Zespół pałacowo-parkowy Radziwiłłów w Białej Podlaskiej: Różnice pomiędzy wersjami
Na mapach: 
52°01′52″N 23°06′51″E/52,031111 23,114167
52°01′52″N 23°06′51″E/52,031111 23,114167| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne |
o innych obiektach, o renowacji, format |
||
| Linia 35: | Linia 35: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Budowę zespołu w 1633 roku rozpoczął książę [[Aleksander Ludwik Radziwiłł]] podpisując umowę na budowę zamku z muratorem lubelskim Pawłem Murzynem. Powstała wtedy trzykondygnacyjna budowla pałacowa na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 41 |
Budowę zespołu w 1633 roku rozpoczął książę [[Aleksander Ludwik Radziwiłł]] podpisując umowę na budowę zamku z muratorem lubelskim Pawłem Murzynem. Powstała wtedy trzykondygnacyjna budowla pałacowa na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 41×31 metrów z czterema pięciobocznymi wieżyczkami w narożach i loggią od frontu. Zespół bramny powstał w latach 1674-1680 lub około 1684 roku i upamiętniać miał [[Bitwa pod Chocimiem (1673)|zwycięstwo wojsk polskich pod Chocimiem]]. Około 1700 roku wybudowano barokowe oficyny pałacowe, zachodnią i frontowe, pawilony ogrodowe (apteka, laboratorium, skarbczyk), a całość otoczyły fortyfikacje bastionowe. W czasach Anny z Sanguszków Radziwiłłowej zarządzającej Białą do 1746 roku, brama została uzupełniona w partii attyki oraz ozdobiono wnętrza i otoczenie pałacu. Od maja 1747 roku Białą zarządzał [[Hieronim Radziwiłł]] i w tym czasie podjęto prace projektowe mające uczynić z zamku siedzibę godną magnata o królewskich ambicjach, jednak do ich pełnej realizacji nie doszło. Jedyne prace jakich dokonano przeprowadzono w 1749 roku wg projektu saskiego architekta [[Jan Henryk Klemm|Johanna Heinricha Klemma]]<ref name=":0">http://pbc.biaman.pl/Content/31903/StPodl7.pdf</ref>. |
||
Większej przebudowy dokonał dopiero w latach 1760-1762 kolejny właściciel [[Michał Kazimierz Radziwiłł (1702–1762)|Michał Kazimierz Radziwiłł Rybeńko]] poprzez podwyższenie [[Loggia|loggii]] o jedną kondygnację oraz poprzez przekształcenie dachu na dwupołaciowy, spływający na boczne ściany budynku (wcześniej znajdowało się tam poddasze tak jak w [[Zamek w Nieświeżu|zamku w Nieświeżu]]). W ten sposób na początku [[XVIII wiek]]u zespół zamkowy w Białej uzyskał swój ostateczny architektoniczny wygląd. Proces zniszczenia zamku rozpoczął w 1764 roku najazd oddziałów starosty [[Jan Mikołaj Chodkiewicz|Jana Mikołaja Chodkiewicza]]<ref name=":0" />. |
|||
W 1883 roku częściowo zrujnowany pałac został rozebrany. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
Poza fortyfikacjami zachowały się również: |
|||
W lipcu 2020 zakończyła się kompleksowa renowacja rezydencji – m.in. odtworzono umocnienia obwarowań, wybudowano bramę koszarską, usunięto niektóre drzewa rosnące na umocnieniach i wyprowadzono ruch samochodów z obszaru rezydencji<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.dziennikwschodni.pl/biala-podlaska/palac-w-parku-nie-na-parkingu,n,1000270901.html |tytuł = Rezydencja Radziwiłłów w Białej Podlaskiej już po kompleksowym remoncie |autor = Ewelina Burda |opublikowany = dziennikwschodni.pl |data = 2020-07-24 |język = pl |data dostępu = 2023-11-24}}</ref> |
|||
| ⚫ | |||
=== Inne zachowane budowle === |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | Wieża wjazdowa (zwana wartowniczą) została w 1. połowie XVII w., połączona ćwierkolistną szyją bramną z bramą wjazdową. Zwieńczona wydatnym [[barok]]owym hełmem, stanowi dominujący element wysokościowy w panoramie miasta. Posiada sześć kondygnacji, obecnie siedziba [[Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej|Muzeum Południowego Podlasia]]. |
||
