Kopulacja

Kopulacja^[1][2] (łac. copulatio), akt płciowy^[1][2], spółkowanie^[1][2] – stosunek płciowy, który u zwierząt polega na bezpośrednim kontakcie dwóch osobników (różnych płci lub obojnaczych) w celu zaplemnienia i zapłodnienia. W akcie tym wykorzystywane są najczęściej różnie wykształcone narządy kopulacyjne. Kopulację u większości zwierząt poprzedza określony rytuał godowy i wydzielanie specyficznych sygnałów zapachowych (np. feromony), dźwiękowych (np. ptasi śpiew) i wzrokowych (np. szata godowa)^[1].

U kręgowców właściwa kopulacja rozpoczyna się w momencie włożenia prącia (męski narząd kopulacyjny) do pochwy (żeński narząd kopulacyjny). Następnie, wskutek tzw. ruchów frykcyjnych, dochodzi do mechanicznej stymulacji receptorów na prąciu, co prowadzi do ejakulacji^[1][2]. Czas trwania kopulacji jest zależny od gatunku i wynosi przykładowo: kilka sekund u przeżuwaczy, kilkanaście sekund u koni, czy 20–40 minut u psów. Najdłuższą kopulację, trwającą nawet 2 dni, zaobserwowano u niektórych gatunków ślimaków^[1].

U organizmów jednokomórkowych kopulacja polega na zlaniu się cytoplazmy gamet, po którym następuje kariogamia^[1][2].

Kopulacja nie musi prowadzić do zapłodnienia, a jej celem może być osiągnięcie orgazmu. W przypadku zwierząt właściwsze jest używanie określenia spółkowanie. Przykładem zwierząt często spółkujących w celu podtrzymania więzi społecznych i dla przyjemności są szympansy karłowate^[3].

U niektórych zwierząt do kopulacji dochodzi tylko sezonowo, w okresie rui, kiedy organizmy samców i samic wytwarzają odpowiednie hormony potrzebne do osiągnięcia gotowości do kopulacji^{[potrzebny przypis]}.

Kopulacja ma czasem gwałtowny przebieg, np. u niektórych pajęczaków z rzędu solfugi szybkie działanie samca jest wymuszone chęcią ucieczki przed agresywną samicą. Natomiast rzadko zdarza się, wbrew utartym poglądom, że żyjące na wolności samice modliszek zjadają po kopulacji samce – dzieje się tak najczęściej w przypadku owadów zamkniętych w hodowli, ponieważ samiec nie ma po prostu dokąd uciec przed większą i silniejszą samicą^{[potrzebny przypis]}.