Sarna syberyjska

Sarna syberyjska
	Capreolus pygargus
	(Pallas, 1771)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Rząd	parzystokopytne
Rodzina	jeleniowate
Rodzaj	sarna
Gatunek	sarna syberyjska
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 1 maj 2024, była oparta na tej wersji.

Sarna syberyjska^[3]^[4], sarna azjatycka^[4] (Capreolus pygargus) – gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny jeleniowatych, blisko spokrewniona z sarną europejską.

Występowanie i biotop

Obecny zasięg występowania gatunku obejmuje Azję północno-wschodnią i centralną (Rosja, Chiny, Kazachstan, Mongolia i Korea) – od zachodu, w górach Kaukazu, graniczy z zasięgiem występowania sarny europejskiej (Capreolus capreolus). Izolowana i wyraźnie wyodrębniona genetycznie populacja występuje również na wschodzie Polski, Litwie i Białorusi^[5]. Do Polski została również sprowadzona z terenów Rosji ok. 1900 przez książęcy urząd administracji leśnej w Sławięcicach koło Kędzierzyna Koźla, gdzie później wyginęła^[4].

Zasiedla stepy, pola uprawne na równinach i w górach do wysokości 2100 m n.p.m.

Systematyka i pochodzenie

Sarna syberyjska jest podobna do sarny europejskiej, z którą jest blisko spokrewniona i zaliczana do rodzaju Capreolus. Do niedawna uważana była nawet za jej podgatunek, jednak przeprowadzone badania mtDNA potwierdziły istotne różnice wystarczające do uznania odrębności obydwu gatunków^[6], które pojawiły się prawdopodobnie w okresie 2,75-1,37 mln lat temu^[7]. Najbliższym krewnym obydwu saren jest łoś.

Charakterystyka ogólna

Wygląd

Podstawowe dane
Długość ciała	130–150 cm
Wysokość w kłębie	85–105 cm
Ogon (kwiat)	1–2 cm
Dojrzałość płciowa	?
Okres godowy	przełom sierpnia i września
Ciąża	264–318 dni
Liczba młodych w miocie	1–3
Długość życia	8–12, maksymalnie 14–18 lat

Sarna syberyjska ma podobną sylwetkę, ale jest większa od swojej europejskiej krewniaczki, ma od niej masywniejsze ciało, dłuższe (do 45 cm) i inaczej ukształtowane poroże (parostki) z 3–5 odgałęzieniami i grubszymi niż u sarny europejskiej perłami. Jest też od niej lepiej przystosowana do surowego klimatu – silnych mrozów i głębokiego śniegu. Ubarwienie sarny syberyjskiej jest zimą rdzawoszare do brązowawego na grzbiecie i kremowego na spodzie i nogach, latem rdzawe. U młodych występują liczne cętki na bokach ciała, ułożone w czterech do pięciu rzędach.

Tryb życia

Aktywność wykazuje w ciągu całej doby. Odpoczywa w czasie letnich upałów, a na otwarte przestrzenie wychodzi wczesnym rankiem i po zmroku. Latem sarny trzymają się w małych grupach lub pojedynczo. Jesienią samce gromadzą 1-3 samic w haremy, które łączą się ze sobą przed zimą w większe stada złożone z 20-30 osobników. W grudniu stada ponownie rozdzielają się na małe grupy. W tym samym okresie samce zrzucają poroże. Sarny potrafią wykonywać długie – do 15 metrów – skoki.

Żywią się trawami, jagodami i grzybami, a zimą pędami i suchymi liśćmi drzew i krzewów.

Sarna syberyjska żyje 8–12, maksymalnie 14–18 lat, ale średnia wieku na wolności – ze względu na intensywne polowania i obecność drapieżników – jest znacznie krótsza.

