Kamerun

Pod koniec XVIII wieku koczowniczy muzułmański lud Fulbe, pochodzący z Sahelu, podbił tereny Kamerunu, wypierając lub wchłaniając miejscową ludność.

Portugalczycy dotarli do wybrzeży Kamerunu na początku XVI wieku. Ich nieliczne faktorie nadbrzeżne handlowały różnymi towarami, ale głównie niewolnikami. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku powstały pierwsze misje chrześcijańskie.

W roku 1884 Kamerun stał się kolonią niemiecką ze stolicą w Buéa, przeniesioną później do Jaunde. Po I wojnie światowej Kamerun został terytorium mandatowym Ligi Narodów, podzielonym pomiędzy Wielką Brytanię i Francję.

Francuska część kraju uzyskała niepodległość w 1960 r. jako Republika Kamerunu. W lutym 1961 r. przeprowadzono plebiscyt, mający zdecydować o przyszłości części brytyjskiej. W jego wyniku 2/3 terytorium na północy (zamieszkane głównie przez ludność muzułmańską) przyłączono do Nigerii, zaś pozostała część południowa (przeważnie chrześcijańska) przyłączyła się do Republiki Kamerunu, która przekształcona została tym samym w Federacyjną Republikę Kamerunu. Obie części nowej republiki, francuska i brytyjska, uzyskały autonomię. Ahmadou Ahidjo został pierwszym prezydentem kraju. W roku 1966 Ahidjo, działając w oparciu o resorty siłowe, zdelegalizował wszystkie partie polityczne. W 1970 r. stłumił rebelię organizacji UPC (Union of the Peoples of Cameroon). W 1972 wprowadził nową konstytucję, znoszącą federację, a ustanawiającą państwo unitarne.

W roku 1982 Ahidjo zrezygnował z urzędu i został na mocy konstytucji zastąpiony przez premiera Paula Biyę, pochodzącego z ludu Beti-Pahuin. Ahidjo wkrótce pożałował, że Biya został jego następcą, lecz zorganizowany przez jego współpracowników w 1984 zamach stanu nie udał się. Biya wygrał przeprowadzone w 1983 i 1984 r. wybory prezydenckie, w których był jedynym kandydatem. Wielopartyjne wybory w 1992 i 1997 r. wygrała jego partia – CPDM, jednak istniały podejrzenia, iż wyniki zostały sfałszowane.

Ostatnie wybory parlamentarne miały miejsce 22 lipca 2007 roku i ponownie zostały wygrane przez partię Biyi. Wraz z rosnącymi napięciami między chrześcijanami a muzułmanami na północy i pomiędzy anglofonami a frankofonami na południowym zachodzie, w Kamerunie rośnie zagrożenie wojną domową. W 2017 roku anglofońscy separatyści na terenie Regionu Północno-Zachodniego i Regionu Południowo-Zachodniego ogłosili niepodległość Ambazonii.

Nazwa państwa wywodzi się z portugalskiej nazwy rzeki Wouri – Rio de Camarões (pol. Rzeka Krewetek), która w późniejszym okresie została rozciągnięta na cały kraj leżący nad tą rzeką.

Ustrój polityczny Kamerunu to połączenie demokracji parlamentarnej z systemem prezydenckim. Konstytucja została uchwalona w 1972 roku i znowelizowana w 1995. Władzą ustawodawczą jest liczące 180 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych, jednoizbowe Zgromadzenie Narodowe o 5-letniej kadencji, obradujące trzy razy w roku.

Głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 7-letnią kadencję. Prezydent posiada znaczny zasób władzy – może zatwierdzać i wetować ustawy, bez konsultacji z parlamentem powoływać i odwoływać członków rządu, sędziów, szefów przedsiębiorstw państwowych i urzędów centralnych. Władzę wykonawczą sprawuje rząd, na którego czele stoi premier mianowany przez prezydenta.

Kamerun dzieli się na 10 regionów (każdy z gubernatorem na czele mianowanym przez prezydenta):

1. Adamawa
2. Centralny
3. Wschodni
4. Dalekiej Północy
5. Nadmorski
6. Północny
7. Północno-Zachodni
8. Zachodni
9. Południowy
10. Południowo-Zachodni

i 58 departamentów (każdy z prefektem na czele):

Struktura religijna kraju w 2018 roku według The World Factbook^[2]:

• katolicyzm – 38,3%,
• protestantyzm – 25,5%,
• islam – 24,4%,
• inni chrześcijanie – 6,9%,
• animizm – 2,2%,
• brak religii – 2,2%,
• inne religie – 0,5%.

