Ornitopody, dinozaury ptasionogie (Ornithopoda, z gr. ornis – ptak + pous – stopa) – grupa dinozaurów z rzędu ptasiomiednicznych (Ornithischia).

Ornitopody
Ornithopoda
Marsh, 1881
Okres istnienia: 165–65 mln lat temu
165/65
165/65
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Infragromada

archozauromorfy

(bez rangi) archozaury
(bez rangi) Ornithodira
Nadrząd

dinozaury

Rząd

dinozaury ptasiomiedniczne

Podrząd

Cerapoda

Infrarząd

ornitopody

porównanie rozmiarów ornitopodów i człowieka

Nie jest pewne, kiedy pojawiły się ornitopody; wiadomo, że istniały już w środkowej jurze (Callovosaurus z keloweju). Tradycyjnie do ornitopodów zaliczano żyjące od późnego triasu do wczesnej kredy heterodontozaury, a także niewielkie środkowojurajskie dinozaury ptasiomiedniczne z Chin, jak Hexinlusaurus (dawniej Yandusaurus multidens) czy Agilisaurus[1]; jednak nowsze analizy kladystyczne sugerują, że dinozaury te nie należały do ornitopodów[2][3]. Grupa osiągnęła największe zróżnicowanie w kredzie. Ornitopody były najliczniejszymi zwierzętami lądowymi swoich czasów. Wszystkie były roślinożerne i dwunożne, przystosowane do sprawnego biegu. Charakteryzowały się trzema palcami stopy, brakiem kostnego pancerza, pyskiem zakończonym dziobem, wydłużoną kością łonową i dziurą w dolnej szczęce. Dzięki przystosowaniu do rozdrabniania i żucia pokarmu roślinnego mogły go lepiej i szybciej trawić zwiększając tempo metabolizmu. Wiele form miało na sklepieniach czaszki kostne wyrostki przypominające rogi lub hełmy puste od wewnątrz, które obudowane skórą mogły służyć do wydawania dźwięków. Kończyny przednie mniejsze. Dzięki odkryciom wielu szkieletów w jednym miejscu i odkopaniu skamieniałych gniazd wiemy, że żyły w stadach i opiekowały się młodymi. Są znane z wykopalisk na wszystkich kontynentach (łącznie z Antarktydą).

Przypisy

edytuj
  1. David B. Norman, Hans-Dieter Sues, Lawrence M. Witmer, Rodolfo A. Coria: Basal Ornithopoda. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 393-412. ISBN 0-520-24209-2.
  2. Richard J. Butler, Roger M. H. Smith, David B. Norman. A primitive ornithischian dinosaur from the Late Triassic of South Africa, and the early evolution and diversification of Ornithischia. „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”. 274 (1621), s. 2041–2046, 2007. DOI: 10.1098/rspb.2007.0367. (ang.). 
  3. Richard J. Butler, Paul Upchurch, David B. Norman. The phylogeny of the ornithischian dinosaurs. „Journal of Systematic Palaeontology”. 6, s. 1–40, 2008. DOI: 10.1017/S1477201907002271. (ang.). 

Klasyfikacja

edytuj

Infrarząd ornitopody (Ornithopoda)

 
Lurdusaurus
 
Telmatosaurus
 
Ouranosaurus
 
Hypsilophodon
 
Gryposaurus