Rozród

Okres godowy saren syberyjskich przypada zwykle na drugą połowę lata, na przełomie sierpnia-września, ale może przesunąć się na późniejszy okres. Młode w liczbie od 1 do 3 rodzą się zawsze późną wiosną. Przez pierwszy tydzień leżą ukryte w wysokiej trawie, a następnie zaczynają wędrować za matką.

Podgatunki

Wyodrębniono dwa podgatunki sarny syberyjskiej^[7]:

Capreolus pygargus pygargus Pallas
Capreolus pygargus tianshanicus Satunin

Podgatunki wyłoniły się prawdopodobnie 462-229 tys. lat temu^[7].

Znaczenie

Sarna syberyjska jest cenioną zwierzyną poławianą dla mięsa, skóry i poroża. Roczne połowy szacowane są na 5000–10000 sztuk.

Zagrożenia i ochrona

Sarny są obiektem polowań dużych drapieżników i człowieka. Pomimo tego nie są zagrożone wyginięciem. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów została zaliczona do kategorii LC (least concern) jako gatunek o mniejszym ryzyku wyginięcia^[2].

Przypisy

↑ Capreolus pygargus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b S.S. Lovari S.S., M.M. Masseti M.M., R.R. Lorenzini R.R., Capreolus pygargus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-02] (ang.).
↑ Nazwa polska za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 171. ISBN 978-83-88147-15-9.
↑ ^a ^b ^c Capreolus pygargus Pall. — Sarna syberyjska — Siberian roe deer (Ssak). [w:] Gatunki obce w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2015-09-02].
↑ Global phylogeography of the genus Capreolus (Artiodactyla: Cervidae), a Palaearctic meso-mammal, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 2014, DOI: 10.1111/zoj12091, ISSN 1096-3642 [dostęp 2021-08-30] (ang.).
↑ Chao-Ting Xiao et al., Mitochondrial DNA Distinction of Northeastern China Roe Deer, Siberian Roe Deer, and European Roe Deer, to Clarify the Taxonomic Status of Northeastern China Roe Deer, Biochemical Genetics, Volume 45, Numbers 1-2 / February, 2007, pp. 93-102 (en)
↑ ^a ^b ^c Petrosyan et al. Quantitative Analysis of Genetic Parameters in Populations of European (Capreolus capreolus L.) and Siberian (Capreolus pygargus Pall.) Roe Deer with RAPD Markers, Russian Journal of Genetics, Volume 38, Number 6, June 2002 , pp. 676-683(8) (en)

Bibliografia

Сибирская косуля – Capreolus pygargus. [dostęp 2007-09-01]. (ros.).
Komosińska Halina, Podsiadło Elżbieta: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.

Zobacz też

[itis-1] Capreolus pygargus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] S.S. Lovari S.S., M.M. Masseti M.M., R.R. Lorenzini R.R., Capreolus pygargus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-02] (ang.).

[miiz-3] Nazwa polska za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 171. ISBN 978-83-88147-15-9.

[iop-4] Capreolus pygargus Pall. — Sarna syberyjska — Siberian roe deer (Ssak). [w:] Gatunki obce w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2015-09-02].

[5] Global phylogeography of the genus Capreolus (Artiodactyla: Cervidae), a Palaearctic meso-mammal, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 2014, DOI: 10.1111/zoj12091, ISSN 1096-3642 [dostęp 2021-08-30] (ang.).

[6] Chao-Ting Xiao et al., Mitochondrial DNA Distinction of Northeastern China Roe Deer, Siberian Roe Deer, and European Roe Deer, to Clarify the Taxonomic Status of Northeastern China Roe Deer, Biochemical Genetics, Volume 45, Numbers 1-2 / February, 2007, pp. 93-102 (en)

[Petrosyan-7] Petrosyan et al. Quantitative Analysis of Genetic Parameters in Populations of European (Capreolus capreolus L.) and Siberian (Capreolus pygargus Pall.) Roe Deer with RAPD Markers, Russian Journal of Genetics, Volume 38, Number 6, June 2002 , pp. 676-683(8) (en)

[1]