Trzy oficyny przed [[1709]]r. flankują dawny dziedziniec paradny, zamieniony w [[XIX wiek]]u na park miejski. W pierwszej mieści się Miejska Biblioteka Publiczna, w drugiej Szkoła Muzyczna, Biblioteka zaś w trzeciej Narodowy Fundusz Zdrowia, Bialskie Centrum Kultury, Bialskopodlaska Izba Gospodarcza, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna oraz Ośrodek Francuski Deux-Serves Biała Podlaska. |
|||
Wieżyczka wschodnia z 1. połowy XVIIw. w stylu barokowym, na planie kwadratu z kopułą z latarnią, wolnostojąca w głębi parku, dwukondygnacyjna, przykryta wewnątrz kopułą z dachem namiotowym. Podczas renowacji odkryte [[sgraffito]]we zdobienia z czterema orłami radziwiłłowskimi w medalionach. Od strony zachodniej zachował się otwór wejściowy pierwotnie prowadzący do pałacu przez galerię (rozebraną w XIX wieku). |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
== Galeria == |
== Galeria == |
||
| Linia 64: | Linia 62: | ||
Plik:60816 - Mock-up of Radziwill castle in Biala Podlaska - 01.jpg|Makieta zamku według stanu z końca XVII wieku |
Plik:60816 - Mock-up of Radziwill castle in Biala Podlaska - 01.jpg|Makieta zamku według stanu z końca XVII wieku |
||
</gallery></center> |
</gallery></center> |
||
== Inne obiekty == |
|||
* [[Amfiteatr]] z 990 miejscami, zmodernizowany i zadaszony podczas remontu w roku 2020<ref>{{Cytuj stronę |url = https://bck24.pl/oferta-bck/amfiteatr/ |tytuł = Amfiteatr – BCK24 |opublikowany = bck24.pl |język = pl |data dostępu = 2023-11-24}}</ref>. |
|||
* Pomnik Bogusława Kaczyńskiego autorstwa Stanisława Milewskiego – przy szkole muzycznej, odsłonięty 2 maja 2020<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.dziennikwschodni.pl/biala-podlaska/biala-podlaska-w-parku-stanal-pomnik-jego-inicjatorem-byl-senator-grzegorz-bierecki,n,1000265696.html |tytuł = Biała Podlaska: W parku stanął pomnik (…) |nazwisko = Burda |imię = Ewelina |data = 2020-05-02 |opublikowany = dziennikwschodni.pl |język = pl |data dostępu = 2020-05-02}}</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = https://radio.lublin.pl/2020/05/biala-podlaska-przy-budynku-szkoly-muzycznej-usiadl-boguslaw-kaczynski/ |tytuł = Biała Podlaska: przy budynku szkoły muzycznej usiadł Bogusław Kaczyński |data = 2020-05-02 |opublikowany = radio.lublin.pl |język = pl |data dostępu = 2020-05-02}}</ref>. |
|||
* Pomnik św. [[Jan Kanty|Jana Kantego]] – figura na dziesięciometrowym betonowym, wykończonym [[Lastriko|lastrikiem]], cokole jest kopią oryginału, która kiedyś znajdowała się przed starym szpitalem. Istnieją kontrowersje co do postaci – wg katalogu zabytków jest to [[Karol Boromeusz]]. Pomnik został poddany renowacji w listopadzie 2023<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.dziennikwschodni.pl/biala-podlaska/pomnik-w-parku-zmienil-kolor,n,1000333969.html |tytuł = Pomnik w parku zmienił kolor |opublikowany = dziennikwschodni.pl |data = 2023-11-23 |język = pl |data dostępu = 2023-11-24}}</ref>. |
|||
== Badania == |
== Badania == |
||
Wersja z 09:19, 24 lis 2023
 nr rej. A/134 z 28.09.1956 i z 31.12.1966
| |
 wieża zamkowa - Muzeum Okręgowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość |
Biała Podlaska |
| Adres |
ul. Warszawska 12 |
| Architekt |
Paweł Negroni zwany Murzynem |
| Inwestor |
Aleksander Ludwik Radziwiłł |
| Rozpoczęcie budowy |
1622 |
| Ukończenie budowy |
lata 30. XVII wieku |
| Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie Białej Podlaskiej  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
| 52°01′52″N 23°06′51″E/52,031111 23,114167
| |
Zespół zamkowy Radziwiłłów – obiekt zabytkowy w Białej Podlaskiej, obejmujący pozostałości dawnego zamku zbudowanego na planie gwiazdy pięcioramiennej z pięcioma bastionami otoczonymi fosą i wałem ziemnym. Zespół przylega do ulic Warszawskiej oraz Zamkowej, od zachodu graniczy z zabudową miejską, a od południa z doliną rzeki Krzny. Jest położony w pobliżu centrum miasta.
