Tyranozaury

Tyranozaury
	Tyrannosauridae
	Osborn, 1905
	; Szkielet Tyrannosaurus rex (Field Museum of Natural History, Chicago, Illinois, USA)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
(bez rangi)	archozaury
(bez rangi)	Ornithodira
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	tetanury
(bez rangi)	celurozaury
Nadrodzina	tyranozauroidy
Rodzina	tyranozaury
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tyranozaury (Tyrannosauridae) – rodzina dużych drapieżnych dinozaurów (teropodów) z grupy celurozaurów.

Żyły w Ameryce Północnej i Azji w późnej kredzie. Ich kończyny przednie były zredukowane (2 lub 3 zachowane palce), zaś czaszka osiągała znaczne rozmiary (do 1,5 m długości), a szczęki uzbrojone były w masywne piłkowane zęby o prawie okrągłym przekroju poprzecznym. W połączeniu z rozbudowaną tylną częścią czaszki mieszczącą silne mięśnie szczęk zapewniało to możliwość miażdżenia kości ofiar z siłą niespotykaną u większości współczesnych drapieżników^[1]. Duża głowa, potężne szczęki i nożowate zęby zdają się wskazywać, że nie potrzebowały do pomocy kończyn przednich, a ich głównymi ofiarami były zapewne niewyposażone w żaden oręż obronny hadrozaury.

Według alternatywnej hipotezy, tyranozaury były raczej padlinożercami niż aktywnymi drapieżnikami, tym bardziej że miały stosunkowo małe kończyny przednie i nie były zdolne do rozwijania tak wysokich prędkości, jak np. ornitomimozaury.

Rodzina Tyrannosauridae składa się z dwóch podrodzin:

Albertosaurinae
- albertozaur
- gorgozaur
Tyrannosaurinae
- alioram
- daspletozaur
- Dynamoterror^[2]
- Lythronax^[3]
- Nanuqsaurus^[4]
- Qianzhousaurus^[5]
- tarbozaur
- Teratophoneus^[6]
- Thanatotheristes^[7]
- tyranozaur
- Zhuchengtyrannus^[8]

Porównanie rozmiarów przedstawicieli rodziny Tyrannosauridae i człowieka

Przypisy

↑ Joel Achenbach. Dinozaury z krwi i kości. „National Geographic Polska”. 42, s. 5-7, 2003.
↑ Andrew T.A.T. McDonald Andrew T.A.T., Douglas G. Wolfe i Alton C.D.G.W.A.C. Dooley jr., A new tyrannosaurid (Dinosauria: Theropoda) from the Upper Cretaceous Menefee Formation of New Mexico, „PeerJ”, 6, 2018, e5749, DOI: 10.7717/peerj.5749, PMID: 30324024, PMCID: PMC6183510 (ang.).
↑ Mark A.M.A. Loewen Mark A.M.A. i inni, Tyrant dinosaur evolution tracks the rise and fall of Late Cretaceous oceans, „PLoS ONE”, 8 (11), 2013, e79420, DOI: 10.1371/journal.pone.0079420, PMID: 24223179, PMCID: PMC3819173 (ang.).
↑ Anthony R. Fiorillo i Ronald S.A.R.F.R.S. Tykoski, A diminutive new tyrannosaur from the top of the world, „PLoS ONE”, 9 (3), 2014, e91287, DOI: 10.1371/journal.pone.0091287, PMID: 24621577, PMCID: PMC3951350 (ang.).
↑ JunchangJ. Lü JunchangJ. i inni, A new clade of Asian late Cretaceous long-snouted tyrannosaurids, „Nature Communications”, 5, 2014, s. 3788, DOI: 10.1038/ncomms4788, PMID: 24807588 (ang.).
↑ Thomas D.T.D. Carr Thomas D.T.D., Thomas E.T.E. Williamson Thomas E.T.E., Brooks B. Britt i KenB.B.B.K. Stadtman Brooks B. Britt i KenB.B.B.K., Evidence for high taxonomic and morphologic tyrannosauroid diversity in the Late Cretaceous (late Campanian) of the American Southwest and a new short-skulled tyrannosaurid from the Kaiparowits formation of Utah, „Naturwissenschaften”, 98 (3), 2011, s. 241–246, DOI: 10.1007/s00114-011-0762-7, PMID: 21253683 (ang.).
↑ Jared T.J.T. Voris Jared T.J.T., FrançoisF. Therrien FrançoisF., Darla K. Zelenitsky i Caleb M.D.K.Z.C.M. Brown, A new tyrannosaurine (Theropoda:Tyrannosauridae) from the Campanian Foremost Formation of Alberta, Canada, provides insight into the evolution and biogeography of tyrannosaurids, „Cretaceous Research”, 110, 2020, s. 104388, DOI: 10.1016/j.cretres.2020.104388 (ang.).
↑ David W.E.D.W.E. Hone David W.E.D.W.E. i inni, A new, large tyrannosaurine theropod from the Upper Cretaceous of China, „Cretaceous Research”, 32 (4), 2011, s. 495–503, DOI: 10.1016/j.cretres.2011.03.005 (ang.).

