Paqucha
Paqu, Paqucha, Alpaka icha Allpaqa nisqaqa (Vicugna pacos) huk ñuñuq, iskay ruk'anayuq uywam. Paquqa p'aqu llimphiyuqmi. Millmanmantaqa puchkaspa awaspa p'achatam ruranchik.
| Paqu (Allpaqa) | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Mit'an kamay | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Mit'an kamaypaq sutin | |||||||||||||||
| Vicugna pacos Linnaeus | |||||||||||||||
Qallariyninpiqa paqucha uywa nisqaqa manan runap uywanchu karqan, chaymantarapmi Llamata uywaspa, Wicuñatawam, hinaspapis Wanaku tawan uywaspa Paquchata hatarichinku. "Runap uywasqan uywa, manataq sallqa uywachu" niyta munarqaptin, Ikwadur kichwa shimi nisqapi tukuy animal nisqakunapaq, sallqakunapaqpas, "wiwa" nispa niytam qallarirqanku. Hinallataq Piruw suyupi uywan nikun.
Sutin
llamk'apuyAymara simimanta alpaqa quichwa simimantataq p'aku imanintaq Inglis simipi Blond.[1]
Awasqa p'acha paquchamanta
llamk'apuy
P'achataq q'aytumantam ruranchik. Chay q'aytuqa millmamanta icha yurakunap q'aytuchamantam - utkumanta icha huk yuramanta - puchkanchik. Utku yura lliwmanta aswan chaninchasqa q'aytucha yuram. Imatatak ruwawak paqucha willmawan:
Maypitaq tiyanku
llamk'apuyPaquchakunaqa kancha kanchalla tiyanku, achkan achkanpi. Sapa watan puna lumakunapi itaq pampakunapi Andes sutichasqapi, kasqallantak Arhintina, Wuliwiya, Chili, Ikwayur, hinallatakpis Piruw suyupi, kay suyupi allin mirachisqa mahdakuna kashkan, hastanmantapis hanan sayakunapi tiyanku 3500 - 5000 m s. n. m. kaman, kashallantakmi paqucha uywahkuna Hukllachasqa Amirika Suyukuna, Iwrupa, itaq [[Musuq Silanda ]].
Paquchakuna Piruw suyupi
llamk'apuy| Paqucha Piruwpi[2] | |
|---|---|
| Wata | haykataq Umakuna |
| 2010 | 4 177 498 |
| 2011 | 4 322 258 |
| 2012 | 3 924 230 |
| 2013 | 3 978 290 |
| 2014 | 4 095 554 |
| 2015 | 4 318 374 |
| 2016 | 4 319 146 |
Mikhunakuna
llamk'apuy
Hinallatak mikunakunata ruwarquwak paqucha aychawan, paqucha aychaqa ancha munasqa kashkan maypipis, llaqtaknapichu, hatun umalli llaqtakunapichu, puna orqocunapichu, hatunpaq, huchuypaq, llipimpakmi.
Paqucha Thiqti
llamk'apuyImawatak kay sumaq paqucha thiqtita mayk'uruwak:
Paqucha Raymi
llamk'apuy
Paqucha Taripakuy huk raymin llipim hanan saya llaqtakunapi. Sapa watan paquchakuna walqachanku imaymana t'ikakunawan, miqunakunawan hina. Paqucha nisqaqa (Vicugna pacos) huk ñuñuq uywam. Willmanmantaqa puchkaspa awaspa p'achatam rurayta atinkumanmi.
Hawa t'inkikuna
llamk'apuy- ↑ http://etimologias.dechile.net/?alpaca
- ↑ Yachayniyuk Sistima, INEI