Historia
Budowę zespołu w 1633 roku rozpoczął książę Aleksander Ludwik Radziwiłł podpisując umowę na budowę zamku z muratorem lubelskim Pawłem Murzynem. Powstała wtedy trzykondygnacyjna budowla pałacowa na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 41 × 31 metrów z czterema pięciobocznymi wieżyczkami w narożach i loggią od frontu. Zespół bramny powstał w latach 1674-1680 lub około 1684 roku i upamiętniać miał zwycięstwo wojsk polskich pod Chocimiem. Około 1700 roku wybudowano barokowe oficyny pałacowe, zachodnią i frontowe, pawilony ogrodowe (apteka, laboratorium, skarbczyk), a całość otoczyły fortyfikacje bastionowe. W czasach Anny z Sanguszków Radziwiłłowej zarządzającej Białą do 1746 roku, brama została uzupełniona w partii attyki oraz ozdobiono wnętrza i otoczenie pałacu. Od maja 1747 roku Białą zarządzał Hieronim Radziwiłł i w tym czasie podjęto prace projektowe mające uczynić z zamku siedzibę godną magnata o królewskich ambicjach, jednak do ich pełnej realizacji nie doszło. Jedyne prace jakich dokonano przeprowadzono w 1749 roku wg projektu saskiego architekta Johanna Heinricha Klemma[1].
Większej przebudowy dokonał dopiero w latach 1760-1762 kolejny właściciel Michał Kazimierz Radziwiłł Rybeńko poprzez podwyższenie loggii o jedną kondygnację oraz poprzez przekształcenie dachu na dwupołaciowy, spływający na boczne ściany budynku (wcześniej znajdowało się tam poddasze tak jak w zamku w Nieświeżu). W ten sposób na początku XVIII wieku zespół zamkowy w Białej uzyskał swój ostateczny architektoniczny wygląd. Proces zniszczenia zamku rozpoczął w 1764 roku najazd oddziałów starosty Jana Mikołaja Chodkiewicza[1].
W 1883 roku częściowo zrujnowany pałac został rozebrany. Zachowane fortyfikacje ziemne stanowią rzadki przykład umocnień „szkoły staroholenderskiej”.
W lipcu 2020 zakończyła się kompleksowa renowacja rezydencji – m.in. odtworzono umocnienia obwarowań, wybudowano bramę koszarską, usunięto niektóre drzewa rosnące na umocnieniach i wyprowadzono ruch samochodów z obszaru rezydencji[2]
Inne zachowane budowle
- Brama wjazdowa
- Zbudowana w 4. ćw. XVII w. z fasadą komponowaną na wzór łuku triumfalnego, osłaniającą prostokątne wnętrze. Kolumnową fasadę zdobią liczne elementy dekoracyjne, jak: popiersia, panoplia, płaskorzeźby.
- Wieża wjazdowa (zwana wartowniczą)
- Wybudowana została w 1. połowie XVII w., połączona ćwierkolistną szyją bramną z bramą wjazdową. Zwieńczona wydatnym barokowym hełmem, stanowi dominujący element wysokościowy w panoramie miasta. Posiada sześć kondygnacji, obecnie siedziba Muzeum Południowego Podlasia.
- Trzy oficyny
- Wybudowane przed 1709 r. flankują dawny dziedziniec paradny, zamieniony w XIX wieku na park miejski. W pierwszej mieści się Miejska Biblioteka Publiczna, w drugiej Szkoła Muzyczna, Biblioteka „Barwna” zaś w trzeciej – Narodowy Fundusz Zdrowia, Bialskie Centrum Kultury, Bialskopodlaska Izba Gospodarcza, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna oraz Ośrodek Francuski Deux-Serves – Biała Podlaska.
- Wieżyczka wschodnia
- Pochodzi z 1. połowy XVII w., w stylu barokowym, na planie kwadratu z kopułą z latarnią, wolnostojąca w głębi parku, dwukondygnacyjna, przykryta wewnątrz kopułą z dachem namiotowym. Podczas renowacji odkryte sgraffitowe zdobienia z czterema orłami radziwiłłowskimi w medalionach. Od strony zachodniej zachował się otwór wejściowy pierwotnie prowadzący do pałacu przez galerię (rozebraną w XIX wieku).
