İçeriğe atla

Kızamık aşısı: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
"Measles vaccine" sayfasının çevrilmesiyle oluşturuldu.
1. satır: 1. satır:
{{Drugbox
| Verifiedfields = changed
| verifiedrevid = 446097921
| image =


'''Kızamık aşısı''', [[kızamık]] hastalığına yakalanmaya karşı koruyan [[Aşı (tıp)|aşıdır]].<ref name="WHO2017Vac">{{cite journal|url=https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/255149/WER9217.pdf|title=Measles vaccines: WHO position paper – April 2017|access-date=23 September 2020|archive-date=23 January 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230123203038/https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/255149/WER9217.pdf|date=April 2017|issue=17|pages=205–27|journal=Weekly Epidemiological Record|volume=92|pmid=28459148|vauthors=((World Health Organization))|author-link=World Health Organization|hdl=10665/255377|url-status=live}}</ref> Tek bir dozdan sonra [[bağışıklık]] geliştirmeyenlerin neredeyse tamamı ikinci bir dozdan sonra bağışıklık geliştirir.<ref name="WHO2017Vac" /> Bir toplumda [[Aşılama|aşılanma]] oranı %92'den fazla olduğunda, kızamık [[Salgın|salgınları]] tipik olarak artık meydana gelmez; ancak aşılanma oranı azalırsa tekrar ortaya çıkabilir.<ref name="WHO2017Vac" /> Aşının etkinliği uzun yıllar sürer.<ref name="WHO2017Vac" /> Zaman içinde daha az etkili olup olmadığı belirsizdir.<ref name="WHO2017Vac" /> Aşı, kızamığa maruz kaldıktan sonraki birkaç gün içinde yapılırsa da kızamığa karşı koruma sağlayabilir.<ref name="WHO2017Vac" /><ref>{{Cite web|url=https://asm.org/Articles/2019/July/Measles-Vaccination-and-Infection-Questions-and-Mi|title=Measles Vaccination and Infection: Questions and Misconceptions|access-date=2022-04-29|archive-date=3 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220403061045/https://asm.org/Articles/2019/July/Measles-Vaccination-and-Infection-Questions-and-Mi|language=en|website=ASM.org|url-status=live}}</ref><ref name="who.int 2017">{{cite web|url=https://www.who.int/immunization/policy/position_papers/WHO_PP_measles_vaccine_summary_2017.pdf|title=Summary of the WHO position on Measles Vaccine- April 2017|archive-date=March 8, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220308124147/https://www.who.int/immunization/policy/position_papers/WHO_PP_measles_vaccine_summary_2017.pdf|date=July 20, 2017|website=who.int|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/measles|title=Measles|access-date=2022-04-29|archive-date=1 June 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190601173915/https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/measles|language=en|website=www.who.int|url-status=live}}</ref>
<!--Vacine data-->
| type = vaccine
| target = <!-- the antigen/bacteria/toxin/virus to protect against --> Measles
| vaccine_type = <!-- killed/attenuated/live/toxoid/protein subunit/conjugate/recombinant/DNA --> Attenuated