Struktura religijna kraju w 2020 roku według The ARDA^[3]:

• chrześcijaństwo – 59,7%:
  • katolicyzm – 26,6%,
  • protestantyzm – 22,6% (głównie kalwini),
  • niezależne Kościoły – 6,1%:
    • świadkowie Jehowy – ok. 0,3%,
  • niestowarzyszeni – 4,4%,
• islam – 20,2%,
• tradycyjne religie plemienne – 19%,
• brak religii – 0,79%,
• bahaizm – 0,26%,
• inne religie – 0,1%.

Poniższa lista przedstawia największe miasta Kamerunu^[4]:

Z powierzchnią 475 442 km² Kamerun, co do wielkości, zajmuje 53 miejsce wśród wszystkich państw świata^[6], porównywalnie z Papuą-Nową Gwineą i nieco tylko mniejszym amerykańskim stanem Kalifornia^[7]. Kraj położony jest w Środkowej i Zachodniej Afryce nad Zatoką Bonny, częścią Zatoki Gwinejskiej Oceanu Atlantyckiego. Literatura turystyczna określa Kamerun mianem „Afryki w miniaturze” ze względu na różnorodność klimatu: morski, pustynny, górski, tropikalny i sawannowy^[8]. Kraj graniczy z Nigerią od zachodu, Czadem od północnego wschodu, z Republiką Środkowoafrykańską od wschodu oraz Gwineą Równikową, Gabonem i z Republiką Konga od południa.

Kamerun dzieli się na pięć stref geograficznych, wyraźnie różniących się od pozostałych zarówno pod względem klimatu, rzeźby powierzchni, jak i wegetacji. Nizina nadbrzeżna sięga 15-150 kilometrów od Zatoki Gwinejskiej w głąb lądu^[9], a jej przeciętna wysokość to 90 m n.p.m.^[10] Pas ten, bardzo wilgotny i gorący, z krótką porą suchą, jest gęsto zalesiony tropikalnym lasem deszczowym^[11][12] Południowokameruński płaskowyż wznosi się nad niziną nadbrzeżną na średnią wysokość 650 m n.p.m.^[13] Ten region jest również zdominowany przez deszczowe lasy tropikalne, ale ze względu na równowagę pór deszczowych i suchych nie są one tak wilgotne, jak na wybrzeżu.

Nieregularny, przerywany łańcuch gór, wzgórz i płaskowyżów, zwany Pasmem Kameruńskim, rozciąga się od szczytu wulkanu Kamerun na wybrzeżu (najwyższy punkt kraju – 4095 m n.p.m.^[14]) prawie po Jezioro Czad na północnym krańcu kraju. Region ten ma klimat umiarkowany, szczególnie na Zachodnim Płaskowyżu, aczkolwiek opady są tu też wysokie. Ziemia należy do najżyźniejszych w Kamerunie, głównie wokół stożków wulkanicznych^[14]. Na skutek działalności wulkanicznej w tym regionie powstały jeziora kraterowe. 21 sierpnia 1986 z jednego z nich (Jezioro Nyos) zaczął wydobywać się dwutlenek węgla powodując śmierć 1700-2000 ludzi^[15].

Płaskowyż południowy przekształca się na północy w trawiastą, mocno sfałdowaną Wyżynę Adamawa, stanowiącą barierę oddzielającą południową część kraju od północnej. Wyżyna wznosi się przeciętnie na 1100 m n.p.m.^[13], z temperaturami od 22 do 25 °C i znacznymi opadami^[16]. Doliny regionu północnego rozciągają się od stoków wyżyny po Jezioro Czad, wznosząc się przeciętnie na 300–350 m n.p.m.^[14] Charakterystyczną roślinnością są sawannowe krzewy i trawy. Jest to obszar jałowy, z niewielkimi opadami i wysoką temperaturą.

