crosada acomencèt la guèrra per una campanha còntra la region d'Agen. Pasmens, coma lo país èra fèu de Ramon VI, lei Crosats se retirèron après quauquei succès iniciaus. Lei combats vertadiers acomencèron a l'èst còntra leis estats Trencavèl. Lo 2 de julhèt, Ramon VI jonhèt la Crosada segon leis acòrds de Sant Geli mai son armada participará pas ai combats. Ramon Rogièr se presentèt tanben au camp crosat per faire sa somission ai legats mai Arnaud Amalric refusèt de lo recebre. Trencavèl deguèt rintrar dins seis estats e preparar sa defensa.

Son plan èra de concentrar sei fòrças a Carcassona. Per aquò, ordonèt a Besièrs de resistir en esperant son retorn rapid ambé de renfòrç. Lo 21 de julhèt de 1209, lei Crosats arribèron a l'entorn de Besièrs. La vila refusèt l'ultimatum d'Arnaud Amalric demandant lo deliurament de dos centenaus de catars que la lista èra l'òbra de l'evesque de la vila que s'èra escapat. Lei motivacions de la ciutat èran lo refús d'abandonar lei privilègis de seis institucions e lo respèct de sa fidelitat a Ramon Rogièr Trencavèl. D'efèct, Besièrs teniá de fortificacions e de resèrvas de manjar importantas per resistir a un sètge. Pasmens, tre lo 22 de julhèt, una temptativa de sortida còntra lei Crosats s'acabèt per un desastre e permetèt ai Crosats d'intrar dins la vila que sa populacion foguèt massacrada.

Aquela estrategia de terror capitèt. La presa aisada de Besièrs e son anientament permetèron ai Crosats d'obtenir la reddicion d'unei vilas dei domenis Trencavèl sensa combat. Tre lo 1^èr d'aost, lei Crosats poguèron enceuclar e acomençar lo sètge de Carcassona. S'aquela vila teniá pas encara son sistèma de fortificacion contemporanèu, la ciutat de Ramon Rogièr Trencavèl demorèt una fortalesa malaisada d'atacar dirèctament. Lei Crosats preferiguèron donc ocupar la riba d'Aude per privar la vila e seis abitants d'aiga. En causa de la calor de l'estiu, la situacion deis abitants venguèt rapidàment marrida e Ramon Rogièr Trencavèl acceptèt de negociar^[27]. Lo debanament d'aquelei negociacions es mau coneguda (rediccion oficiala, captura sospresa de Trencavèl dins lo camp crosat ?). Dins totei lei cas, lo 15, lei Crosats poguèron intrar dins Carcassona e Trencavèl venguèt presonier. Una partida granda de la populacion carcassonesa foguèt fòrabandida e la vila venguèt la basa principala dei Crosats fins a sa reconquista per lei senhors occitans en 1224.

Après la presa de Carcassona e la captura de Ramon Rogièr Trencavèl, se debanèt un eveniment que va prefondament cambiar la significacion e leis objectius de la Crosada : la confiscacion dei territòris Trencavèl au profiech de Simon de Montfòrt. Aquel acte èra autorizat per lo drech canonic mai non per lo drech feodau. Va donc crear una situacion juridica complèxa que va venir la fònt de mai d'una revendicacion senhoriala e aumentar l'intensitat e la zona dei combats.

D'efèct, segon l'apèu papau a la Crosada, lei bens deis eretics e dei protectors d'eretics devián èsser confiscats e donats ai conquistaires crosats. Pasmens, dins lo drech feodau, aqueu drech èra solament entre lei mans dau senhor superior d'un fèu. Dins la situacion presenta, èran lei rèis d'Aragon o de França segon la zona considerada. Nomar un senhor novèu de la part dau legat papau podiá donc entraïnar una reaccion ostila d'aquelei darriers. De mai, dins lo cas que lei senhors vassaus legitims de Trencavèl refusèsson de reconoisser lo senhor novèu coma senhor legitim, venián automaticament de rebèls segon lo drech feodau. Faliá tanben considerar que lo senhor novèu seriá tanben en carga de la lucha còntra lo catarisme. Òr, lei ligams dei familhas noblas ambé l'eresia èran tanben una dificultat suplementària e un factor de conflicte. D'efèct, certanei senhors occitans èran capables d'acceptar un senhor novèu mai pas d'atacar de membres de lor familha, que foguèsson fidèus de l'eresia o non. Acceptar la senhoriá dei regions confiscadas èran donc acceptar de venir lo cap d'una region fòrça ostila e de faciar l'ostilitat dei rèis francés e aragonés.

Lei senhors francés principaus (Borgonha, Nivèrns... etc) refusèron donc de venir lo senhor dei possessions Trencavèl. Lo cas de la vescomtat de Carcassona èra un problema fòrça malaisat car la senhoriá èra sota la sobeiranetat — teorica — dau reiaume d'Aragon e la nominacion d'un senhor vassau dau rèi de França èra automaticament una fònt de conflicte ambé Pèire II. Lo senhor qu'acceptèt l'ofèrta dau legat Arnaud Amalric foguèt donc un baron de la region parisenca dich Simon IV de Montfòrt qu'èra un senhor pichon, un cap militar experimentat e qu'aviá ren de pèrdre dins l'aventura. Obtenguèt lo sostèn financièr de la Glèisa per contuniar la Crosada car, sensa sospresas, lei vassaus Trencavèl refusèron de lo reconoisser. Ansin, la Crosada venguèt un conflicte feodau. Cada senhor luchant per aumentar la talha de sei domenis o, au mens, lei protegir, lei consideracions religiosas venguèron annèxas o pretèxtes de guèrra.

Vengut vescòmte de Carcassona, Simon de Montfòrt deguèt faciar mai d'un problèma. Lo premier foguèt de conquistar sa senhoriá mentre que la màger part dei senhors avián quitat la Crosada e finit lor servici d'ost. Lo segond foguèt d'obtenir la reconoissança oficiala de sa posicion novèla. Enfin, lo tresen foguèt la degradacion dei relacions entre lo senhor de Tolosa e lei legats d'Innocenci III que va entraïnar la generalizacion dau conflicte.

La premiera operacion de Montfòrt còntra lei senhors rebèls a son autoritat novèla foguèt dirigida còntra lei castèus de Las Tors. S'acabèt per una revirada en causa dei defensas naturalas importantas de la region e de la manca de tropas. Après l'estiu, una partida de zonas ocupadas se revòutèt e lei Crosats duguèron faciar un sètge malaisat a Puègserguièr mentre que la garnison de Miramont èra massacrada. Durant aqueu periòde, se fau notar la mòrt de Ramon Rogièr Trencavèl lo 10 de novembre de 1209. Aquò èra una novèla bòna per Montfòrt car l'eiretier Trencavèl èra un enfant e donc pas encara una menaça dirècta còntra son rèine.

En fàcia d'aquelei dificultats, Montfòrt deguèt esperar la prima de 1210 per obtenir lo renfòrç dei senhors venguts faire lor servici d'ost. D'efèct, durant tot la guèrra, lo nom de Crosada donat a l'expedicion permetèt d'atirar un nombre important de tropas desirosas d'obtenir leis indulgéncias papalas promesas per la lucha còntra l'eresia. Meme se lei combats de l'annada èra pas destinat a la destruccion dau catarisme, aquò permetèt totjorn ai partisans de Montfòrt d'obtenir de renfòrç regulars. Una ofensiva, dicha « Guèrra dei Castèus », poguèt donc èstre organizada còntra lei vassaus pus poderós de Trencavèl qu'èran replegats dins sei castèus e totjorn fidèus au « senhor naturau » de la region. Lei sètges foguèron malaisats mai s'acabèron per de victòrias que permetèron de neutralizar de senhors poderós e de cremar quauquei desenaus o centenaus de catars^[28][29].

Lo premier foguèt aqueu de Menèrba que se debanèt dau 15 au 22 de julhèt de 1210. Lo segond foguèt lo sètge de Tèrmes que se debanèt dau 1^èr d'aost au 23 de novembre. Aquelei succès entraïnèron la rediccion sensa combat d'unei senhors occitans coma Pèire Rogièr de Ventajor o de vilas coma Castras. Una partida granda dei possessions Trencavèl èra donc conquistada quand lo començament de l'ivèrn entraïnèt la fin de la Crosada.

Mentre que Simon de Montfòrt menava lei sètges de Menèrba e de Tèrmes, lei legats papaus acomencèron tornarmai de s'ocupar de l'eresia dins lei possessions tolosencas. D'efèct, Arnaud Amalric e son luòctenent èran persuadits que Ramon VI èra un eretic e un protector d'eretic fòrça dangerós car capable, gràcias a sa diplomàcia, d'enganar lo papa. Durant l'annada 1210, lei legats s'ocupèron de descreditar lo còmte tolosenc e de trobar de pretèxtes per estendre la guèrra ais estats de Ramon VI. I capitèron entraïnant la rompedura de la papautat ambé lo Comtat de Tolosa e la generalizacion de la guèrra.

Pasmens, trobar de pretèxtes per entraïnar una guèrra còntra Ramon VI èra aisat. D'en premier, lei juraments de Sant Geli èran estats pas respectats. De mai, es verai que lo còmte e la populacion tolosenca protegissián totjorn leis eretics de la vila, causa sufisenta per atacar e confiscar lei domenis Trencavèl. Per lei legats, la dificultat vertadiera èra de crear una situacion juridica e diplomatica pron complèxa per empachar la diplomàcia tolosenca d'arrestar lo conflicte.