Aşı, [[HIV]] ile enfekte olanlar için bile genellikle güvenlidir.<ref name="WHO2017Vac" /><ref name="CDC2020Me">{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/measles/index.html|title=About Measles Vaccination {{!}} Vaccination and Immunizations {{!}} CDC|access-date=2020-04-30|archive-date=27 April 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200427170146/https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/measles/index.html|date=2020-01-09|language=en-us|website=www.cdc.gov|url-status=live}}</ref> Çoğu çocuk herhangi bir yan etki yaşamaz;<ref name="CDC2020Me2">{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/vaccines/parents/diseases/measles.html|title=Measles and the Vaccine (Shot)|access-date=2020-04-30|archive-date=29 January 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200129171152/https://www.cdc.gov/vaccines/parents/diseases/measles.html|date=2019-08-02|language=en-us|website=Centers for Disease Control and Prevention|last=CDC|url-status=live}}</ref> ortaya çıkanlar ise [[Ateş (tıp)|ateş]], [[döküntü]], enjeksiyon yerinde [[Ağrı (tıp)|ağrı]] ve eklem sertliği gibi genellikle hafiftir ve kısa sürelidir.<ref name="WHO2017Vac" /><ref name="CDC2020Me2" /> [[Anafilaksi]] milyon doz başına yaklaşık 3,5-10 vakada belgelenmiştir.<ref name="WHO2017Vac" /> [[Guillain-Barré sendromu]], [[otizm]] ve [[inflamatuar bağırsak hastalığı]] oranlarının kızamık aşısı ile arttığı görülmemektedir.<ref name="WHO2017Vac" /><ref>{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/mmr/public/index.html|title=Measles, Mumps, and Rubella (MMR) Vaccination {{!}} CDC|access-date=2022-04-29|archive-date=26 April 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200426105545/https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/mmr/public/index.html|date=2021-04-05|language=en-us|website=www.cdc.gov|url-status=live}}</ref>
<!--Clinical data-->
| tradename =
| MedlinePlus = a601176
| pregnancy_AU = <!-- A / B1 / B2 / B3 / C / D / X -->
| pregnancy_US = <!-- A / B / C / D / X -->
| pregnancy_category =
| legal_AU = <!-- S2, S3, S4, S5, S6, S7, S8, S9 or Unscheduled-->
| legal_CA = <!-- Schedule I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII -->
| legal_UK = <!-- GSL, P, POM, CD, or Class A, B, C -->
| legal_US = <!-- OTC / Rx-only / Schedule I, II, III, IV, V -->
| legal_status =
| routes_of_administration =


Aşı hem [[Aşı (tıp)#Değerlik|tek başına]] hem de [[KKK aşısı]] ([[kızamıkçık aşısı]] ve [[kabakulak aşısı]] ile kombinasyon)<ref name="WHO2017Vac" /> veya [[KKKV aşısı]] (KKK aşısı ile [[suçiçeği aşısı]] kombinasyonu) gibi kombinasyonlarda mevcuttur.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=w0C7L9o3m-MC&pg=PA127|title=The essential guide to children's vaccines|archive-date=8 September 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170908135232/https://books.google.com/books?id=w0C7L9o3m-MC&pg=PA127|date=2013|page=127|location=New York|publisher=St. Martin's Press|isbn=9781466827509|vauthors=Mitchell D|url-status=live}}</ref><ref name="ProQuad label">{{cite web|url=https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=73eae9fc-507b-4c9c-883d-63eb2e3cc6f6|title=ProQuad- measles, mumps, rubella and varicella virus vaccine live injection, powder, lyophilized, for suspension|access-date=29 January 2020|archive-date=6 April 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200406003810/https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=73eae9fc-507b-4c9c-883d-63eb2e3cc6f6|date=26 September 2019|website=DailyMed|url-status=live}}</ref><ref name="www.cdc.gov_2019">{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/mmr/public/index.html|title=MMR Vaccination {{!}} What You Should Know {{!}} Measles, Mumps, Rubella {{!}} CDC|access-date=2020-04-30|archive-date=26 April 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200426105545/https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/mmr/public/index.html|date=2019-12-24|language=en-us|website=www.cdc.gov|url-status=live}}</ref> Kızamık aşısı tüm formülasyonlarda kızamığı önlemede eşit derecede etkilidir, ancak yan etkiler farklı kombinasyonlar için değişir.<ref name="WHO2017Vac" /><ref>{{cite web|url=https://www.who.int/vaccine_safety/initiative/tools/MMR_vaccine_rates_information_sheet.pdf?ua=1|title=Information Sheet Observed Rate of Vaccine Reactions|access-date=1 December 2018|archive-date=19 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191219183611/https://www.who.int/vaccine_safety/initiative/tools/MMR_vaccine_rates_information_sheet.pdf?ua=1|website=[[World Health Organization]] (WHO)|url-status=live}}</ref> [[Dünya Sağlık Örgütü]] (DSÖ) kızamık aşısının, hastalığın yaygın olduğu bölgelerde dokuz aylıkken veya hastalığın yaygın olmadığı bölgelerde on iki aylıkken yapılmasını önermektedir.<ref name="WHO2017Vac" /><ref>{{Cite web|url=https://medicalguidelines.msf.org/viewport/EssDr/english/measles-vaccine-16687745.html|title=MEASLES VACCINE - Essential drugs|access-date=2022-04-28|archive-date=5 December 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211205110330/https://medicalguidelines.msf.org/viewport/EssDr/english/measles-vaccine-16687745.html|website=medicalguidelines.msf.org|url-status=live}}</ref> Kızamık aşısı, [[Zayıflatılmış aşı|canlı ancak zayıflatılmış]] bir kızamık türüne dayanmaktadır.<ref name="WHO2017Vac" /> Kurutulmuş bir toz olarak gelir ve derinin hemen altına ya da bir kas içine enjekte edilmeden önce [[Seyreltici|belirli bir sıvı]] ile karıştırılır.<ref name="WHO2017Vac" /> Aşının etkili olduğunun doğrulanması kan testleri ile belirlenebilir.<ref name="WHO2017Vac" />
<!--Identifiers-->
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|changed|chemspider}}
| ChemSpiderID = NA
| CAS_number_Ref = {{cascite|correct|??}}
| CAS_number =
| ATC_prefix = J07
| ATC_suffix = BD01
| PubChem =
| DrugBank_Ref = {{drugbankcite|correct|drugbank}}
| DrugBank =