Kamerun posiada cztery odrębne zlewiska. Głównymi rzekami na południu są Ntem, Nyong, Sanaga i Wouri. Wszystkie płyną w kierunku południowym i uchodzą do Zatoki Gwinejskiej. Dja i Kadéï płyną w kierunku południowo-zachodnim i są dopływami Konga. Na północy kraju rzeka Bénoué płynie na północ i zachód uchodząc do Nigru, zaś Logone uchodzi do Jeziora Czad, u brzegów którego Kamerun styka się z trzema innymi krajami.

Wartość Produktu Krajowego Brutto na głowę mieszkańca (PKB per capita) w roku 2009 był obliczany na 2253 USD^[17], jeden z najwyższych w Afryce subsaharyjskiej^[18]. Eksploatowane są złoża ropy naftowej, boksytów, rudy żelaza oraz drewno^[19]. Kamerun eksportuje m.in. kawę, drewno, kakao, banany, aluminium, bawełnę, gumę i bydło^[19]. Głównymi rynkami zbytu są Francja, Włochy, Korea Południowa, Hiszpania i Wielka Brytania. Kamerun znajduje się w strefie działania Organizacji dla Harmonizacji Prawa Afrykańskiego (OHADA)^[20]. Walutą obiegową jest frank CFA. Bezrobocie w roku 2001 sięgało 30% populacji, a trzecia część społeczeństwa żyła poniżej progu ubóstwa obliczanego na 1,25 USD dziennie w roku 2009^[21]. Od końca lat osiemdziesiątych XX wieku Kamerun jest objęty programami pomocowymi Banku Światowego i IMF w celu zmniejszenia bezrobocia, prywatyzacji przemysłu i wzrostu gospodarczego. Turystyka, zwłaszcza na wybrzeżu i w okolicach Góry Kamerun zapowiada znaczny wzrost gospodarczy^[22].

Transport w Kamerunie przysparza wiele trudności. Drogi są w złym stanie^[23] i uzależnione od zmiennej pogody, jako że tylko 10% posiada utwardzone nawierzchnie. Kontrole drogowe służą policji i żandarmerii głównie do wyłudzania łapówek^[24]. Linia kolejowa łączy miejscowości Kumba na zachodzie i Bélabo na wschodzie oraz Ngaoundéré na północy. Lotniska międzynarodowe znajdują się w Duali i Jaunde^[19] oraz w Garoua. W ujściu rzeki Wouri znajduje się Duala, główny port morski kraju. Duże znaczenie ma też port w Kribi^[19].

Mimo wysokiej liczby bydła w Kamerunie, produkcja mleka w Kamerunie jest niezwykle niska (7,5 litra rocznie na mieszkańca, wobec średniej na świecie 45 litrów na mieszkańca) – w 2014 r. na import mleka do kraju wydano prawie 80 mln dolarów^[25].

Stosunki z sąsiednimi krajami układają się generalnie pomyślnie. Wyjątkami jest nierozwiązany konflikt graniczny z Gwineą Równikową. Napływ Kameruńczyków do Gwinei Równikowej, co wiąże się z nadzieją na zatrudnienie przy eksploatacji nowo odkrytych złóż ropy, przyczynił się do wzrostu napięcia. W roku 1999 rządy Kamerunu, Gwinei Równikowej, Nigerii, Wysp św. Tomasza i Książęcej, Gabonu, Konga, Demokratycznej Republiki Konga i Angoli powołały Gulf of Guinea Commission mającą pomagać w rozwiązywaniu problemów, przede wszystkim granicznych, w regionie.

Kamerun dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi^[26]. Uzbrojenie sił lądowych składało się w 2014 roku m.in. z 100 opancerzonych pojazdów bojowych, a marynarka wojenna dysponowała 57 okrętami obrony przybrzeża^[26]. Siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 15 samolotów transportowych, 11 samolotów szkolno-bojowych oraz 9 śmigłowców^[26].

Wojska kameruńskie w 2014 roku liczyły 14 tys. żołnierzy zawodowych oraz 10 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) kameruńskie siły zbrojne stanowią 97. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 370 mln dolarów (USD)^[26].

• John Mukum Mbaku: Culture and Customs of Cameroon (Culture and Customs of Africa), Greenwood Press, ISBN 1-03-133323-1.
• Aaron Neba: Modern Geography of the Republic of Cameroon, Bamenda, Neba Publishers 1999

• Kultura i muzyka Pigmejów Baka z Kamerunu
• Republika Kamerunu
• World Gazetteer
• World Gazetteer