Per aquò, lei legats van durbir un concili a Sant Geli per acomençar oficialament lo procès canonic dau còmte. Dins aquò, coma lei juraments de Sant Geli èran pas encara respectats, lo concili foguèt immediatament suspendut e Ramon VI tornarmai excomunicat. Puei, lei legats organizèron una campanha de denigracion sistema de Ramon VI auprès d'Innocenci III. Enfin, assaièron d'obtenir la neutralitat dau Comtat de Fois e dau Reiaume d'Aragon per la guèrra de venir. Enfin, l'etapa darriera foguèt de provocar una declaracion de guèrra de la part de Ramon VI. Un ultimatum li foguèt donc mandat per li ordonar d'ajudar la Crosada dins la repression dau catarisme dins seis estats en cambi d'una partida dei bens sasits ais eretics. Òr, Ramon VI aviá ni lo poder ni l'enveja de se batre còntre sei vassaus. L'ultimatum foguèt donc refusat. A l'iniciativa dei legats, lo concili poguèt donc establir una tièra d'exigéncias suplementàrias e encara mens acceptablas coma la destruccion dei fortalesas dau Comtat, la partença de Ramon VI per lei Luòcs Sants... etc.

Aquò marquèt la rompedura oficiala entre Tolosa e la Crosada. A la fin de l'annada 1210, lei dos camps poguèron se preparar. D'un caire, la difusion publica d'aquelei condicions renfòrcèt l'ostilitat dei populacions tolosencas còntra la Crosada e dei vassaus o aliats de Ramon VI. De mai, lo rèi d'Aragon èra tanben espantat deis exigéncias dau concili e aquò va permetre d'establir lei condicions favorablas a l'intervencion aragonesa de 1213. De l'autre caire, la politica dei legats èra favorabla ais ambicions de Simon de Montfòrt desirós de formar a son profiech un fèu important.

Après la rompedura de 1210 entre la Crosada e Tolosa, Simon de Montfòrt poguèt aprofichar lei renfòrç de la prima de 1211 per s'atacar ai possessions de Ramon VI. Pasmens, la campanha d'aquela annada s'acabèt per una revirada dei Crosats que deguèron esparar 1212 per ocupar la màger part dau Comtat de Tolosa e isolar sa capitala.

En març, la premiera operacion importanta foguèt lo sètge de La Vaur per lei Crosats. Ramon VI renfòrcèt la garnison e la batalha s'acabèt solament lo 3 de mai per lo chaple dei faidits de la garnison e la cremada de tres o quatre centenaus de catars capturats^[30]. Lo camp tolosenc foguèt pas capable d'intervenir en causa de divisions intèrnas entraïnadas per l'evesque de Tolosa Folque de Marselha. Aqueu darrier èra vengut evesque de la vila quauqueis annadas avans la Crosada a l'iniciativa de la lucha còntra la corrupcion dau clergat occitan d'Innocenci III. Èra un partisan absolut dau papa e capitèt de crear un movement de catolics fanatics desirós de luchar ai costats dei Crosats. La segonda informacion d'importància dau sètge foguèt l'intrada en guèrra dau còmte de Fois que massacrèt una armada d'un milièr de crosats alemands a Montjèi^[31].

Après lo succès de La Vaur, Montfòrt ataquèt la region de Montjèi per punir leis abitants aguent ajudats lo còmte de Fois dins son ataca. Puei, lei Crosats ataquèron Montferrand, posicion defensiva importanta. Lo comandant de la garnison èra Baudoïn de Tolosa, fraire de Ramon VI, que preferiguèt traïr e venir vassau de Montfòrt. Lei Crosats assaièron donc d'assètjar dirèctament Tolosa (15-29 de junh de 1211) mai la temptativa foguèt rapidàment replegada. Montfòrt assaièt alora de pilhar lo Comtat de Fois e foguèt finalament ragantat a Castèlnòu d'Arri onte se debanèt una batalha indecisa. Militarament desfach per la cavalariá pesuca francesa, lo còmte de Fois, ajudat per Ramon VI, difusèt la novèla de la mòrt de Montfòrt entraïnant unei revòutas e entraïnant la retirada de Montfòrt fins a la prima seguenta.

La campanha de 1212 acomencèt ambé l'arriba dei renfòrç de la prima. Lo mes de març foguèt marcat per lo sètge de Sant Marcèu e un succès defensiu dei senhors occitans. Pasmens, lei renfòrç permetèron a Montfòrt de reconquistar en quauquei setmanas una partida granda dei zonas perdudas l'annada precedenta. En mai, lei Crosats prenguèron Sant Antonin e poguèron aprofichar la traïson de l'evesque d'Agen per ocupar lo relarg de la vila. Simon i recebiguèt lo jurament de fidelitat deis abitants mostrant sa volontat novèla de prendre la plaça de Ramon VI. Puei, mentre que son fraire Gui èra en campanha dins lo sud dau comtat tolosenc per obtenir divèrsei juraments de fidelitat, Simon foguèt blocat fins au mes d'aost per la resisténcia acarnada de Pena. Puei, foguèt lo torn de Moissac que capitèt de resistir tres setmanas.

Aquela tièra de desfachas tolosencas entraïnèt mai d'una capitulacion suplementària. A la fin de l'annada, Ramon VI ocupava encara solament dos vilas importantas de seis estats : Tolosa e Montauban. Anant alora en direccion dau sud, Montfòrt ocupèt Pàmias, Autariba e Sabardu per empachar lei liasons entre Fois e Tolosa. Ansin, a la fin de l'annada 1212, la posicion militara dei Tolosencs èra venguda fòrça marrida e Ramon VI deguèt trobar d'aliats novèus per cambiar l'equilibri dei fòrças a son avantatge.

En 1212, Pèire II d'Aragon èra ocupat per la guèrra dei reiaumes iberics còntra leis estats musulmans dau sud d'Espanha. En 1213, après la victòria de Las Navas de Tolosa, aquela situacion aviá evolucionat e lo sobeiran aragonés poguèt tornarmai s'ocupar deis afaires occitans per prepausar un plan de patz acceptat per la papautat.

D'efèct, Ramon VI e Pèire II avián un nombre grand de rasons per s'aliar :

• lei doas dinastias èran liadas per una tièra de maridatges.
• se Simon de Montfòrt veniá còmte de Tolosa, son omatge e sa dependància au rèi de França, permetriá de restablir l'influéncia francesa dispareguda dempuei au mens un sègle dins lo sud dau reiaume.
• lei possessions Trencavèl èran teoricament vassalas d'Aragon. Òr, coma Montfòrt èra tanben vassau de Felip August, lo risc èra important de veire lo passatge definitiu de la vescomtat de Carcassona de l'influéncia aragonesa a l'influéncia francesa.

Pèire II decidiguèt donc de prepausar un plan de patz a Innocenci III per reglar lo sòrt de la Crosada. Acceptat par Ramon VI, aqueu plan aprofichèt una campanha de denigrament dei legats e de Simon de Montfòrt organizada per lo rèi d'Aragon per èstre tanben acceptat per lo papa. D'efèct, dempuei lei campanhas de 1211-1212, Innocenci III èra inquiet a prepaus de l'evolucion de la Crosada e deis ambicions personalas de Montfòrt e d'Arnaud Amalric (vengut evesque e duc de Narbona). Lo plan aragonés èra donc una solucion per sortir d'una situacion malaisada.

Dins aqueu plan, Ramon VI acceptèt de reconoisser pecats a abdiquèt au profiech de son fiu Ramon VII. Coma aqueu darrier èra encara minor, Pèire II venguèt lo cap provisòri dau Comtat de Tolosa. Dins lo cas que Ramon VII foguèsse jutjat pas digne de venir còmte, sei territòris demorarián sota lo contraròtle de Pèire II. D'autra part, coma d'ara endavant, Tolosa e Carcassona èran vassaus d'Aragon, Pèire II ordonèt a Simon de Montfòrt d'arrestar seis atacas e de gardar solament la possession deis estats Trencavèl. Per legitimar aquel òrdre, Innoncenci III acceptèt de prononciar la fin de la Crosada en genier de 1213 e d'ordonar a Montfòrt de rendre lei vilas tolosencas ocupadas. Au nivèu territòriau, aqueu plan entraïnèt la formacion d'un estat feodau grand, de còps dich Imperi Pirenenc per lei Catalans, gropant lei possessions tolosencas ai fèus dirècts e indirècts dau Reiaume d'Aragon.

Lo plan aragonés foguèt acceptat aisament per lei senhors occitans e una ceremonia d'omatges foguèt organizada a Tolosa lo 27 de genier de 1213. En revènge, aquò marcava la fin deis ambicions de Simon de Montfòrt e deis autrei caps de la Crosada. Maugrat leis òrdres d'Innocenci III, lei Crosats van donc contuniar seis operacions e refusar de reconoisser l'autoritat novèla de Pèire II entraïnant l'intervencion armada deis Aragonés e la batalha de Murèth.