Kızamık aşısı ilk kez 1963 yılında kullanıma sunulmuştur.<ref name="Yellow2014">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=nVppAgAAQBAJ&pg=PA250|title=CDC health information for international travel 2014 the yellow book|archive-date=8 September 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170908135232/https://books.google.com/books?id=nVppAgAAQBAJ&pg=PA250|date=2014|page=250|publisher=Oxford University Press|author=Centers for Disease Control and Prevention|isbn=9780199948505|url-status=live}}</ref> O yıl, kızamık virüsünün Edmonston-B türü [[John Franklin Enders|John Enders]] ve arkadaşları tarafından aşı haline getirilmiş ve Amerika Birleşik Devletleri'nde ruhsatlandırılmıştır.<ref name="CDC_2020">{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/measles/about/history.html|title=History of Measles|access-date=2021-02-09|archive-date=6 April 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200406003814/https://www.cdc.gov/measles/about/history.html|date=2020-11-05|language=en-us|website=Centers for Disease Control and Prevention|last=CDC|url-status=live}}</ref><ref name="CDC2018Hist">{{cite web|url=https://www.cdc.gov/measles/about/history.html|title=Measles History|access-date=28 January 2020|archive-date=6 April 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200406003814/https://www.cdc.gov/measles/about/history.html|date=5 February 2018|website=U.S. [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)|url-status=live}} {{PD-notice}}</ref> 1968'de [[Maurice Hilleman]] ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş ve daha zayıf bir kızamık aşısı geliştirilerek dağıtılmaya başlandı ve 1968'den beri Amerika Birleşik Devletleri'nde kullanılan tek kızamık aşısı oldu.<ref name="CDC_2020" /><ref name="CDC2018Hist" /><ref>{{Cite web|url=https://www.chop.edu/centers-programs/vaccine-education-center/vaccine-history/developments-by-year|title=Vaccine History: Developments by Year|access-date=2022-04-28|archive-date=28 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220428154721/https://www.chop.edu/centers-programs/vaccine-education-center/vaccine-history/developments-by-year|date=2014-11-20|work=The Children's Hospital of Philadelphia|url-status=live}}</ref> 2018 itibarıyla küresel olarak çocukların yaklaşık %86'sı en az bir doz aşı olmuştur.<ref name="WHO-factsheet">{{Cite web|url=https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/measles|title=Measles Fact Sheet - WHO|access-date=2023-05-29|archive-date=28 November 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221128010546/https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/measles|date=20 March 2023|website=[[World Health Organization]] (WHO)|url-status=live}}</ref> 2021'de en az 183 ülke rutin bağışıklama programlarında iki doz sağlamıştır.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/immunization-coverage|title=Immunization Coverage - WHO|access-date=2023-05-29|archive-date=6 February 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180206064744/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs378/en/|date=14 July 2022|website=[[World Health Organization]] (WHO)|url-status=live}}</ref> [[DSÖ'nün Temel İlaçlar Listesi|Dünya Sağlık Örgütünün Temel İlaçlar Listesi]]'nde yer almaktadır.<ref name="WHO21st">{{cite book|title=World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019|id=WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO|location=Geneva|publisher=World Health Organization|year=2019|vauthors=((World Health Organization))|hdl=10665/325771|author-link=World Health Organization}}</ref> Az aşılanmış popülasyonlarda kolayca salgınlar meydana geldiğinden, hastalığın yaygın olmaması, bir popülasyonda yeterli aşılamanın bir testi olarak görülmektedir.<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/measles|title=Measles|access-date=2022-04-28|archive-date=1 June 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190601173915/https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/measles|language=en|website=www.who.int|url-status=live}}</ref><ref>{{cite book|title=Vaccine, vaccination, and immunization law|date=2018|pages=10–30|publisher=Bloomberg Law|isbn=9781682675830|vauthors=Abramson B}}</ref>
<!--Kimyasal Veriler-->
}}


