Geçici Hükûmet (Rusya)

1917 Şubat Devrimi ile birlikte Çarlık rejimi yıkılınca birbiriyle rakip iki kurum olan Duma ve Petrograd Sovyeti iktidar için mücadeleye girişir. Çar II. Nikolay 2 Mart^[2] günü tahttan feragat ettiğini açıklar ve tahtı kardeşi Büyük Dük Mihail Aleksandroviç’e bırakır. Çarın kardeşi de tacı reddedecektir.^[3] Bu durumda ülkedeki yönetim biçimini belirleyecek olan Kurucu Meclis toplanana dek Geçici Hükûmet başa gelecekti. Ancak özellikle işçi ve askerlerin tabanda kurduğu örgütlenme olan Petrograd Sovyeti bu iktidarı tehdit etmekteydi. Geçici Hükûmetin kuruluşu 3 Mart günü ilan edilir.^[4] Geçici Hükûmetin ilk bileşimi aşağıdaki şekilde olur:

3 Mart tarihinde ilan edilen ilk Geçici Hükûmet kabinesinde, Devlet Duması Geçici Komitesi üyelerinden Aleksandr Kerenski Adalet Bakanı, Aleksandr İvanoviç Konovalov Sanayi ve Ticaret Bakanı, Nikolay Vissarionoviç Nekrasov Ulaşım Bakanı, Vladimir Lvov ise Din işleri Bakanı olmuştur. Kerenski daha sonraki kabinelerde başbakanlık görevini de üstlenmiştir.

Çarlık rejiminin devrilmesinden sonra Geçici Hükûmet aşağıdaki ülkeler tarafından tanınır:

• 22 Mart 1917: ABD
• 24 Mart 1917: Fransa, İngiltere ve İtalya

18 Nisan (1 Mayıs) günü Dışişleri Bakanı Pavel Milyukov İtilaf Devletleri hükûmetlerine gönderdiği notada Geçici Hükûmetin zafere kadar savaşa devam edeceği teminatını verir. Ancak özellikle örgütlü Rus halkındaki savaş karşıtlığı çok güçlüdür. 20 ve 21 Nisan günleri işçiler ve cephedeki askerler Petrograd'da büyük gösteriler yapar ve savaşa devam kararına karşı çıkar. Göstericiler Milyukov'un istifasını talep eder. Petrograd Garnizon komutanı General Lavr Kornilov gösterileri bastırmak isterse de Lvov buna karşı çıkacaktır.

Geçici Hükûmet Dışişleri Bakanı Milyukov ile Savaş Bakanı Guçkov'un istifasını kabul eder ve işçi ile askerlerin yoğunlukla örgütlü olduğu Petrograd Sovyetine çağrıda bulunarak iş birliği yapılmasını teklif eder. Menşevik ve SR’ların yönetiminde olduğu Petrograd Sovyeti bu öneriyi kabul eder^[5] ve 5 Mayıs günü yapılan protokolle kabineye 6 sosyalist bakan katılır. İlk koalisyon hükûmeti aşağıdaki şekilde oluşur:

Bu dönemde koalisyon olmasına rağmen Geçici Hükûmet aynı siyasi hatta devam edecek, buna karşılık Sovyet tabanındaki işçi ve askerler gözünde Menşevik ve SR yönetimi gözden düşecektir. Bununla birlikte sahneye çıkan Bolşevikler savaş karşıtı söylemleriyle hızla örgütlenmeye başlayacaktır. Geçici Hükûmet Petrograd Sovyetindeki Bolşevik karşıtı sağ kanat ile iş birliğine girecektir. Geçici Hükûmet parçalı yapısıyla artık karar alamaz hale gelecektir.