Per refusar lo plan de patz de Pèire II, lei Crosats poguèron utilizar lo drech canonic e considerar que l'ocupacion dei vilas tolosencas èra causada per l'activitat normala de la Crosada e non per una violacion dau drech feodau. Dins lo premier cas, se Pèire II èra maucontent de Simon, deviá s'adreiçar dirèctament a Roma. Puei, Simon de Montfòrt annoncièt sa rebellion còntra Pèire II en causa de la proteccion donada per aqueu darrier ais eretics de la region de Tolosa. Lo clergat occitan favorable ai Crosats foguèt rapidàment reünit par legitimar oficialament aquela estrategia. Enfin, l'òrdre dau papa d'arrestar la Crosada foguèt ignorat sota pretèxte de mandar una ambaissada per demostrar la faussetat dau rèi aragonés.

Dins de circomstàncias mau conegudas, aquela ambaissada va capitar d'obtenir l'annulacion de la decision d'Innocenci d'acceptar lo plan aragonés lo 21 de mai. Aqueu còp, foguèron leis occitans e lei catalans qu'ignorèron la volontat papala. Lei Tolosencs ataquèron e prenguèron Pujòl que sa garnison capitulèt après la mòrt de son cap. En aost, Pèire II e una armada importanta se dirigiguèron vèrs Tolosa e s'arrestèron a Murèth.

Lo plan de Pèire II èra abil. Voliá aprofichar la « feblessa » de Montfòrt de totjorn venir ajudar lei garnisons crosadas menaçadas d'un assaut o d'un sètge. Decidiguèt d'atirar son enemic vèrs la plaça de Murèth e d'i concentrar totei lei fòrças possiblas per esquichar l'armada crosada. Pasmens, se l'estrategia èra abila, la realizacion tactica foguèt catastrofica^[32]. D'efèct, Ramon VI, qu'aviá ja combatut lei Francés, prepausèt un plan defensiu per desorganizar la cavalariá francesa per la bastida de palissadas per permetre de protegir de soudats equipats d'aubarestas. Lei chivaliers aragonés, desirós de cargar còntra la cavalariá pesuca francesa, refusèron aquel idèa. De mai, Pèire prenguèt un pòste riscat dins lo dispositiu catalan. De son caire, Montfòrt aviá gaire de possibilitats e decidiguèt de cargar dirèctament lei chivaliers enemics. Pus leugiers, aquelei darriers èran pus rapids e abils mai mens poderós dins lo cas d'un combat raprochat.

L'endemans, lo 13 de setembre de 1213, l'absència de coordinacion entre lei còrs diferents deis armadas occitanas e catalanas aumentèt lo succès francés. Pèire II foguèt rapidàment tuat, probablament per error, e lei chivaliers aragonés, desorganizats, abandonèron lo prat batalhier ambé de pèrdas importantas. Lei còrs de resèrva dau còmte de Tolosa e dau còmte de Comenge foguèron entraïnats dins la desfacha sensa combatre. En revènge, après sa victòria còntra la cavalariá aliada, Montfòrt poguèt atacar l'infantariá tolosenca que foguèt massacrada. Lei pèrdas crosadas foguèron fòrça limitadas mentre que Tolosa perdiguèt unei milièrs d'òmes e la màger part de sei fòrças militaras.

La batalha de Murèth e la desfacha aliada entraïnèt la casuda de l'Imperi Pirenenc e l'afondrament de la resisténcia occitana. De negociacions acomencèron entre lei caps crosats (Montfòrt e lei legats), Ramon VI e lo papa per lo contraròtle deis estats tolosencs. S'acabèron per la despossession de Raimon VI e la nominacion de Simon coma còmte de Tolosa.

D'efèct, après la mòrt de son rèi, la noblesa aragonesa èra ocupat per la restitucion de l'eiretier de Pèire II que sa garda èra sota lo contraròtle de Montfòrt dempuei genier de 1211. L'Aragon èra donc neutralizat e va plus gaire intervenir dins lo debanament de la Crosada. De lor caire, lei còmtes de Comenge e de Fois èran rintrats dins seis estats. Ramon VI, retirat a Tolosa tre la fin de la batalha, decidiguèt donc d'assaiar de luchar au nivèu diplomatic. Aprofichèt tanben l'alunchament de Simon de Montfòrt vèrs lei regions pròchas de Ròse per suscitar unei revòutas. Lo resultat principau foguèt la captura e l'execucion dau traite Baudoïn de Tolosa.

De son caire, Montfòrt deguèt faciar, maugrat sa victòria, una tièra de dificultats pus importantas que l'agitacion causada per Ramon VI. D'en premier, una demonstracion de fòrças de la noblesa aragonesa vèrs Narbona per recuperar l'eiretier dau reiaume. Maugrat sa victòria de Murèth, Montfòrt preferiguèt negociar e rendre l'enfant. Puei, una ofensiva dau rèi d'Anglatèrra dins lo relarg d'Agen per i restablir sei drechs de senhor superior lesits per leis accions crosadas. La guèrra còntra Tolosa acomencèt tornarmai solament ambé l'arribada dei renfòrç de la prima de 1214. En despiech de la resisténcia acarnada d'unei castèus, Montfòrt conquistèt durant leis annadas 1214-1215 la màger part dau Comtat de Tolosa levat de sa capitala protegida per un òrdre dirèct d'Innocenci III.

La lucha diplomatica foguèt decisiva e Montfòrt deguèt i faciar l'activitat importanta de Ramon VI que se desplacèt mai d'un còp per rescontrar dirèctament lo papa. Prepausèt de donar sei tèrras a la Glèisa coma caucion de sa conducha futura còntra l'eresia e obtenguèt son perdon. Pasmens, per lei legats de la Crosada, lei juraments de Raimon VI èran nuls en causa de son inaccion après lei juraments de Sant Gèli. Lei caps religiós de la Crosada, ajudats per un clergat occitan largament renovelat dempuei l'arribada de la Crosada, s'opausèron donc ai decisions dau papa. Après de debats importants, Innocenci III acceptèt finalament de donar la possession provisòria dei territòris tolosencs a Simon de Montfòrt e de definir una decision finala au concili de Latran.

Aqueu concili se debanèt dau 11 au 30 de novembre de 1215. L'oposicion a la despossession de Ramon VI obtenguèt lo sostèn dei senhors locaus venguts testimoniar dei desastres de la Crosada, dau papa Innocenci III e dau rèi d'Anglatèrra mai lei legats obtenguèron aisament la majoritat. En revènge, lo principi de la despossession foguèt limitat au Comtat de Tolosa e ais estats conquists per Simon. Lei regions non ocupadas, es a dire lo Marquesat de Provença, demorèron sota lo contraròtle de la Glèisa. Sota reserva d'un comportament digne, Ramon VII ne'n venguèt l'eiretier.

Lo concili de Latran e la mòrt dau papa Innocenci III en julhèt de 1216 marquèron la fin de la premiera partida de la Crosada deis Albigés. Lo venceire n'èra Simon de Montfòrt qu'èra reconegut per la Glèisa senhor dei possessions de Ramon Rogièr Trencavèl e de Ramon VI de Tolosa. Pasmens, lei decisions de Latran foguèron pas acceptadas per la màger part dei populacions localas ni ben segur per Ramon VI e son fiu Ramon VII. Dempuei lo Marquesat de Provença e lo Comtat de Fois, van organizar una revòuta generalizada dei possessions novèlas de Simon IV de Montfòrt. La mòrt d'aqueu darrier au sètge de Tolosa foguèt un còp decisiu mandada a la Crosada que sei caps foguèron plus capables de resistir ai revòutas localas e ais ofensivas dei senhors occitans menadas per lei còmtes de Tolosa e de Fois. Ansin, en 1224, totei lei territòris ocupats per lei Crosats dempuei 1209 foguèron reconquists e lei Montfòrt expulsats de la region.

Après lo succès militar e sa reconoissança diplomatica per lo concili de Latran, Simon de Montfòrt deguèt contentar la condicion iniciala de la Crosada definida per lo papa d'Innocenci III de pas lesir lei drechs dei senhors superiors dei fèus confiscats ais eretics e ai protectors d'eretics. Per aquò, deviá donc faire omatge au rèi de França. En abriu de 1216, anèt donc en Normàndia per rescontrar lo rèi Felip August. Aprofichant son alunchament, lo fiu de Ramon VI, lo futur Ramon VII, poguèt organizar una armada novèla dins sei territòris provençaus. Son succès de Bèucaire e la mesfisança dei Montfòrt per la màger part de la populacion tolosenca li permetèron de durbir un frònt novèu e d'acomençar tornarmai la guèrra.

L'organizacion de la campanha acomencèt en febrier de 1216 quand Ramon VI e son fiu èran a Marselha. Lei consols d'Avinhon lei sostenguèron immediatament e lei dos senhors s'installèron rapidàment dins la vila^[33]. I obtenguèron lei sostèns suplementaris d'un nombre important de chivaliers dau Marquesat de Provença e de divèrsei senhors provençaus o daufinés coma lo còmte de Valentinés^[34]. Una armada importanta e ben avitalhada foguèt donc pauc a pauc formada per atacar la ciutat de Bèucaire. Una garnison francesa dirigida per lo senescau de Simon de Montfòrt, Lambert de Thury, i foguèt blocada dins lo castèu de la vila e l'acuèlh de la populacion per leis assalhidors foguèt trionfau^[35].