== Etkinlik ==
'''Kızamık aşısı''' [[kızamık]] hastalığını önlemede çok etkili bir [[aşı (tıp)|aşı]]dır.<ref name=WHO2009Vac/> Bir dozun ardından 9 aylık çocukların % 85'i ve 12 ayın üzerindeki çocukların % 95'i bağışıklık kazanır.<ref name=Yellow2014/> Bir doz kullanımdan sonra bağışıklık oluşmayan çocukların hemen hemen tamamında ikinci dozdan sonra bağışıklık oluşur.<!-- <ref name=WHO2009Vac/> --> Bir toplumda uygulanma oranı % 93'ü aştığında, genellikle kızamık vakası görülmez; fakat aşılanma oranı düşerse hastalık tekrar ortaya çıkabilir.<!-- <ref name=WHO2009Vac/> --> Aşının etkisi uzun yıllar sürer.<!-- <ref name=WHO2009Vac/> --> Zaman içine etkisinin azalıp azalmadığı net değildir.<!-- <ref name=WHO2009Vac/> --> Aşı, hastalığın ilk birkaç gününde uygulanması halinde hastalığın gelişimini de önleyebilir.<ref name=WHO2009Vac>{{Dergi kaynağı|başlık=Measles vaccines: WHO position paper.|dergi=Weekly epidemiological record|tarih=28 Ağustos 2009|cilt=84|sayı=35|sayfalar=349-60|pmid=19714924|url=http://www.who.int/wer/2009/wer8435.pdf|erişimtarihi=11 Mayıs 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190507145130/https://www.who.int/wer/2009/wer8435.pdf|arşivtarihi=7 Mayıs 2019|ölüurl=hayır}}</ref>
[[Dosya:Measles_US_1938-2019.png|alt=Measles cases 1938-1964 follow a highly variable epidemic pattern, with 150,000-850,000 cases per year. A sharp decline followed introduction of the vaccine in 1963, with fewer than 25,000 cases reported in 1968. Outbreaks around 1971 and 1977 gave 75,000 and 57,000 cases, respectively. Cases were stable at a few thousand per year until an outbreak of 28,000 in 1990. Cases declined from a few hundred per year in the early 1990s to a few dozen in the 2000s.|küçükresim| Aşının kullanıma girmesinden önce ve sonra Amerika Birleşik Devletleri'nde bildirilen kızamık vakaları.]]
[[Dosya:Measles_Canada_1924-2018.png|küçükresim| Aşının kullanılmaya başlanmasından önce ve sonra Kanada'da bildirilen kızamık vakaları. 1959 ve 1968 yılları arasında kızamık ulusal olarak rapor edilmediğinden bu döneme ait veri bulunmamaktadır.]]
[[Dosya:Measles_incidence_England&Wales_1940-2007.png|küçükresim| İngiltere ve [[Galler]]'de bildirilen kızamık vakaları.]]
Bir doz aşı kızamığı önlemede yaklaşık %93, iki doz aşı ise yaklaşık %97 oranında etkilidir.<ref name="CDC2020Me" /> Aşının yaygın kullanımından önce kızamık o kadar yaygındı ki enfeksiyonun "ölüm ve vergiler kadar kaçınılmaz" olduğu düşünülüyordu.<ref>{{cite journal|title=Modern measles|date=September 1954|issue=3|pages=334–61|journal=The American Journal of the Medical Sciences|volume=228|pmid=13197385|doi=10.1097/00000441-195409000-00013|vauthors=Babbott FL, Gordon JE}}</ref> Amerika Birleşik Devletleri'nde, 1963 yılında iki kızamık aşısının (hem [[İnaktif aşı|inaktive]] hem de [[Zayıflatılmış aşı|canlı zayıflatılmış aşı]] (Edmonston B suşu) kullanım için ruhsatlandırılmıştır, sağdaki tabloya bakınız) piyasaya sürülmesinin ardından, bildirilen kızamık vakaları yılda 400 ila 500 ölümle 3 ila 4 milyondan on binlere düşmüştür.<ref name="CDC2020Me" /><ref>{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00041753.htm|title=Measles Prevention: Recommendations of the Immunization Practices Advisory Committee (ACIP)|access-date=2020-04-27|archive-date=15 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120515055632/http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00041753.htm|website=www.cdc.gov|url-status=live}}</ref>


