Wikipedia

Muzeum Historyczne w Sanoku

muzeum

Muzeum Historyczne w Sanoku – regionalne muzeum z siedzibą w Sanoku.

Muzeum Historyczne w Sanoku
Ilustracja
Budynek przy ul. Zamkowej (dawny gmach austriackiego Odwachu), obecnie siedziba dyrekcji oraz galeria muzeum w Sanoku
Państwo

 Polska

Miejscowość

Sanok

Adres

ul. Zamkowa 2
38-500 Sanok

Data założenia

1934

Zakres zbiorów

sztuka dawna i współczesna

Dyrektor

Jarosław Serafin

Kustosz

Andrzej Romaniak

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Muzeum Historyczne w Sanoku”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Muzeum Historyczne w Sanoku”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Muzeum Historyczne w Sanoku”
Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, w centrum znajduje się punkt z opisem „Muzeum Historyczne w Sanoku”
Ziemia49°33′41,4″N 22°12′29,3″E/49,561500 22,208139
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Siedziba największej na świecie kolekcji prac Zdzisława Beksińskiego. Muzeum posiada także zbiory z zakresu sztuki dawnej i współczesnej[1]. W województwie podkarpackim jest trzecim pod względem liczby zwiedzających (po Muzeum w Łańcucie i Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku)[2].

Historia

edytuj

Pierwszą działalność gromadzenia eksponatów w terenie do przyszłego Muzeum Ziemi Sanockiej rozpoczęli Aleksander Rybicki oraz Adam Fastnacht i Stefan Stefański (wówczas jako uczniowie sanockiego gimnazjum)[3]. Istotną rolę przy powstaniu Muzeum Ziemi Sanockiej odegrał również ówczesny burmistrz miasta, Tadeusz Malawski, który w pomieszczeniach magistratu zgromadził wiele eksponatów i pamiątek, przekazanych następnie do powstałego muzeum[4]. Instytucja powstała formalnie w 1934 roku jako Muzeum Ziemi Sanockiej, a inicjatorami byli referentka Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego dr Jadwiga Przeworska i starosta sanocki dr Bolesław Skwarczyński[5][6]. Pod auspicjami polskimi Muzeum Ziemi Sanockiej istniało do 1939, funkcjonowało sanockim zamku, a jego ekspozycja była podzielona na działy: historyczny, kościelny i etnograficzny[7]. Zadaniem muzeum był gromadzenie zabytków przeszłości ziemi sanockiej, ich naukowe opracowywanie i udostępnianie mieszkańcom[8]. W 1934 przy wejściu do muzeum ustanowiono tablicę upamiętniającą o treści: W gmachu tym części dawnego zamku sanockiego wzniesionego przez króla Kazimierza Wielkiego w połowie wieku XIV pamiętnego godami weselnymi króla Władysława Jagiełły w dniu 2 maja 1417 r. odbudowanego za króla Zygmunta Starego przez jego małżonkę Bonę Sforza w wieku XVI założono Muzeum Ziemi Sanockiej staraniem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Sanockiej w 1934 roku[9][10]. Badania z zakresu historii ziemi sanockiej prowadził Adam Fastnacht. Na początku września 1937 organizowano wystawę „Ziemia Sanocka w Malarstwie, Plastyce i Fotografice”[11].

 
Zamek Królewski w Sanoku

Po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 zamek został splądrowany[12]. Później w okresie okupacji urządzono na zamku Kreismuseum in Sanok[13] (pol. Muzeum Okręgowe w Sanoku) oraz Muzeum Łemkowszczyzny. W sierpniu 1944 zbiory muzeum zostały ponownie zdewastowane przez wojska niemieckie, zaś lokalne władze niemieckie wywiozły z sanockiego zamku ocalałe najstarsze pamiątki kultury polskiej (ok. 300-400 najcenniejszych eksponatów, m.in. królewskie nadania dla Sanoka, obrazy, księgi ręcznie pisane, komplety strojów ludowych[14]), część z nich została odnaleziona po wojnie w okolicach Legnicy, a następnie przekazana do AGAD i archiwum rzeszowskiego. Do 1946 w zamku mieścił się szpital wojskowy, a następnie rusznikarnia. Po wojnie rozpoczęto odtwarzanie i tworzenie na nowo ekspozycji muzeum.

Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z 9 czerwca 1950 Muzeum Ziemi Sanockiej w Sanoku zostało przemianowane na Muzeum w Sanoku[15]. Później placówka działała jako Muzeum Regionalne w Sanoku[16]. W 1959 obchodzono 25-lecie istnienia muzeum[17].

Filią muzeum został otwarty 28 marca 1987 „Dom Pamięci gen. Karola Świerczewskiego” w Jabłonkach (istniejący w pobliżu tamtejszego pomnika generała), finansowany wówczas z budżetu miasta Sanoka[18][19][20][21].

Zbiory i ekspozycja

edytuj
Osobny artykuł: Podkarpackie Centrum Sztuki Współczesnej im. Zdzisława Beksińskiego w Sanoku.
 
Zbiory Muzeum Historycznego
 
Galeria Mariana Kruczka

W 1937 zorganizowano wystawę pt. Ziemia sanocka w malarstwie, plastyce i fotografice[22].

 
Zbiory i ekspozycja

W 1945 zorganizowano pierwszą powojenną wystawą wspólną sanockich artystów; zaprezentowano na niej prace, które wykonali m.in. Stefan Pajączkowski, Marian Kruczek, Władysław Lisowski, Kazimierz Florek, Tadeusz Turkowski, Bronisław Naczas, Józef Sitarz[23].

Obecnie muzeum gromadzi ponad 20 tys. eksponatów. Posiada wydzielone działy archeologiczny, ikonograficzny, historyczny, konserwatorski. W ramach muzeum powstały Galeria Sztuki Współczesnej imienia Marii i Franciszka Prochasków[24], galeria autorska Zdzisława Beksińskiego mieszczącą się w odbudowanym w latach 2010–2011 południowym skrzydle sanockiego zamku[25].

Zbiór pod nazwą „Ceremika pokucka z daru kustosza Aleksandra Rybickiego” w budynku Zajazdu (największy zbiór sztuki pokuckiej w Polsce), przekazany przez A. Rybickiego 28 maja 1978, której wystawa została otwarta podczas Dni Sanoka w czerwcu 1978[26][27][28]. 20 listopada 1978 muzeum otrzymało dzieła od spadkobierców polskich artystów: Franciszka Prochaski, Tadeusza Makowskiego, Józefa Pankiewicza, Hanny Rudzkiej-Cybisowej i Jana Cybisa[29].

Poza główną siedzibą usytuowaną w gmachu przy ul. Zamkowej 2, częściami muzeum są Zamek Królewski w Sanoku oraz Zajazd na terenie parku zamkowego.

Do najcenniejszych zbiorów muzeum należy ponad 200 ocalałych ikon karpackich pochodzących z terenów historycznej ziemi sanockiej datowanych na okres od XVI do XX wieku, kolekcja ceramiki pokuckiej oraz kilkaset obrazów w tym dzieła m.in. takich autorów jak: Jan Nepomucen Gniewosz, Maria Bianka Mossoczy, Jan Wacław Zawadowski, Wacław Żaboklicki, Ludwik Lille, Józef Pankiewicz, Hanna Rudzka-Cybisowa i Jan Cybis, Olga Boznańska i Tadeusz Makowski, Jan Ekiert[30], Józef Penar, Józef Jarema, Maria Sperling, Leon Getz, Marian Kruczek, Wojciech Jahn, Arika Madeyska, Barbara Bandurka.

W 1973 do muzeum trafiły receptularze pochodzące z byłej apteki Mariana Kawskiego[31].

Wybrane dzieła ze zbiorów muzeum

edytuj

Dyrektorzy i pracownicy muzeum

edytuj

Pracownikami muzeum byli lub pozostają: Adam Fastnacht, Aleksander Rybicki, Andrzej Romaniak.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Muzeum Historycznym w Sanoku.