Sota la direccion de Gui de Montfòrt, puei de Simon revengut rapidàment de Normàndia^[36], lei Francés deguèron atacar lei posicions provençalas a l'entorn de la ciutat. Lo combat dirèct entre lei doas armadas s'acabèt per de pèrdas importantas mai cada camp capitèt de tenir sei posicions^[37]. Lei Francés deguèron donc acomençar lo sètge de Bèucaire mai la novèla de la presa de la vila aviá renfòrçat l'ostilitat deis abitants de la region còntra lei Crosats. L'avitalhament de Montfòrt foguèt donc rapidàment menaçat. En revènge, lei Provençaus dau futur Ramon VII èran avitalhats per de naviris passant Ròse sensa dificultat car lei Crosats avián ges de flòta per l'interrompre. De mai, unei caps occitans de la region de Tolosa o dei territòris Trencavèl, coma Guilhèm de Menèrba, e de renfòrç de vilas provençalas importantas (Arle, Marselha...) jonhèron la revòuta^[38]. Lo castèu de Bèucaire foguèt donc pauc a pauc menaçat d'un assaut dirèct e de negociacions acomencèron entre lei dos camps : la garnison poguèt quitar desliurament la vila que son contraròtle foguèt abandonat au futur còmte de Tolosa. Aquò representava la premiera desfacha importanta de Simon de Montfòrt dempuei lei campanhas de 1211-1212 e li causèt de pèrdas financieras e umanas importantas.

Après sa revirada de Bèucaire, Simon de Montfòrt deguèt rintrar dins sa capitala, Tolosa, en causa de menaças de trebols grèus e per restaurar sei finanças. L'operacion se debanèt dins de condicions fòrça marridas e entraïnèt lo pilhatge d'una partida de la ciutat per la garnison francesa puei una revòuta generala menada per Ramon VI e sei partisans.

D'efèct, tre que la novèla de l'arribada de Simon foguèsse coneguda per lei caps de la vila, d'emissaris li foguèron mandats per conéisser seis intencions^[39]. Foguèron arrestats e aquò entraïnèt un començament de revòuta. Lei Francés perdèron lo contraròtle d'unei sectors de Tolosa^[40]. Blocat dins lo palais dau còmte, Folque capitèt de negociar una trèva e l'acceptacion de negociacions per Simon e per la populacion. Una assemblada foguèt donc convocada e Montfòrt aprofichèt sa reünion per arrestar lei caps principaus de la populacion tolosenca^[41]. Puei, se debanèt una operacion de pilhatge novèla e la vila foguèt condamnada au pagament d'una emenda gròssa. Leis institucions tolosencas foguèron tanben abolidas. Simon èra finalament venceire de la revòuta mai la populacion tolosenca oblidèt pas la repression^[42].

En fòra de Tolosa, lo començament de l'annada 1217 foguèt marcada per de combats frontaliers còntra lei còmtes de Comenge e de Fois a prepaus dau castèu de Montgrenier^[43]. D'efèct, lo papa novèu Honori III aviá rendut sei possessions au còmte de Fois e aqueu darrier aviá renfòrçat sei frontieras ambé lo Comtat de Tolosa. Puei, a partir dau mes de mai, Montfòrt mandèt una tièra d'ofensivas còntra lei posicions dei Provençaus dau futur còmte Ramon VII que deguèron abandonar un nombre important de castèus. De mai, ataquèt lo Comtat de Valentinés e obliguèt son senhor de tornar venir neutre dins lo debanament dau conflicte^[44].

Dins aquò, aquelei campanhas l'alunchèron de Tolosa ont un complòt organizat per divèrsei captaus preparava lo retorn de Ramon VI^[45]. Amb una armada organizada dins lei Pirenèus, Ramon VI se dirigiguèt vèrs la vila. Après un succès còntra un còrs cargat per Montfòrt de susvelhar lei frontieras ambé lo Comtat de Comenge, intrèt dins la vila lo 13 de setembre de 1218. La populacion se revòutèt tornarmai e lei soudats francés foguèron massacrats. La familha e leis oficièrs de Montfòrt se retirèron dins lo palais fortificat e abandonèron rapidàment la vila^[46]. Ramon VI restabliguèt leis institucions tolosencas e preparèt la vila per resistir a la còntrataca francesa inevitabla^[47].

La revòuta tolosenca e la reconquista de la vila per Ramon VI de Tolosa entraïnèt una reaccion de Simon de Montfòrt que va acomençar tornarmai lo sètge de la ciutat. Pasmens, en fàcia d'una armada occitana nombrosa e ben protegida per lei fortificacions de la vila, leis operacions foguèron lòngas e malaisadas. Durant l'estiu de 1218, se debanèt l'eveniment decisiu d'aqueu periòde de la Crosada quand moriguèt Simon de Montfòrt durant un assaut. Son successor, son fiu Amalric de Montfòrt, èra un chivalier jove que deguèt se retirar finalament de Tolosa amb una armada crosada afeblida.

Tre lo 22 de setembre de 1217, una armada francesa dirigida per Gui de Montfòrt ataquèt sensa succès lei defensas tolosencas^[48]. Secutada per Rogièr Bernat de Fois, fiu dau còmte Ramon Rogièr de Fois, deguèt se retirar e esperar l'arribada dei fòrças de son fraire. Aquò permetèt a Tolosa de restaurar sei forficacions que Simon aviá acomençat de destrurre. De mai, de renfòrç militars importantas arribèron dins la vila coma lo còmte de Comenge e sei vassaus o un nombre importants de chivaliers faidits^[49].

Simon de Montfòrt arribèt en octòbre. Assaièt un premier assaut que foguèt aisament replegat mentre qu'un còrs de chivaliers aragonés dirigit per Ramon Rogièr de Fois passèt lei linhas francesas sensa dificultat especiala per rintrar dins Tolosa. Simon deguèt donc acomençar lo sètge de la vila per lo segond còp dempuei lo començament de la Crosada. Un camp fòrtament protegit foguèt installat au sud dei barris tolosencs. Pasmens, en causa de l'importància de la garnison, lei Crosats foguèron jamai capables d'enceuclar totalament Tolosa que foguèt donc regularament avitalhada. De mai, lei senhors occitans avián pron de tropas per organizar d'atacas importantas dirèctament còntra lo camp francés^[50]. L'ivèrn de 1217-1218 marquèt la fin provisòria deis operacions fins a l'arribada dei renfòrç crosats de la prima de 1218^[51].

Organizats per la frema de Simon e l'evesque de Tolosa Folquet de Marselha, aquelei renfòrç èran fòrça importants e de combats importants acomencèron au mes d'abriu. Dins aquò, lei capacitats militaras tolosencas èran encara pron importantas per empachar l'enceuclament complèt de la vila. La defensa foguèt tanben ajudada per de chavanas e de vengudas deis aigas importantas que destruguèron un nombre grand d'accès utilizats per lei Crosats^[52]. Lo morau dei Francés acomencèt donc de tombar. Pus grèu, mai d'un senhor vengut dau nòrd èran tanben decebut per la guèrra. D'efèct, a luòga de la guèrra còntra leis eretics descrichas per lei predicators de la Crosada, descubrián un conflicte feodau e una resisténcia acarnada d'una region opausada a la despossession de son senhor legitim^[53]. En consequéncia, decidiguèron de rintrar tre la fin dau servici d'ost. Aquò entraïnèt donc l'obligacion per Simon de Montfòrt d'atacar Tolosa avans aquelei partenças. L'assaut generalizat comencèt lo 24 de junh de 1218. Se turtèt a una resisténcia gròssa^[54]. L'endemans, lei soudats de la garnison prenguèron l'iniciativa d'atacar lei fòrças deis assalhidors en fòra de la vila. Fòrça saunós, la batalha s'acabèt per la mòrt de Simon de Montfòrt que sa tèsta foguèt esquichada per lo projectil d'una maquina de sètge tolosenca^[55].

Son successor èra son fiu Amalric de Montfòrt qu'aviá solament vint ans e teniá pas lei qualitats militaras de son paire^[56]. Contunièt lo sètge e mandèt un assaut a la fin de junh que foguèt tanben replegat. A partir dau 1^èr de julhèt, la partença dei senhors aguent acabat lo servici d'ost, rendiguèt la posicion crosada fòrça perilhósa. Gui de Montfòrt capitèt de lo convéncer d'abandonar lo sètge de Tolosa lo 25 de julhèt de 1218 enterin que la màger part d'Occitània se revòuta.

La novèla de la mòrt de Simon de Montfòrt entraïnèt una generalizacion de l'insureccion organizada per Ramon VI e son fiu. L'autor anonim — mai catolic — de la Canso de la Crosada mostrèt l'estrambòrd causat per aquela novèla dins son vèrs « Venc tot dreit la peira lai on era mestiers ». Enterin que lei Crosats, sostenguts per l'arribada dau fiu de Felip August, ataquèsson Marmanda puei Tolosa per lo tresen còp, lei senhors occitans ataquèron lei posicions crosadas a l'entorn de Tolosa e venguèron reculhir lei juraments de fidelitat de senhors e vilas revòutadas còntra Amalric de Montfòrt. La batalha de Basièja marquèt la revirada de sa còntra ofensiva e l'armada crosada i perdèt la màger part de sei fòrças.