1971 ve 1977'deki salgınların ardından aşının artan kullanımı, 1980'lerde bu sayıyı yılda binlerce vakaya düşürmüştür. 1990'da yaklaşık 30.000 vakanın görüldüğü bir salgın, aşılamanın yeniden gündeme gelmesine ve önerilen programa ikinci bir aşının eklenmesine yol açmıştır. 1997'den 2013'e kadar hiçbir yıl 220'den fazla vaka rapor edilmemiş ve hastalığın Amerika Birleşik Devletleri'nde artık [[Endemik (tıp)|endemik]] olmadığına inanılmıştır.<ref name="pmid9247368">{{cite journal|url=http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00035381.htm|title=Summary of notifiable diseases, United States, 1993|archive-date=9 March 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100309075517/http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/00035381.htm|date=1994|issue=53|pages=i–xvii; 1–73|journal=MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report|volume=42|author=Centers for Disease Control and Prevention (CDC)|pmid=9247368}}</ref><ref>{{cite journal|url=https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5653a1.htm|title=Summary of notifiable diseases, United States, 2007|access-date=10 September 2017|archive-date=13 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180613234236/https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5653a1.htm|date=July 2007|issue=53|pages=1–94|journal=MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report|volume=56|author=Centers for Disease Control and Prevention (CDC)|url-status=live}}</ref><ref>{{cite book|title=Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases|access-date=30 April 2019|archive-date=7 February 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150207061223/http://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/meas.html|chapter=Measles|chapter-url=https://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/meas.html|location=Washington D.C.|publisher=Public Health Foundation|edition=13th|year=2015|vauthors=Wallace G, Leroy Z|veditors=Hamborsky J, Kroger A, Wolfe S|url-status=live}}</ref> 2014 yılında 667 vaka rapor edilmiştir.<ref>{{cite web|url=https://www.cdc.gov/measles/cases-outbreaks.html|title=Measles Cases and Outbreaks|access-date=30 November 2018|archive-date=13 February 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150213145736/http://www.cdc.gov/measles/cases-outbreaks.html|url-status=live}}</ref>
== Güvenlik ==
HIV enfeksiyonu bulunan kişiler dahil, aşı genellikle güvenlidir.<!-- <ref name=WHO2009Vac/> --> Yan etkileri genellikle hafiftir ve kısa sürer.<!-- <ref name=WHO2009Vac/> --> Yan etkileri arasında, enjeksiyon yapılan bölgede ağrı veya hafif [[ateş (tıp)|ateş]] bulunmaktadır. <!-- <ref name=WHO2009Vac/> --> Yüz bin kişide birinde [[anafilaksi]]ye neden olduğu belgelendirilmiştir.<!-- <ref name=WHO2009Vac/> --> Guillian-Barre sendromu, [[otizm]] ve [[inflamatuvar bağırsak hastalığı]]nın arttığı görülmemektedir.<ref name=WHO2009Vac/>