Odznaczenia i wyróżnienia

edytuj
  • W 1974 został wybity medal 40-lecie Muzeum Historycznego w Sanoku, zaprojektowany przez Romana Tarkowskiego[33]. W 1984 został wybity medal Muzeum Historyczne w Sanoku. 50-lecie powstania, zaprojektowany przez Czesława Dźwigaja[34]. W 1986 zostały wybite dwa medale upamiętniające Muzeum Historyczne w Sanoku oddział w Jabłonkach, z uwiecznionymi wizerunkami gen. Karola Świerczewskiego, zaprojektowane przez Czesława Dźwigaja[35].
  • Dyplom honorowy ministra kultury i sztuki (1984)[36]
  • Odznaka „Zasłużony dla Województwa Krośnieńskiego” (1984)[37]
  • „Jubileuszowy Adres” (1984)[38].
  • Nagroda Ministerstwo Kultury i Sztuki w konkursie na najciekawsze wydarzenie muzealne roku: za urządzenie ekspozycji Domu Pamięci im. gen. Karola Świerczewskiego–Waltera (1988)[39][40]
  • Wpis do Złotej Księgi ZBoWiD w Sanoku (1989)[41].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Starosta Sebastian Niżnik nie otrzyma wsparcia dla Muzeum Historycznego w Sanoku.
  2. ↑ Minister nie pomoże Muzeum Historycznemu w Sanoku, Nowiny24, Ewa Gorczyca, 18 stycznia 2014.
  3. ↑ Stefan Stefański, Kartki z przeszłości Sanoka, Sanok 2005, s. 5.
  4. ↑ Edward Zając, Środowisko kulturalne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 616–617.
  5. ↑ Adam Fastnacht. Muzeum Ziemi Sanockiej. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 90B, s. 4, 31 marca 1936. 
  6. ↑ Jan Misiewicz: Muzeum Ziemi Sanockiej. cyfrowaetnografia.pl, 1946. s. 398. [dostęp 2016-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-15)].
  7. ↑ Rocznik Polityczny i Gospodarczy. Warszawa: Polska Agencja Telegraficzna, 1939, s. 564.
  8. ↑ Stefan Stefański, Sanok i okolice. Przewodnik turystyczny, Sanok 1991, s. 34.
  9. ↑ Józef Ząbkiewicz, W latach powojennych. Życie kulturalne. Muzeum Historyczne, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 934.
  10. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom III. Samorząd, oświata, organizacje, instytucje. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2018, s. 4. ISBN 978-83-60380-41-3.
  11. ↑ Pod protektoratem Ministra gen. Kasprzyckiego. Wystawa dorobku kulturalnego Ziemi sanockiej. „Wschód”. Nr 54, s. 1, 20 lipca 1937. 
  12. ↑ „Za ten stan dewastacji zbiorów polskiego muzeum regionalnego w Sanoku odpowiedzialność ponoszą okupanci hitlerowscy. Dla ścisłości należy dodać, że wielką przysługę w dziele zniszczenia oddali Niemcom ukraińscy nacjonaliści, którzy w chwili wkroczenia Niemców do Sanoka pozdzierali i poniszczyli polskie godła i pamiątki, i korzystając ze sposobnej chwili uchwycili w swe ręce administrację”, „W połowie 1940 roku Kreisschulrat Willy Huber polecił przenieść „Muzeum Łemkiwszczyna” z pomieszczeń plebanii greckokatolickiej do gmachu zamkowego, w którym dotychczas mieściło się Muzeum Ziemi Sanockiej. Nowa placówka, działająca pod auspicjami Niemców otrzymała nazwę Ukraińskie Muzeum Łemkiwszczyna w Sanoku. Kustoszem muzeum mianowany został Ukrainiec, malarz Leon Getz. Adamowi Fastnachowi i Aleksandrowi Rybickiemu pracy w nowym, odpowiednio ukierunkowanym muzeum nie zaproponowano”. [w:] Edward Zając. Zarys dziejów Muzeum Historycznego w Sanoku. s. 272 i 273.
  13. ↑ Jan Misiewicz: Muzeum Ziemi Sanockiej. cyfrowaetnografia.pl, 1946. s. 399. [dostęp 2016-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-15)].