- Kaplica zamkowa pw. św. Jozafata Kuncewicza
- Z ok. 1620 r., orientowana, ze sklepieniem kolebkowym i dwuspadowym dachem. Zachowały się ślady polichromii z 2 ćw. XVII wieku. W kaplicy spoczywały relikwie św. Jozafata.
Galeria
-
Rycina nieistniejącego już pałacu w stanie po przebudowie w 1760-62 r. -
Brama z szyją bramną z lat 1696-1701 -
Oficyna północno-wschodnia -
Skrzydło boczne pałacu z wieżą -
Kaplica z ok. 1620 roku -
Biblioteka -
Wieża wschodnia -
-
Makieta zamku według stanu z końca XVII wieku
_(brama_z_szyj%C4%85_bramn%C4%85_1696-1701r.)_-_Bia%C5%82a_Podlaska_ul._Warszawska_woj._lubelskie_ArPiCh_A-134.JPG)
_(oficyna_p%C3%B3%C5%82nocno-wschodnia)_(biblioteka_ty%C5%82)_-_Bia%C5%82a_Podlaska_ul._Warszawska_woj._lubelskie_ArPiCh_A-134.JPG)
_(skrzyd%C5%82o_pa%C5%82acu_z_wie%C5%BC%C4%85_1622r.,_1922r.)_(fot.1)_-_Bia%C5%82a_Podlaska_ul._Warszawska_woj._lubelskie_ArPiCh_A-134.JPG)
_(kaplica_XVIIw.)_-_Bia%C5%82a_Podlaska_ul._Warszawska_woj._lubelskie_ArPiCh_A-134.JPG)
.jpg)
Inne obiekty
- Amfiteatr z 990 miejscami, zmodernizowany i zadaszony podczas remontu w roku 2020[3].
- Pomnik Bogusława Kaczyńskiego autorstwa Stanisława Milewskiego – przy szkole muzycznej, odsłonięty 2 maja 2020[4][5].
- Pomnik św. Jana Kantego – figura na dziesięciometrowym betonowym, wykończonym lastrikiem, cokole jest kopią oryginału, która kiedyś znajdowała się przed starym szpitalem. Istnieją kontrowersje co do postaci – wg katalogu zabytków jest to Karol Boromeusz. Pomnik został poddany renowacji w listopadzie 2023[6].
Badania
- Badania archeologiczne pod kierunkiem Jerzego Cichomskiego w latach 1982, 1983, 1984
- Badania geofizyczne przeprowadzone przez Przedsiębiorstwo Polonijno-Zagraniczne Pol-France EL-GE_REW w latach 1983, 1984
Przypisy
- ↑ a b http://pbc.biaman.pl/Content/31903/StPodl7.pdf
- ↑ Ewelina Burda: Rezydencja Radziwiłłów w Białej Podlaskiej już po kompleksowym remoncie. dziennikwschodni.pl, 2020-07-24. [dostęp 2023-11-24]. (pol.).
- ↑ Amfiteatr – BCK24. bck24.pl. [dostęp 2023-11-24]. (pol.).
- ↑ Ewelina Burda: Biała Podlaska: W parku stanął pomnik (…). dziennikwschodni.pl, 2020-05-02. [dostęp 2020-05-02]. (pol.).
- ↑ Biała Podlaska: przy budynku szkoły muzycznej usiadł Bogusław Kaczyński. radio.lublin.pl, 2020-05-02. [dostęp 2020-05-02]. (pol.).
- ↑ Pomnik w parku zmienił kolor. dziennikwschodni.pl, 2023-11-23. [dostęp 2023-11-24]. (pol.).
Bibliografia
- E. Łopaciński, Zamek w Białej Podlaskiej. Materiały archiwalne, Biuletyn Historii Sztuki, XIX, 1957, nr 1, s. 27-48
- J. Baranowski, Pałac w Białej Podlaskiej, Próba rekonstrukcji stanu z XVII w., Biuletyn Historii Sztuki, XXIX, 1967, nr 1, s.39-56
- Tadeusz Bernatowicz, Niezrealizowana "królewska" rezydencja w Białej Podlaskiej, [w:] Artyści włoscy w Polsce XVI-XVIII w.
Linki zewnętrzne
- Pałac Radziwiłłów w Białej Podlaskiej zostanie odbudowany ?. Gabriela Maziejczyk, Historia.org.pl, 5 września 2015 [dostęp 2016-12-10].