Kızamık aşısının hastalık, sakatlık ve ölümleri önlemedeki faydaları iyi bir şekilde belgelenmiştir. ABD'de ruhsatlandırıldıktan sonraki ilk 20 yıl içinde kızamık aşısı tahmini 52 milyon hastalık vakasını, 17.400 [[Zekâ geriliği|zihinsel engellilik]] vakasını ve 5200 ölümü önlemiştir.<ref>{{cite journal|title=Health impact of measles vaccination in the United States|date=October 1985|issue=4|pages=524–32|journal=Pediatrics|volume=76|pmid=3931045|doi=10.1542/peds.76.4.524|vauthors=Bloch AB, Orenstein WA, Stetler HC, Wassilak SG, Amler RW, Bart KJ, Kirby CD, Hinman AR|s2cid=6512947}}</ref> 1999'dan 2004'e kadar DSÖ ve [[UNICEF]] tarafından yürütülen bir strateji, kızamık aşısı kapsamının iyileştirilmesini sağlayarak dünya çapında tahmini 1,4 milyon kızamık ölümünün önüne geçmiştir.<ref>{{cite journal|url=https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5509a8.htm|title=Progress in reducing global measles deaths, 1999-2004|archive-date=16 October 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071016143014/http://cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5509a8.htm|date=March 2006|issue=9|pages=247–9|journal=MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report|volume=55|author=Centers for Disease Control and Prevention (CDC)|pmid=16528234|url-status=live}}</ref> Kızamık aşısı, Amerika Birleşik Devletleri ve diğer gelişmiş ülkelerde hastalığın neredeyse tamamen ortadan kaldırılmasına yol açmıştır.<ref name="NYTPeebles">{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2010/08/05/health/05peebles.html|title=Dr. Thomas C. Peebles, Who Identified Measles Virus, Dies at 89|access-date=11 February 2017|archive-date=6 April 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200406003817/https://www.nytimes.com/2010/08/05/health/05peebles.html|date=4 August 2010|work=[[The New York Times]]|vauthors=Martin D|url-status=live}}</ref> Aşı, yan etkilere neden olabilen canlı bir virüsle yapılsa da bunlar kızamığın kendisinin neden olduğu hastalık ve ölümden çok daha az ve daha az ciddidir; döküntülerden nadiren [[Havale (tıp)|konvülsiyonlara]] kadar değişen yan etkiler, alıcıların küçük bir yüzdesinde görülür.<ref name="PI">{{cite news|url=http://www.njabr.org/njsor/science_superstars/maurice_hilleman/|title=The Man Who Saved Your Life - Maurice R. Hilleman - Developer of Vaccines for Mumps and Pandemic Flu|access-date=28 January 2020|archive-date=6 March 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090306224906/http://www.njabr.org/njsor/science_superstars/maurice_hilleman/|date=30 August 1999|work=[[The Philadelphia Inquirer]]|vauthors=Collins H|url-status=dead}}</ref>
==Formülasyon ==

Aşı tek başına veya kızamıkçık aşısı, [[kabakulak aşısı]] ve su çiçeği aşısı (MMR aşısı MMRV aşısı)ile birlikte kullanılabilir.<!-- <ref name=WHO2009Vac/> --> Aşı tüm formülasyonlarda eşit derecede etkilidir.<!-- <ref name=WHO2009Vac/> --> [[Dünya Sağlık Örgütü]] dünyada hastalığın yaygın görüldüğü yerlerde 9 aylıkken uygulanmasını önermektedir.<!-- <ref name=WHO2009Vac/> --> Hastalığın nadir görüldüğü yerlerde 12 aylıkken uygulanması uygundur.<!-- <ref name=WHO2009Vac/> --> canlı aşı.<!-- <ref name=WHO2009Vac/> --> Kurutulmuş toz olarak gelir ve cildin hemen altına ya da kasa uygulanmadan önce karıştırılmalıdır.<!-- <ref name=WHO2009Vac/> --> Aşının etkili olup olmadığı kan tahlilleriyle belirlenir.<ref name=WHO2009Vac/>
Kızamık dünya çapında yaygındır. ABD'de 2000 yılında ortadan kaldırıldığı ilan edilmiş olsa da salgınları önlemek ve kızamığın ortadan kaldırılmasını sürdürmek için yüksek aşılama oranlarına ve [[Aşı karşıtlığı|aşı olmayı reddedenlerle]] mükemmel iletişime ihtiyaç vardır.<ref name="Parker">{{cite journal|url=|title=Implications of a 2005 measles outbreak in Indiana for sustained elimination of measles in the United States|date=August 2006|issue=5|pages=447–55|journal=The New England Journal of Medicine|volume=355|pmid=16885548|doi=10.1056/NEJMoa060775|vauthors=Parker AA, Staggs W, Dayan GH, Ortega-Sánchez IR, Rota PA, Lowe L, Boardman P, Teclaw R, Graves C, LeBaron CW}}</ref> 2005 yılında ABD'de bildirilen 66 kızamık vakasının yarısından biraz fazlası Romanya'ya yaptığı bir ziyaret sırasında enfekte olan aşılanmamış bir gençten kaynaklanmıştır.<ref>{{cite journal|url=https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5550a2.htm|title=Measles--United States, 2005|archive-date=13 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150313120119/http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5550a2.htm|date=December 2006|issue=50|pages=1348–51|journal=MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report|volume=55|author=Centers for Disease Control and Prevention (CDC)|pmid=17183226|url-status=live}}</ref> Bu kişi, çok sayıda aşılanmamış çocuğun bulunduğu bir topluluğa geri dönmüştür. Ortaya çıkan salgın, çoğu çocuk ve neredeyse tamamı aşılanmamış 34 kişiyi enfekte etmiş; bunlardan üçü hastaneye kaldırılmıştır. [[Halk sağlığı]] müdahalesi, [[Temas takibi|temaslı takibinin]] bir parçası olarak yaklaşık 5000 telefon görüşmesi yapılmasını, gerektiğinde testlerin düzenlenmesini ve gerçekleştirilmesini ve bu kişiyle teması olan risk altındaki kişiler için acil aşılama ayarlanmasını gerektirmiştir.<ref name="Parker" /> Vergi mükellefleri ve yerel sağlık kuruluşları bu tek salgını kontrol altına almak için muhtemelen 167.000 ABD Dolarından fazla doğrudan maliyet ödemiştir.<ref name="Parker" /> Çevredeki topluluklarda yüksek aşılama oranları sayesinde büyük bir salgın önlenmiştir.<ref name="Parker" />