D'efèct, après lo segond sètge de Tolosa, lei senhors occitans e Amalric de Montfòrt dirigiguèron de campanhas dins lo país de Tolosa e de Carcassona per s'assegurar de la fidelitat dei populacions localas. Lei resultats foguèron fòrça favorables ais Occitans que reprenguèron lo contraròtle de la region d'Agen o de vilas coma Pamièrs e Albi. De son caire, Amalric capitèt de reprendre lo contraròtle d'Albi — que cambièt rapidament de camp — de quauquei vilas dau relarg d'Agen e ataquèt lo Comtat de Comenge. En revènge, sei luòctenents o aliats aguèron mens d'astre. Jori foguèt capturat a Melhan e son armada massacrada. Lo prince d'Aurenja foguèt tanben capturat per leis abitants d'Avinhon e tuat. Amalric comencèt lo sètge de Marmanda quand una armada occitana comandada per Rogièr Bernat de Fois s'embarrèt dins Basièja. Una armada crosada importanta s'i dirigiguèt per faire lo sètge de la vila.

Pasmens, l'operacion èra en fach una leca organizada per lei senhors occitans^[57]. Coma per Murèth, l'objectiu èra d'atraire la cavalariá pesuca francesa còntra de concentracions gròssas de tropas occitanas per l'anientar. En revènge, aqueu còp, un plan foguèt corrèctament establit e seguit. De grops de cavalariá leugiera equipats d'arcs e de lanças secutèron e desorganizèron lei fòrças francesas. Puei, lo rèsta de la cavalariá e l'infantariá occitana s'ocupèron de leis anientar. Après aquela batalha, Amalric de Montfòrt, que va resistir fins a 1224, poguèt jamai reünir una armada tant importanta e lei campanhas dei còmtes occitans van donc pauc a pauc reconquistar totei lei territòris perduts dempuei 1209^[58].

L'annada de 1219 foguèt marcada per l'intervencion dau Daufin dau Reiaume de França, lo futur Loís VIII de França. Son intervencion marquèt lei darriereis ofensivas importantas dei Crosats e dei Montfòrt ambé la presa de Marmanda e lo tresen sètge de Tolosa. Se lei motivacions d'aquela arribada son mau conegudas après un premier passatge brèu en 1215, sei consequéncias militaras demorèron limitadas au massacre de la populacion de Marmanda e a una tresena revirada crosada còntra Tolosa.

L'arribada dau prince Loís se debanèt quauquei jorns après la batalha de Basièja. Fòrça importanta, son armada permetèt a Amalric de Montfòrt, menaçat per la destruccion de l'armada mandada a Basièja, de contuniar lo sètge de Marmanda. Lei motivacions de la preséncia dau prince demoran totjorn a l'ora d'ara gaire claras. S'èra un partisan convencut de la Crosada, sa campanha foguèt autorizada per son paire Felip August qu'èra pas conegut coma sostèn fervorós de l'intervencion de la Glèisa dins leis afaires intèrns de son reiaume. Lo motiu principau èra donc probablament, coma en 1215, lo besonh d'afirmar l'autoritat reiala dins un principat fòrça inestabla^[59]. Pasmens, au contrari de 1215, Loís aguèt aqueu còp un ròtle militar significatiu dins lo debanament de la campanha de la fin de 1219.

D'en premier, renfòrcèt lei fòrças crosadas a l'entorn de Marmanda que demandèt rapidàment de negociar sa rediccion. Pasmens, lo cap de la garnison negocièt lo sauvament de seis òmes en cambi dau drech de pilhar la vila^[60]. La populacion foguèt donc massacrada e lei Crosats poguèron se dirigir vèrs Tolosa. Lo sètge se debanèt dau 17 de junh au 1^èr d'aost de 1219. Se lei Francés èran pron nombrós per enceuclar totalament la vila, foguèron pas capables de menaçar vertadierament sei barris. Coma en 1218, lo morau dei senhors dau nòrd demeniguèt rapidàment car la guèrra aviá pas l'aspèct religiós promés per lei predicators crosats. Sota la pression de sei vassaus, Loís deguèt donc abandonar lo sètge marcant la revirada de son intervencion^[61].

Leis annadas 1220-1224 veguèron l'acabament de la reconquista occitana dei territòris conquists per lei Montfòrt. Lo debanament precís deis eveniments es mau conegut per lei darriereis annadas d'aqueu periòde. Pasmens, son eissida foguèt la capitulacion d'Amalric de Montfòrt que deguèt finalament abondonar lo sud de França per rintrar dins sei domenis de la region parisenca. En fàcia, lei senhors occitans, compres lo fiu de Ramon Rogièr Trencavèl poguèron ocupar tornarmai sei fèus e totei lei succès crosats foguèron annulats fins a l'intervencion dau rèi de França.

La premiera operacion importanta d'aquela reconquista foguèt lo sètge de Castèlnòu d'Arri que veguèt Amalric de Montfòrt assaiar d'enceuclar e de destrurre un còrs occitan important dins la vila^[62]. De son caire, lo papa Honori III assaièt de redreiçar l'interés per la Crosada mai la situacion aviá fòrtament cambiat sus lo prat batalhier. Lo clergat occitan acomencèt de prendre tornarmai sei distàncias ambé la papautat e lei renfòrç militars crosats venguèron rars e febles^[63]. En febrier de 1221, lei Crosats deguèron abandonar lo sètge de Castèlnòu d'Arri. En junh, lo còmte de Fois ocupèt Limós e Fanjaus. A la prima de 1222, lo futur Ramon VII capitèt de restaurar sei drechs superiors sus lo Comtat de Gevaudan, Besièrs se revòutèt e una tropa de faidits ocupèt pauc a pauc lei castèus de Lauragués e de Menerbés.

Per empachar aquelei progrès, lo papa e sei legats assaièron d'obtenir l'ajuda de Felip August e multipliquèron leis excomunicacions còntra lei vilas revòutadas^[64]. Dins lo premier cas, Felip refusèt totjorn d'ajudar la Crosada. Dins lo segond, lei mesuras presas foguèron tanben gaire eficaças e magerament motivadas per la desirança de protegir lei fèus e lei possessions de la Glèisa. Au nivèu diplomatic, Amalric de Montfòrt prepausèt a Felip August de li donar sei drechs sus lei territòris Trencavèl e tolosencs mentre que Ramon VI e son fiu prepausèsson de reconóisser la senhoriá dau rèi francés. Dins lei dos cas, lei solucions èran fònts de problemas per Felip August que refusèt lei doas ofèrtas. Preferiguèt reünir un concili per debatre de la question mai sa mòrt lo 14 de julhèt de 1223 arrestèt lo procediment^[65].

La guèrra contunièt donc e, en 1223, Amalric de Montfòrt e sei partisans èran blocats dins la region de Carcassona. Una temptativa de negociacions ambé Tolosa mau capitèt^[66]. L'autona veguèt lo retorn d'exil de Ramon Trencavèl, fiu e eiretier dau vencut de 1209, que son arribada provoquèt l'insureccion dei domenis de son paire^[67]. Prenguèt Albi, Lombèrs e divèrsei vilas e poguèt jónher Ramon VII e Rogièr Bernat de Fois per lo sètge de Carcassona. Lo 14 de genier de 1224, Amalric e sei darriers fidèus (Gui de Montfòrt, Lambert de Thury...) deguèron capitular^[68]. L'endemans, deguèt quitar Occitània ambé seis òmes per sei domenis parisencs marcant la desfacha finala de la Crosada dei Montfòrt.

La Crosada Reiala foguèt lo darrier periòde de la Crosada deis Albigés caracterizada per l'intervencion dirècta dau rèi Loís VIII de França. Aquò foguèt entaïnat per la desirança de la Glèisa Catolica de contuniar la lucha còntra lo catarisme e per la cession dei drechs dei Montfòrt au rèi de França per Amalric de Montfòrt. Se debanèt de 1226 a 1229 e s'acabèt per la victòria militara francesa que permetèt d'impausar la signatura dau tractat de París.

Après la desfacha de Carcassona, lo papa Honori III decidiguèt de contuniar la Crosada e de demandar l'intervencion dirècta dau rèi de França. Dempuei la mòrt de Felip August, aqueu darrier èra Loís VIII qu'èra un partisan e un sostèn ancian de la Crosada. Aqueu darrier aprofichèt tanben l'occasion per assaiar de conquistar a son profiech lei territòris Trencavèl e tolosencs. Un ensems de negociacions ambé lo papa li permetèt donc d'assegurar sei pretencions e de preparar la legitimacion de sa conquista.

