Przejdź do zawartości

Rożnów (województwo małopolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rożnów
wieś
Ilustracja
Dwór w Rożnowie
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

nowosądecki

Gmina

Gródek nad Dunajcem

Liczba ludności (2021)

1864[2]

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

33-316[3]

Tablice rejestracyjne

KNS

SIMC

0426526

Położenie na mapie gminy Gródek nad Dunajcem
Mapa konturowa gminy Gródek nad Dunajcem, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Rożnów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Rożnów”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Rożnów”
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego
Mapa konturowa powiatu nowosądeckiego, blisko górnej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Rożnów”
Ziemia49°46′17″N 20°41′45″E/49,771389 20,695833[1]
Kościół św. Wojciecha w Rożnowie
Ruiny Zamku w Rożnowie
Zapora Elektrowni Rożnów

Rożnówwieś sołecka w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Gródek nad Dunajcem. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim. W 2015 r. wieś liczyła 1979 mieszkańców.

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Rożnów położony jest na terenie Pogórza Rożnowskiego, nad Jeziorem Rożnowskim, które biorą swoje nazwy właśnie od tej miejscowości.

Części wsi

[edytuj | edytuj kod]
Integralne części wsi Rożnów[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
1050626 Folwark część wsi
0426532 Garby część wsi
0426549 Gierowa część wsi
0426555 Łaziska część wsi
0426561 Łazy część wsi
0426578 Nowa Wieś część wsi
0426584 Radajowice część wsi
0426590 Wiesiółka część wsi
0426609 Zagórze część wsi

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Znaczenie historyczne wsi datuje się od XIII wieku. Rożnów był własnością kolejnych możnych rodów: w XIII w. Gryfici zbudowali tu strażnicę, która 100 lat później wciąż pozostawała w posiadaniu Rożenów herbu Gryf. Piotr Rożen około 1350–1370 roku przebudował ją na zamek. Była to kamienna budowla w stylu gotyckim, na planie czworoboku zbliżonym do prostokąta o wymiarach 44 na 20 m. W 1426 roku zamek znalazł się we władaniu sławnego rycerza Zawiszy Czarnego[6] (wg heraldyka Adama Bonieckiego od Piotra z Kurowa za 1000 grzywien Rożnów, Gródek z dziewięciu wsiami nabył Zawisza z Brzegów zwany Czerwonym[7].
Kolejnym właścicielem wsi był ród Wydżgów.

W drugiej połowie XV wieku wieś przechodzi w ręce rodu Tarnowskich. Jego wybitny przedstawiciel, hetman wielki koronny Jan Amor Tarnowski, rozpoczął przed 1568 rokiem – w innym miejscu, przy drodze Rożnów-Tropie – budowę drugiej twierdzy w tej miejscowości, dlatego zamek Rożenów został opuszczony i popadł w ruinę. Nowa budowla, wznoszona w stylu renesansowym, była jedną z pierwszych w Polsce warowni o nowożytnej fortyfikacji obronnej. Jej budowa nie została nigdy ukończona; do dnia dzisiejszego przetrwał beluard oraz mur kurtynowy z budynkiem bramnym.

W XVII w. w Rożnowie mieszkał członek wspólnoty braci polskich Andrzej Wiszowaty, pełniąc funkcję ministra zboru i kaznodziei. W zbór ariański został wówczas zamieniony rożnowski zamek dolny. 11–16 marca 1660 roku, na zamku kasztelana wojnickiego Jana Wielopolskiego w Rożnowie odbyła się słynna publiczna dysputa teologiczna między przedstawicielami braci polskich i duchownymi kościoła katolickiego. Spotkanie do niczego nie doprowadziło. Kasztelan pod wrażeniem intelektu Wiszowatego zaproponował mu, aby pozostał w kraju, który potrzebuje ludzi uczonych. W zamian za przejście na religię katolicką zaoferował teologowi wieś Gródek. Ten odmówił mówiąc, że lepiej „dobra stracić i cześć obywatelską niż czyste sumienie”[8][9]. Wskutek uchwały sejmowej skazującej arian na wygnanie z kraju, przeniósł się ostatecznie do Amsterdamu, gdzie zmarł w 1678.

Ostatnimi właścicielami wsi od 1745 roku byli Stadniccy, znani przede wszystkim jako właściciele i twórcy nowożytnej miejscowości uzdrowiskowej Szczawnica.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[10].

Parafia

[edytuj | edytuj kod]

We wsi znajduje się kościół parafialny pw. św. Wojciecha, wybudowany w 1661 roku w szlacheckich dobrach kasztelana wojnickiego Jana Wielopolskiego, na terenie bardzo wówczas rozległej parafii Tropie. Znajduje się na wyniosłym grzbiecie górskim nad Jeziorem Rożnowskim. Zbudowano go w sąsiedztwie zamku legendarnego Zawiszy Czarnego, w miejscu, gdzie dotąd stała kaplica św. Wojciecha (później odbudowano ją poniżej cmentarza). Po roku od powstania kościoła ustanowiono parafię, wydzieloną z parafii Tropie. Erygował ją biskup Mikołaj Oborski.

Kultura

[edytuj | edytuj kod]

W Rożnowie istnieje Szkoła Muzyczna I stopnia[11].

Turystyka

[edytuj | edytuj kod]

Jest to miejscowość atrakcyjna turystycznie, z wieloma zabytkami architektury. Znajduje się tutaj kąpielisko oraz przystań jachtowa. Rożnów stanowi dobrą bazę turystyczną z dużą liczbą miejsc noclegowych. Skały Rożnowskie umożliwiają uprawianie wspinaczki.

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]

Zlokalizowana jest tutaj zapora wodna, która jest częścią Elektrowni Rożnów, wybudowanej w latach 1935–1941.

We wsi od 2003 działa Gminny KS „Zawisza” Rożnów, występujący w sezonie 2023/2024 w klasie okręgowej, gr. Nowy Sącz I[12].

Ochotnicza Straż Pożarna

[edytuj | edytuj kod]

We wsi funkcjonuje jednostka Ochotniczej straży pożarnej założona w 1936 roku. Od 1995 roku jednostka jest włączona do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego, na wyposażeniu znajdują się 2 samochody bojowe: GBA Renault oraz GLBARt Iveco Turbo Daily[13].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 117246
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1087 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. 
  5. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. Sąd ziemski krakowski zatwierdza sprzedaż 1/2 zamku Rożnowa z wsiami przez Piotra z Kurowa Zawiszy Czarnemu, jednocześnie Piotr odstępuje Zawiszy drugą część zamku, będącą w zastawie u Rafała z Kęsnej, w Krakowie. [w:] Dokumenty z czasów Jagiełły ze zbiorów Archiwów Głównego Akt Dawnych [on-line]. 1426-03-18. [dostęp 2011-02-12].
  7. Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 5. Warszawa: Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1902, s. 367
  8. L. Chmaj, op. cit., s. 366.
  9. Z historii braci polskich nad Dunajcem
  10. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-10].
  11. Szkoła Muzyczna I stopnia w Rożnowie. [dostęp 2021-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-03-06)].
  12. Skarb - Zawisza Rożnów [online], www.90minut.pl [dostęp 2024-07-01].
  13. OSP. Gmina Gródek n. D. (nowysacz112.pl)

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]