Aşının solunum yolu enfeksiyonlarını önleme gibi [[Aşıların spesifik olmayan etkisi|spesifik olmayan etkileri]] vardır ve bu etkiler tek başına kızamığın önlenmesinden daha fazla olabilir.<ref>{{cite journal|title=Measles, immune suppression and vaccination: direct and indirect nonspecific vaccine benefits|date=June 2017|issue=Suppl 1|pages=S10–S17|journal=The Journal of Infection|volume=74|pmid=28646947|doi=10.1016/S0163-4453(17)30185-8|vauthors=Mina MJ}}</ref> Bu faydalar, aşı bir yaşından önce yapıldığında daha fazladır.<ref>{{cite journal|title=Effect of measles vaccination in infants younger than 9 months on the immune response to subsequent measles vaccine doses: a systematic review and meta-analysis|date=November 2019|display-authors=6|issue=11|language=English|pages=1246–1254|journal=The Lancet. Infectious Diseases|volume=19|pmc=6838663|pmid=31548081|doi=10.1016/S1473-3099(19)30396-2|vauthors=Nic Lochlainn LM, de Gier B, van der Maas N, van Binnendijk R, Strebel PM, Goodman T, de Melker HE, Moss WJ, Hahné SJ}}</ref> Yüksek [[Titer|titreli]] bir aşı, kız çocuklarında daha kötü sonuçlara yol açmıştır ve bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilmemektedir.<ref name="Sankoh2014">{{cite journal|title=The non-specific effects of vaccines and other childhood interventions: the contribution of INDEPTH Health and Demographic Surveillance Systems|date=June 2014|display-authors=6|issue=3|pages=645–653|journal=International Journal of Epidemiology|volume=43|pmc=4052142|pmid=24920644|doi=10.1093/ije/dyu101|vauthors=Sankoh O, Welaga P, Debpuur C, Zandoh C, Gyaase S, Poma MA, Mutua MK, Hanifi SM, Martins C, Nebie E, Kagoné M, Emina JB, Aaby P}}</ref>

=== Takvim ===
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tüm çocuklar için iki doz aşı önermektedir.<ref name="WHO2017Vac" /> Hastalık riskinin yüksek olduğu ülkelerde ilk doz dokuz aylıkken yapılmalıdır.<ref name="WHO2017Vac" /> Aksi takdirde on iki aylıkken verilebilir.<ref name="WHO2017Vac" /> İkinci doz, ilk dozdan en az bir ay sonra yapılmalıdır.<ref name="WHO2017Vac" /> Bu doz genellikle 15 ila 18 aylıkken yapılır.<ref name="WHO2017Vac" /> Dokuz aylıkken yapılan bir dozdan sonra %85 oranında bağışıklık kazanılırken, on iki aylıkken yapılan bir doz %95 oranında bağışıklık sağlar.<ref name="Yellow2014" />