D'efèct, Loís VIII èra de segur pas opausat a l'idèa de menar la Crosada còntra Tolosa. Pasmens, voliá impausar sei condicions per organizar la Crosada segon seis intencions e demorar lo mèstre dei territòris conquists. Òr, aquò menaçava lei beneficis e lei profiechs importants realizats per la Glèisa en Occitània gràcias ai sasiments de domenis considerats eretics o la creacion d'un impòst especiau creat per Simon de Montfòrt en 1209. De negociacions complèxas aguèron donc luòc entre leis actors diferents de la Crosada ^[69]:

• lei senhors occitans assaièron d'empachar la Crosada Reiala. Per aquò, acceptèron de luchar còntra l'eresia, de normalizar lor relacion ambé lo clergat locau e de jurar de servir la Glèisa. Ansin, lei còmtes de Tolosa e de Fois e lo vescòmte de Carcassona èran tornarmai membres de la Glèisa Catolica e una Crosada èra impossible dins aquelei condicions au nivèu juridic.
• Amalric de Montfòrt considerèt que la patz entre lo papa e lei senhors occitans annulèt la cession de sei drechs sus lei regions pertocadas per la Crosada.
• lo rèi de França acceptèt oficialament lei negociacions de patz ambé lei senhors occitans e lo refús de sei condicions per lo papa. En consequéncia, refusèt d'intervenir dins lo sud e d'i sostenir l'accion dei legats papaus.
• lo papa assaièt de signar la patz ambé lei princes occitans enterin que sei legats contunièsson de convencre Loís VIII d'intervenir per empachar lo redreiçament de l'eresia.

La conclusion foguèt trobada quand lo rèi Loís VIII e lo legat Romano Frangipani decidiguèron de reünir un concili a Bourges per jutjar d'un biais definitiu la question albigesa. Pasmens, i organizèron una leca juridica per prononciar la despossession de Ramon VII^[70].

Lo concili de Bourges acomencèt lo 29 de novembre de 1225 en preséncia de mai de dos centenaus d'evesques e d'abats francés. L'objectiu èra de jutjar lei princes occitans sospichats d'eresia. Pasmens, l'eissida dau concili èra ja definida per Romano Frangipani e Loís VIII : en cambi de son absolucion, Ramon VII deviá abandonar totei sei territòris au profiech dau rèi de França.

Lei prepausicions de Ramon VII au concili de Bourges èran fòrça similara a aquelei de son paire au concili de Sant Gèli en 1209. Acceptèt de jurar totei lei condicions ja impausadas per la Glèisa coma la lucha còntre l'eresia o la lucha còntra lei tropas de mercenaris. En consequéncia, demandèt son absolucion e se declarèt lèst per acceptar totei lei peniténcias impausadas per la Glèisa. Lo concili acceptèt son absolucion mai solament a la condicion de l'abandon de sa senhoriá sus totei seis estats. Aquela condicion èra estada jamai demandada durant lei negociacions entre lo papa e Ramon VII. De mai, per lo premier còp de son istòria, la Glèisa prononciá la despossession d'un senhor li aguent jurar sa fidelitat.

De segur, Ramon VII refusèt aquelei condicions entraïnant oficialament l'aplant dei negociacions de patz, son excomunicacion e l'apèu dau concili au rèi de França per restablir la Patz e la Fe dins lo sud de son reiaume. Sensa sospresa, Loís VIII acceptèt mai sièis mes foguèron necessaris per convencre lo rèi d'Anglatèrra e l'emperaire germanic e obtenir la neutralitat d'aqueleis estats. En mai de 1226, l'armada francesa foguèt reünida a Bourges.

L'arribada dau rèi de França qu'èra lo senhor superior dei senhors occitans amb una armada fòrça importanta entraïnèt l'afondrament de la resisténcia occitana. Levat d'Avinhon qu'organizèt una resisténcia acarnada, leis autrei vilas acceptèron de capitular sensa condicion. Pasmens, la longor dau sètge d'Avinhon empachèt Loís VIII d'atacar Tolosa. Malaut, lo rèi moriguèt lo 8 de novembre de 1226 sensa acabar la conquista deis estats de Ramon VII.

D'efèct, tre la fin dau concili de Bourges, sei conclusions entraïnèron unei somissions au rèi francés de vilas e de senhors occitans, i comprés de senhors fòrtament liats au catarisme coma Bernat Oton de Niòrt. Ansin, tre lo mes d'abriu, la resisténcia occitana dins lei regions de Langadòc aviá disparegut e la campanha militara francesa comencèt sensa dificultat fins a Avinhon. La vila èra estada entre lei premierei qu'avián jurat sa fidelitat a Loís VIII. Pasmens, quauquei jorns avans l'arribada dei Francés, una ambaissada mandada per Ramon VII capitèt de decidir lei dos caps de la vila de resistir. Lo sètge se debanèt dau 10 de junh au 12 de setembre de 1226. Lei fòrças de Ramon VII ataquèron l'avitalhament crosat e coma per lei tres sètges de Tolosa, lo morau dei vassaus principaus de França demeniguèt rapidàment. D'un biais generau, participar a una guèrra de despossession còntra un autre senhor èra pas una fònt de motivacion importanta per lei vassaus dau rèi de França. Per exemple, lo còmte de Champanha abandonèt la Crosada tre la fin de son servici d'ost. De mai, divèrseis epidemias causèron la mòrt d'unei soudats e chivaliers crosats. Fin finala, la manca de manjar e d'aiga dins la vila entra£inèt sa capitulacion e l'intrada dei Francés.

Après aqueu succès, lei Crosats poguèron donc contuniar vèrs Tolosa sensa trobar de resisténcia. Besièrs e Carcassona foguèron abandonada per Ramon Trencavèl e lei Francés ocupèron lei doas ciutats sensa combat. Pasmens, lo retard causat per lei tres mes de resisténcia d'Avinhon, lei malautiás dins l'armada crosada e lo començament de l'ivèrn entraïnèron l'aplant de l'avançada vèrs la capitala de Ramon VII. Tanben malaut, Loís VIII decidiguèt d'atacar Tolosa a la prima de 1227 mai moriguèt lo 8 de novembre. Son eiretier èra un enfant e la direccion deis afaires occitans foguèt fisada a son cosin Humbert de Beaujeu mai la disparicion dau rèi privèt la Crosada de sa legitimat auprès dei populacions occitanas e entraïnèt unei revòutas còntra la preséncia francesa.

La mòrt de Loís VIII entraïnèt la revòuta dei regions de Limós e de Cabardès e la partença dei senhors francés aguent finit lor servici d'ost. L'armada francesa veguèt donc seis efectius demenir rapidàment per luchar còntra lei doas insureccions e sus lo frònt tolosenc. Leis annadas 1226-1228 foguèron donc caracterizats per un nombre grand de sètges. Ramon VII e seis aliats capitèron de gardar l'armada d'Humbert de Beaujeu alunchada de Tolosa. Pasmens, aqueu darrier capitèt de redurre la resisténcia de Limós e de Cabardès. Vèrs l'estiu de 1228, poguèt donc atacar dirèctament lo Comtat de Tolosa.

Incapable d'atacar lei barris de la vila, Humbert de Beaujeu decidiguèt de generalizar una politica de pilhatge dei zonas agricòlas dau Comtat. Per de rasons mau conegudas, lei còmtes de Tolosa e de Fois, fòrça combatius après la mòrt de Loís VIII, assaièron pas d'empachar aqueleis operacions. De mai, la garnison de Tolosa assaièt tanben pas d'atacar lei Francés. Ansin, a la fin de setembre de 1228, lo relarg de la vila èra totalament devastat entraïnant la dubèrtura dei negociacions de patz finalas e la fin deis operacions militaras de la Crosada.

Lei negociacions acomencèron après la signatura d'una trèva entre lei Francés e lei senhors occitans. A l'autona, lei posicions encara ocupadas per lei faidits dins la region de Termenés foguèron evacuats e de discussions foguèron organizadas entre Ramon VII, l'abat de Granselve Eli Guarin e Thibaut de Champagne. Puei, lo sèti dei negociacions foguèt desplaçat dins la region parisenca a Meus. Un premier « tractat » (en fach un tèxte preparatòri) i foguèt signat e lo reglament definitiu, dich Tractat de París, foguèt signat lo 12 d'abriu de 1229 marcant la desfacha tolosenca còntra lo rèi de França.

Lei clausas principalas èran :

• lo respèct dei juraments ancians ja adoptats a Sant Gèli e a Bourges per Ramon VI e Ramon VII.
• d'emenda financieras per Ramon VII au profiech de la Glèisa.
• l'obligacion per Ramon VII de partir dins lei Tèrras Santas per luchar còntra lei senhors musulmans.
• la creacion d'un sistèma judiciari novèu, que va venir l'Inquisicion, per reprimir lo catarisme.
• la fondacion d'una universitat (institucion fòrça pròcha de la papautat) a Tolosa ai despensas de Ramon VII.
• la pèrda de la region de Bas Lengadòc (Nimes, Agde, Bèucaire... etc) au profiech dau rèi de França.
• la pèrda dau Comtat de Magalona e dau Marquesat de Provença au profiech de la Glèisa Catolica.
• l'annexion dei domenis Trencavèl au Domeni Reiau.
• lo maridatge de la filha e eiretiera de Ramon VII ambé lo fraire de Loís IX de França.

Aquelei clausas foguèron completadas per una amnistia generala a prepaus deis engatjaments adoptats per cada senhor durant au profiech dei senhors occitans, de l'Ostau Montfòrt o dau rèi de França. Leis eretics ne'n foguèron excluchs. L'objectiu d'aquelei clausas èran d'empachar lo Comtat de Tolosa de restaurar sei finanças per formar una armada novèla e de preparar l'annexion dau Comtat de Tolosa ai domenis dei Capetians.