  14. ↑ [za:] Sprawozdanie Muzeum w Sanoku za lata 1944–1959. III. Realizacja 3-letniego planu odbudowy. Muzea. W: Kształtowanie się władzy ludowej na Rzeszowszczyźnie. T. II. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1966, s. 165–166.
  15. ↑ M.P. z 1950 r. nr 71, poz. 820.
  16. ↑ Stanisław Kłos: Województwo rzeszowskie. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1969, s. 341.
  17. ↑ 25-lecie Muzeum. „Nowiny”, s. 3, nr 272 z 11 listopada 1959. 
  18. ↑ Wiesław Koszela. Do wolności przez Polskę, a do Polski przez cały świat. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 5, nr 9 (408) z 20–31 marca 1987. 
  19. ↑ Bogdan Biskup. Grze dosięgły go kule.... „Nowiny”, s. 3–4, nr 74 z 28–29 marca 1987. 
  20. ↑ Patriotyczna manifestacja w Jabłonkach k. Baligrodu w 90 rocznicę urodzin i w 40 rocznicę śmierci generała Karola Świerczewskiego. „Nowiny”, s. 1–2, nr 75 z 30 marca 1987. 
  21. ↑ Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 301, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  22. ↑ Wystawa dorobku kulturalnego ziemi sanockiej. „Wschód. Prasowa Agencja Informacyjna”, s. 1, nr 1522 z 13 lipca 1937. 
  23. ↑ Józef Ząbkiewicz, W latach powojennych. Życie kulturalne. Muzeum Historyczne, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 911.
  24. ↑ Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Franciszek Prochaska. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2016-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-20)].
  25. ↑ Muzeum Historyczne w Sanoku – Siedziba. [dostęp 2013-04-05].
  26. ↑ Atrakcyjny program Dni Iwonicza Zdroju, Jasła, Sanoka i Strzyżowa. „Nowiny”, s. 1, nr 122 z 30 maja 1978. 
  27. ↑ Unikalna w kraju i na świecie kolekcja porcelany pokuckiej wzbogaciła zbiory Muzeum Historycznego w Sanoku. „Nowiny”, s. 4, nr 144 z 26 czerwca 1978. 
  28. ↑ Edward Zając, Sanockie biografie, Sanok 2009, s. 53.
  29. ↑ Franciszek Oberc: Kalendarium sanockie 1974-1994, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 953.
  30. ↑ Wiesław Banach. Kiedy artysta odchodzi.... „Tygodnik Sanocki”, s. 10–11, nr 7 (90) z 19 maja 1993. 
  31. ↑ Edward Zając: Szpital Powszechny w Sanoku. www.zozsanok.pl. [dostęp 2013-07-27]. (pol.). (pdf) s. 36.
  32. ↑ O muzeum. muzeum.sanok.pl. [dostęp 2021-04-05].
  33. ↑ Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 66. ISBN 83-919305-8-0.
  34. ↑ Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 94. ISBN 83-919305-8-0.
  35. ↑ Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 98. ISBN 83-919305-8-0.
  36. ↑ Dzień Działacza Kultury. Krosno. „Nowiny”, s. 3, nr 126 z 28 maja 1984. 
  37. ↑ Pół wieku sanockiego Muzeum Historycznego. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 5, nr 18 (309) z 20–30 czerwca 1984. 
  38. ↑ Władysław Stachowicz. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Miejska Rada Narodowa w Sanoku 1950-1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 288, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  39. ↑ Wyróżnienie dla Muzeum Historycznego w Sanoku. „Nowiny”, s. 2, nr 231 z 4 października 1988. 
  40. ↑ Wiesław Koszela. Wyróżnienie dla Muzeum Historycznego. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 2, nr 29 (464) z 10–20 października 1988. 
  41. ↑ Dzień zwycięstwa – dzień kombatanta. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 3, nr 15 (486) z 20–31 maja 1989. 

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Muzeum_Historyczne_w_Sanoku&oldid=71903948”