Linki zewnętrzne

Tyrannosauroidea na dinozaury.com

[1] Joel Achenbach. Dinozaury z krwi i kości. „National Geographic Polska”. 42, s. 5-7, 2003.

[2] Andrew T.A.T. McDonald Andrew T.A.T., Douglas G. Wolfe i Alton C.D.G.W.A.C. Dooley jr., A new tyrannosaurid (Dinosauria: Theropoda) from the Upper Cretaceous Menefee Formation of New Mexico, „PeerJ”, 6, 2018, e5749, DOI: 10.7717/peerj.5749, PMID: 30324024, PMCID: PMC6183510 (ang.).

[3] Mark A.M.A. Loewen Mark A.M.A. i inni, Tyrant dinosaur evolution tracks the rise and fall of Late Cretaceous oceans, „PLoS ONE”, 8 (11), 2013, e79420, DOI: 10.1371/journal.pone.0079420, PMID: 24223179, PMCID: PMC3819173 (ang.).

[4] Anthony R. Fiorillo i Ronald S.A.R.F.R.S. Tykoski, A diminutive new tyrannosaur from the top of the world, „PLoS ONE”, 9 (3), 2014, e91287, DOI: 10.1371/journal.pone.0091287, PMID: 24621577, PMCID: PMC3951350 (ang.).

[5] JunchangJ. Lü JunchangJ. i inni, A new clade of Asian late Cretaceous long-snouted tyrannosaurids, „Nature Communications”, 5, 2014, s. 3788, DOI: 10.1038/ncomms4788, PMID: 24807588 (ang.).

[6] Thomas D.T.D. Carr Thomas D.T.D., Thomas E.T.E. Williamson Thomas E.T.E., Brooks B. Britt i KenB.B.B.K. Stadtman Brooks B. Britt i KenB.B.B.K., Evidence for high taxonomic and morphologic tyrannosauroid diversity in the Late Cretaceous (late Campanian) of the American Southwest and a new short-skulled tyrannosaurid from the Kaiparowits formation of Utah, „Naturwissenschaften”, 98 (3), 2011, s. 241–246, DOI: 10.1007/s00114-011-0762-7, PMID: 21253683 (ang.).

[7] Jared T.J.T. Voris Jared T.J.T., FrançoisF. Therrien FrançoisF., Darla K. Zelenitsky i Caleb M.D.K.Z.C.M. Brown, A new tyrannosaurine (Theropoda:Tyrannosauridae) from the Campanian Foremost Formation of Alberta, Canada, provides insight into the evolution and biogeography of tyrannosaurids, „Cretaceous Research”, 110, 2020, s. 104388, DOI: 10.1016/j.cretres.2020.104388 (ang.).

[8] David W.E.D.W.E. Hone David W.E.D.W.E. i inni, A new, large tyrannosaurine theropod from the Upper Cretaceous of China, „Cretaceous Research”, 32 (4), 2011, s. 495–503, DOI: 10.1016/j.cretres.2011.03.005 (ang.).

[1]