L'aumentacion dau Domeni Reiau es la consequéncia principala dau Tractat de París. Lo rèi poguèt annexar lei vescomtats de Nimes, d'Agde, de Carcassona, de Besièrs, de Lodèva e lei senhoriás d'Andusa, d'Alès e de Sauve. Lei domenis Trencavèl an disparegut e Ramon VII a perdut la mitat de sei territòris. De mai, lo ligam de vassalitat entre lo rèi de França e lo còmte de Tolosa, qu'èra solament teoric en 1209, èra d'ara endavant vengut una realitat. Lei capacitats militaras de Tolosa èran tanben fòrtament limitadas ambé la destruccion d'unei sistèmas de fortificacions coma lei barris de la capitala comtala.

D'autra part, un ensems de clausas de succession coma lo maridatge de la filha unica de Ramon VII ambé lo fraire de Loís IX de França deviá preparar lo passatge dau Comtat de Tolosa sota lo contraròtle dei Capetians. Coma Ramon VII èra encara jove, de clausas suplementàrias permetèron d'empachar un fiu eventuau de li succedir. Enfin, d'autreis articles dau tractat de París s'ocupèron d'establir de reglas de succession en favor dei Capetians dins lo cas que la filha de Ramon VII o lo fraire de Loís IX moriguèron. En fach, la succession èra pron enquadrada per assegurar la fin dau rèine de la dinastia de Ramon VII sota lo Comtat de Tolosa.

Ansin, maugrat leis esfòrç de Ramon VII per obtenir la revision dau tractat, lo Comtat de Tolosa foguèt dirigit per Anfós de Peitieus e foguèt annexat au Domeni reiau a sa mòrt sensa eiretier en 1271. Una politica d'integracion d'un nombre important de captaus tolosencs a la direccion de la vila limitèt lo risc de revòutas après la mòrt de Ramon VII e lo Comtat de Tolosa demorèt fidèu au rèi de França durant lei periòdes pus malaisats de la Guèrra de Cent Ans (1337-1453). Ramon II Trencavèl assaièt d'organizar una insureccion generala de sei domenis ancians mai mau capitèt de reconquistar Carcassona e deguèt finalament se sometre dins leis annadas 1240 e abandonar sei revendicacions sota lei fèus de son paire. Enfin, lei posicions ocupadas per lei faidits foguèron pauc a pauc conquists per lei rèis de França. Lei darriers combats de la pacificacion de la region se debanèron a la fin deis annadas 1250. Certanei faidits coma Olivièr de Tèrme venguèron de companhons dau rèi Loís IX còntra d'autrei faidits puei durant lei Crosadas.

En fòra dei senhors occitans, l'autre perdent important de la Crosada èra lo reiaume d'Aragon que se veguèt exclure dau reglament dau conflicte e perdiguèt son influéncia sus la màger de sei territòris au nòrd de la cadena pirenenca. D'efèct, la vescomtat de Carcassona, fèu dependent en 1209 de la Corona aragonesa, èra d'ara endavant partida dau Domeni reiau francés. D'autra part, lo Comtat de Fois qu'èra tanben un quasi protectorat aragonés èra d'ara endavant sota l'influéncia dau rèi de França. La situacion èra relativament similara dins lo Comtat de Comenge. Lo rèsta de l'influéncia aragonesa èra limitada ai castèus tenguts per lei faidits que foguèron pauc a pauc conquists per lei Francés fins ais annadas 1250.

Se lo Comtat de Tolosa foguèt finalament annexat a la Corona en 1271, Ramon VII de Tolosa assaièt mai d'un còp de revisar lei clausas de succession dau tractat de París. Gràcias a una diplomàcia abila, obtenguèt la restitucion d'una partida dei fèus confiscats per la Glèisa coma lo Marquesat de Provença. Capitèt tanben de limitar la pression economica dau tractat e poguèt donc formar de fòrças armadas novèlas venent una fònt permanenta de dificultats per lo rèi. Assaièt tanben de limitar lo ròtle de l'Inquisicion en Occitània. Enfin, aliat au rèi d'Anglatèrra e a d'autrei feodaus poderós, se revoutèt sensa succès en 1242. En 1249, assaièt d'aprofichar la partença de Loís IX per la Crosada per organizar un complòt novèu quand moriguèt lo 27 de setembre.

Se lo còmte de Tolosa èra lo feodau pus poderós de la region e l'autor de la revòuta pus importanta en 1242, lo rèsta dei faidits occitan demorèt una menaça importanta fins ais annadas 1240 e foguèt capabla d'opausar localament una resisténcia militara granda fins ais annadas 1250. L'eveniment major foguèt la revòuta de Ramon Trencavèl en 1240 que capitèt de reprendre la màger part dei possessions de son paire levat de la vila de Carcassona. L'arribada d'un renfòrç important de soudats francés permetèt de replegar leis assalhidors e la guèrra s'acabèt sus una patz negociada. De 1243 a 1244, lo sètge e la presa de Montsegur entraïnèt la disparicion dau darrier sanctuari catar. Enfin, vèrs 1255, lei presas dei castèus de Querbús e de Niòrt marquèron la conquista dei darrierei fortaresas importantas tengudas per de faidits. Una guèrra de partisans contunièt fins a la fin deis annadas 1250.

L'unitat relativa dei populacions occitanas còntra l'invasion de la Crosada e lo succès de la reconquista de 1216-1224 permetèt a la Glèisa catara de se renfòrçar durant la guèrra. D'efèct, maugrat lei lenhiers de la Crosada de Simon de Montfòrt, la resisténcia occitana, especialament aquela de senhors faidits fòrtament liats a l'eresia, permetèt de protegir un nombre grand de caps catars e de mantenir l'organizacion de sei rets. Lo succès finala de la Crosada Reiala menacèt tanben gaire lo centre dei regions pertocant per la preséncia catara. Enfin, una generacion novèla de fidèus aviá remplaçat aquela de 1209-1210 e lo castèu de Montsegur venguèt un sanctuari major per lo catarisme fins a sa conquista en 1243-1244. Ansin, la lucha còntra l'eresia catara foguèt fòrça lònga e s'acabèt solament a la fin deis annadas 1320 siá mai d'un sègle après la signatura dau tractat de París.

Per luchar còntra l'eresia, lo tractat de París ordonèt la creacion d'institucions novèlas mesclant autoritats civilas e religiosas. La manifestacion d'aquelei clausas foguèt la creacion de l'Inquisicion que va menar la repression còntra lo catarisme e li causar de pèrdas decisivas dins leis annadas 1230 e 1240. Puei, foguèt capabla d'empachar l'òbra de redreiçament iniciat vèrs 1310 per Pèire Autier. Per aquò, de milièrs de personas foguèron interrogats e de centenaus foguèron condamnats a la preson o, pus rarament, au lenhier. Coma leis eretics avián pas lo drech d'èstre enterrat, la repression regardèt tanben lei cadabres d'individús considerats coma eretics que foguèron cremats. Gaire popular, lo trabalh deis inquisitors deguèt faciar divèrsei dificultats e foguèt regularament blocat per Ramon VII o, de còps, lo clergat occitan locau. Certanei comunautats e de chivaliers faidits assaièron tanben de resistir. Lo cas pus important foguèt l'assassinat de dos inquisitors a Avinhonet en 1242 per un commando de faidits ajudats per leis abitants dau vilatge. De mai, après quauquei decennis de foncionament, l'institucion acomencèt de venir lo centre de poder que será dins lo corrent dei sègles precedents e certanei senhors o caps religiós locaus l'utilizèron per eliminar de rivaus.

Portal de l'Edat Mejana

Portal de Lengadòc

Portal de l'istòria militara

Portal del catolicisme

Portal del catarisme

Portal de la Crosada dels albigeses

• Batalha de Murèth.
• Ramon VI de Tolosa.
• Ramon VII de Tolosa.
• Simon IV de Montfòrt.
• Tractat de Meus de 1229.
• Tractat de París (1229).

• L’agonia d’una civilització vista a través d’un poema èpic (Simone Weil) [ca]

• La Cançon de la Crosada.
• (fr) Anne Brenon Le vrai visage du catharisme Edicions Loubatières ISBN 2-86266-436-7.
• (fr) Georges Bordonove, La Tragédie Cathare, Edicions Pygmalion – Gérard Watelet (1991).
• (fr) Michel Roquebert Histoire des Cathares, Edicions Perrin (2002).
• (fr) Michel Roquebert L'Epopée cathare tome 1 1198-1212 - L'invasion, Edicions Perrin (2006).
• (fr) Michel Roquebert L'Epopée cathare tome 2 1213-1216 - Muret ou la dépossession, Edicions Perrin (2006).
• (fr) Michel Roquebert L'Epopée cathare tome 3 1216-1229 - Le lys ou la croix, Edicions Perrin (2007).
• (fr) Les Cathares "In situ" Edicions MSM ISBN 2-911515-28-5.