3-7 Temmuz 1917 günlerinde Petrograd'da düzenlenen gösterilerde askerler ve sanayi işçileri Geçici Hükûmeti protesto ederler.^[6] Bolşeviklerin sempatizanları ve Petrograd Sovyetinin tabanını oluşturan kitlelerin herhangi bir şekilde kontrolden çıkmasını engellemek isteyen Bolşevik Parti Merkezi onaylamadığı gösterilere dahil olup kontrol altına almaya çalışır. Kontrolden çıkan kitleler Sovyet yönetimindeki Menşevik ve SR'lardan iktidarı almaları için baskı yaparlar. Aynı zamanda Geçici Hükûmet üyesi de olan Menşevikler ve SR'lar iktidarı almayı reddedecek ve işçi ayaklanmasına dönüşen gösterilerin bastırılmasını savunacaktır. Gösteriler bastırılacak, Bolşevikler yasa dışı ilan edilecek ve yeraltına çekilecektir. Bu olaylar sonrasında Menşevikler büyük destek kaybına uğrayacaktır. Olayların ardından Geçici Hükûmetteki burjuva temsilcisi olan Kadetler kabineden çekilecektir. 24 Temmuz (6 Ağustos) günü kurulan yeni koalisyon kabinesi çoğunlukla Menşevik ve SR'lardan oluşmaktadır. Başbakan ise Kerenski olur. İkinci koalisyon:

Temmuz Günlerinden sonra yasa dışı ilan edilen Bolşevikler Ağustos ayıyla beraber özellikle Petrograd Sovyetinin tabanında çoğunluğun desteğine sahip olmaya başlarlar. Durumdan ürken Kerenski, en baştan beri sıkıyönetim ilan edilerek monarşinin geri getirilmesini savunan General Lavr Kornilov ile birlikte darbe planları yapar. Ancak Kornilov'un kendisini de tasfiye edeceğinden korkarak plandan vazgeçer.^[7] Petrograd Sovyetinden yardım talep eder ve şehirdeki işçileri silahlandırır. Demiryollarındaki Bolşevik işçiler ve Kazaklar arasındaki Bolşevik askerlerin yoğun propagandası sonucunda Kornilov'un ordusu Petrograd'a varmadan dağılır.^[8]

Artık iyice gözden düşen Kerenski gerçekte hiçbir kudreti olmayan yeni bir kabine oluşturur. 8 ekim günü kurulan kabine Ekim Devrimiyle devrilecektir:

24-25 Ekim akşamı Bolşevikler Geçici Hükûmete karşı son saldırıyı başlattı. Hükûmet kurumları ele geçirildi ve Kışlık Saraydaki hükûmet üyeleri 25 Ekim günü tutuklandı. Kerenski baskından bir ABD makam aracında kaçarak Petrograd'ın hemen dışındaki Pskov'da kendisine bağlı az sayıdaki kuvvetle başkenti yeniden ele geçirmeye çalışsa da yenilecek ve ülke dışına kaçacaktır.^[9] Bolşevikler iktidarı çoğunluğa sahip oldukları ve toplantı halinde olan 2. Tüm Rusya Sovyetleri Kongresine verecekler, Kongre de ilk devrimci hükûmet olan Sovnarkom'u oluşturacaktır.

Tarihçilere göre Ekim Devriminin başarısında Bolşeviklerin başarısının yanı sıra Geçici Hükûmetin de başarısızlığının payı bulunmaktadır.^[10] Bunun yanı sıra Geçici Hükûmetin, Kurucu Meclis seçimlerini sürekli erteleyerek büyük bir hata yaptığı da iddia edilir.^[11]

• Kerensky, Alexander. The Catastrophe: Kerensky's Own Storyof the Russian Revolution. New York: D. Appleton and Company, 1927.
• Medvedev, Roi. The October Revolution. New York: ColumbiaUniversity Press, 1979.
• Nabokov, Vladimir Dmitrievich. V. D. Nabokov and the RussianProvisional Government, 1917. New Haven: Yale University Press, 1976, ISBN 0300018207
• Reed, John. Ten Days that Shook the World. New York: Boni& Liveright, 1919.
• Riasanovsky, Nicholas. A History of Russia. New York:Oxford University Press, 2000.
• Trotsky, Leon. Lessons of October. New York: PioneerPublishers, 1937 (1924).