1. ↑ Lei papas dau periòde de la Crosada son Innocenci III (1199-1216), Honori III (1216-1227) e Gregòri IX (1227-1241).
2. ↑ Maugrat sa desfacha de 1224 e la cession de sei drechs sus lei domenis Trencavèl e lo Comtat de Tolosa au rèi de França, mai d'un membre de l'Ostau de Montfòrt participèt a la Crosada Reiala.
3. ↑ La participacion dau Ducat de Bretanha, estat encara independent au sègle XIII, foguèt limitat a la realizacion de servicis d'ost provisòri, especialament en 1219 per acompanhar lo prince de França, e non a una preséncia permanenta sus lo prat batalhier.
4. ↑ La participacion dau Comtat de Borgonha foguèt limitat a la realizacion de servicis d'ost provisòri e non a una preséncia permanenta sus lo prat batalhier.
5. ↑ La participacion dau Comtat de Nivèrs foguèt limitat a la realizacion de servicis d'ost provisòri e non a una preséncia permanenta sus lo prat batalhier.
6. ↑ La participacion dau Comtat d'Aussèra foguèt limitat a la realizacion de servicis d'ost provisòri e non a una preséncia permanenta sus lo prat batalhier.
7. ↑ La participacion dau Comtat de Blois foguèt limitat a la realizacion de servicis d'ost provisòri e non a una preséncia permanenta sus lo prat batalhier.
8. ↑ La participacion del Vescomtat de Donges, inicialament limitada a un servici d'ost provisòri, demorèt importanta durant lo rèine de Roard III de Donges.
9. ↑ La participacion dau Vescomtat de Torèna foguèt periodica e generalament limitada ais operacions còntra la region de Cassanuèlh, benlèu per de rasons pus politicas que religiosas.
10. ↑ La participacion dau Comtat de Blois foguèt limitat a la realizacion de servicis d'ost provisòri e non a una preséncia permanenta sus lo prat batalhier.
11. ↑ La participacion dau Comtat de Blois foguèt limitat a la realizacion de servicis d'ost provisòri e non a una preséncia permanenta sus lo prat batalhier.
12. ↑ A partir deis annadas 1210 e 1220, unei dificultats intèrnas ai comtats de Provença e de Forcauquier entraïnèron una aumentacion de l'influéncia tolosenca dins lei fèus d'un Ramon Berenguier V de Provença encara enfant, especialament a Arle e Marselha. Vengut adulte e mèstre de sei possessions a partir de 1222, sostenguèt donc lei Francés de Loís VIII puei d'Humbert de Beaujeu per eliminar l'influéncia tolosenca de Provença.
13. ↑ Après la conquista dau Comtat de Tolosa per Simon de Montfòrt, lo Marquesat de Provença foguèt la basa principala dei senhors de Tolosa fins a la reconquista de la capitala comtala. En 1226, lo Marquesat formèt tanben la premiera linha de defensa dei possessions tolosencas còntra l'armada francesa de Loís VIII. Certanei vilas dau Comtat de Provença (Arle, Marselha...) ajudèron tanben Ramon VII en cambi d'un sostèn dins lei sieunas luchas còntra lei còmtes de Provença.
14. ↑ Maugrat la desfacha rapida de l'Ostau Trencavèl, mai d'un de sei vassaus contunièt de luchar ambé lei comtes de Tolosa o de Fois o coma chivaliers faidits.
15. ↑ Lo còmte de Comenge èra un vassau d'Aragon e un aliat de Tolosa. Après la desfacha aragonesa de Murèth (1213), lo Comtat de Comenge contunhèt de participar au combat e d'ajudar lei princes occitans en causa dei ligams familiaus entre aquelei familhas.
16. ↑ Lo vescòmte de Bearn èra un vassau d'Aragon e un aliat de Tolosa. Après la desfacha aragonesa de Murèth (1213), lo Vescomtat de Bearn contunièt de participar au combat e d'ajudar lei princes occitans en causa dei ligams familiaus entre aquelei familhas.
17. ↑ La participacion anglesa foguèt limitada a de conflictes locaus entre Crosats e soudats anglés dins lei fèus tolosencs que lo senhor superior èra lo rèi d'Anglatèrra.
18. ↑ Lo Comtat de Valentinés èra vassau dau Comtat de Tolosa. Pasmens, en causa de sa posicion alunchada de Tolosa, Valentinés èra fòrça menaçada per lei Crosats. Ansin, son senhor, Ademar de Peitieus, preferiguèt generalament negociar sa neutralitat en fàcia de l'armada crosada. Pasmens, quand lei concentracions de tropas occitanas èran pron importantas dins son sector per equilibrar la menaça crosada, participèt au combat dins lo camp tolosenc coma en 1216.
19. ↑ L'apellacion de chivaliers faidits pertoca lei nobles occitans expulsats de sei fèus par d'accions o de decisions dei caps crosats, especialament Simon de Montfòrt, o dei legats. Segon lo debanament de la guèrra, aqueleis expulsions foguèron permanentas o provisòrias.
20. ↑ Mistral, Frederic. Lou Tresor dóu Felibrige (TDF). 
21. ↑ Per la seguida, lo catarisme estudièt aquela question e de definicions pus precisas foguèron adoptadas per lo principi malefic. Dins certanei cas, venguèt un rivau vertadier de Dieu e un nombre significatiu de cresents catars finiguèron per adoptar un ponch de vista dualista.
22. ↑ Una expedicion militara limitada ataquèt La Vaur en 1181. De negociacions permetèron la reddicion de la ciutat e lei Catars acceptèron de reconóisser lor error. Lei venceires partiguèron sensa verificar la sinceritat d'aqueu jurament e lo catarisme poguèt contunhar son desvolopament.
23. ↑ Lo Ducat de Narbona donava solament lo drech de senhoriá superiora sus lo territòri d'aquela vila. Dans lei fachs, l'autoritat locala es aquela dau Vescomtat de Narbona. Durant tota la Crosada, aqueu darrier assaièt de demorar neutre e cambièt regularament de camp — ambé succès — segon l'eissida deis operacions. Aquò li permetèt de demorar vescòmte de la vila fins a sa mòrt en 1239.
24. ↑ Per exemple, Pèire Rogièr de Mirapeis foguèt lo cap militar de la garnison de Montsegur durant lo sètge de 1243-1244, siá quinze ans après la fin oficiala de la Crosada.
25. ↑ ^25,0 et ^25,1 (fr) Michel Roquebert, L'épopée cathare - I. L'Invasion 1198-1212, Editions Perrin (2006), p. 49.
26. ↑ Lo maniqueïsme èra una religion dualista apareguda au sègle III. Activament combatuda per lo crestianisme fins a sa disparicion, son nom demorèt a l'Edat Mejana per qualificar — e condamnar — d'eretics dualistas. Pasmens, en causa dei limits de la formacion dau clergat e, sovent de l'abséncia d'estudi de la fe eretica, la religion vertadiera de l'eretic èra pas lo maniqueïsme.
27. ↑ Marcus Cowper, Cathar Castles: Fortresses of the Albigensian Crusade 1209-1300, Edicions Osprey Publishing (2012), p. 42.
28. ↑ François Guizot, Pierre de Vaux-Cernay. Histoire de l'hérésie des Albigeois, Edicions J.-L.-J. Brière (1824), p. 98.
29. ↑ Marcus Cowper, Cathar Castles: Fortresses of the Albigensian Crusade 1209-1300, Edicions Osprey Publishing (2012), p. 44.
30. ↑ Georges Bordonove, La Tragédie Cathare, Edicions Pygmalion – Gérard Watelet (1991), pp. 207-212.
31. ↑ Georges Bordonove, La Tragédie Cathare, Edicions Pygmalion – Gérard Watelet (1991), pp. 209-210.
32. ↑ Jonathan Sumption, The Albigensian Crusade, Edicions Faber & Faber (2011), p. 241.
33. ↑ Michel Roquebert, Le Lys et la croix 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 16-18.
34. ↑ Michel Roquebert, Le Lys et la croix 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 21-27.
35. ↑ Michel Roquebert, Le Lys et la croix 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 29-43.
36. ↑ Durant lo rèine de Felipe August, la Cort de França èra encara itineranta e París èra solament son etapa pus frequenta.
37. ↑ Michel Roquebert, Le Lys et la croix 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 43-45.
38. ↑ Michel Roquebert, Le Lys et la croix 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 46-48.
39. ↑ Michel Roquebert, Le Lys et la croix 1216-1229, Edicions Perrin (2007), p. 57.
40. ↑ Michel Roquebert, Le Lys et la croix 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 60-62.
41. ↑ Michel Roquebert, Le Lys et la croix 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 62-64.
42. ↑ Michel Roquebert, Le Lys et la croix 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 70-71.
43. ↑ Michel Roquebert, Le Lys et la croix 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 72-83.
44. ↑ Michel Roquebert, Le Lys et la croix 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 102-112.
45. ↑ Michel Roquebert, Le Lys et la croix 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 115-118.
46. ↑ Au contrari dei barris tolosencs, lei fortificacions dau Palais de Tolosa foguèron renfòrçadas per lei Francés per s'aparar còntra una revòuta.
47. ↑ Michel Roquebert, Le Lys et la croix 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 122-126.
48. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 126-127.
49. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 126-136.
50. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 136-146.
51. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 156-157.
52. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 159-162.
53. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 167-170.
54. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 171-174.
55. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 174-180.
56. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 181-183.
57. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 203-205.
58. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 207-208.
59. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 210-211.
60. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 212-216.
61. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 219-224.
62. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), p. 238.
63. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 242-248.
64. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 250-251.
65. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 304-304.
66. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 280-283.
67. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 308-309.
68. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 316-318.
69. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 322-366.
70. ↑ Michel Roquebert, Le lys et la croix, 1216-1229, Edicions Perrin (2007), pp. 367-378.