Amerika Birleşik Devletleri'nde [[Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri]] (CDC), Amerika Birleşik Devletleri dışına seyahat eden altı ila on bir aylık çocukların yola çıkmadan önce ilk [[KKK aşısı]] dozunu almalarını<ref>{{cite web|url=https://www.cdc.gov/vaccines/parents/diseases/measles.html|title=Vaccine (Shot) for Measles|access-date=29 January 2020|archive-date=29 January 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200129171152/https://www.cdc.gov/vaccines/parents/diseases/measles.html|date=2 August 2019|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)|url-status=live}} {{PD-notice}}</ref> ve ardından biri 12-15 ayda (yüksek riskli bölgelerdeki çocuklar için 12 ayda) ve ikincisi dört hafta sonra olmak üzere iki doz daha almalarını önermektedir.<ref name="CDC schedule">{{cite web|url=https://www.cdc.gov/vaccines/schedules/hcp/imz/child-adolescent.html#note-mmr|title=Birth-18 Years Immunization Schedule|access-date=29 January 2020|archive-date=6 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160306220930/http://www.cdc.gov/vaccines/schedules/hcp/imz/child-adolescent.html#note-mmr|date=5 February 2019|website=[[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)|url-status=live}} {{PD-notice}}</ref> Aksi takdirde ilk doz genellikle 12-15 ayda, ikinci doz ise 4-6 yaş arasında yapılır.<ref name="CDC schedule" />

Birleşik Krallık'ta [[Ulusal Sağlık Servisi (Birleşik Krallık)|Ulusal Sağlık Servisi]] (NHS) ilk dozun yaklaşık 13 aylıkken, ikincisinin ise üç yaş dört aylıkken yapılmasını önermektedir.<ref>{{cite web|url=https://www.nhs.uk/conditions/measles/|title=Measles|access-date=11 March 2019|archive-date=8 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190308023737/https://www.nhs.uk/conditions/measles/|date=20 October 2017|website=National Health Service UK|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.nhs.uk/conditions/vaccinations/mmr-vaccine/|title=MMR vaccine overview|access-date=29 January 2020|archive-date=31 January 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130131124838/http://www.nhs.uk/Conditions/MMR/Pages/FAQs.aspx|date=8 October 2019|website=National Health Service UK|url-status=live}}</ref>

Kanada'da [[Health Canada]], Kuzey Amerika dışına seyahat eden çocukların altı ila 12 aylık olmaları halinde KKK aşısı olmalarını önermektedir. Bununla birlikte, çocuk 12 aylık olduktan sonra, uzun süreli koruma sağlamak için iki ek doz almalıdır.<ref>{{Cite web|url=https://www.canada.ca/en/public-health/services/publications/healthy-living/canadian-immunization-guide-part-4-active-vaccines/page-12-measles-vaccine.html|title=Measles vaccine: Canadian immunization guide|access-date=13 March 2019|archive-date=17 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190317001502/https://www.canada.ca/en/public-health/services/publications/healthy-living/canadian-immunization-guide-part-4-active-vaccines/page-12-measles-vaccine.html|date=18 July 2007|website=Public Health Agency of Canada|url-status=live}}</ref>

== Advers etkiler ==
KKK aşısıyla ilişkili yan etkiler arasında ateş, döküntü, enjeksiyon bölgesinde ağrı ve nadir durumlarda ciltte [[trombositopenik purpura]] olarak bilinen kırmızı veya mor renk değişiklikleri veya ateşe bağlı nöbetler ([[febril nöbet]]) yer alır.<ref>{{cite web|url=https://www.who.int/vaccine_safety/initiative/tools/MMR_vaccine_rates_information_sheet.pdf|title=Information Sheet: Observed Rate of Vaccine Reactions: Measles, Mumps and Rubella Vaccines|access-date=1 December 2018|archive-date=17 December 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191217095809/https://www.who.int/vaccine_safety/initiative/tools/MMR_vaccine_rates_information_sheet.pdf|date=May 2014|publisher=[[World Health Organization]] (WHO)|url-status=live}}</ref><ref name="Di Pietrantonj_2021">{{cite journal|title=Vaccines for measles, mumps, rubella, and varicella in children|date=November 2021|issue=11|pages=CD004407|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=2021|pmc=8607336|pmid=34806766|doi=10.1002/14651858.CD004407.pub5|vauthors=Di Pietrantonj C, Rivetti A, Marchione P, Debalini MG, Demicheli V}}</ref>

Çok sayıda çalışma [[KKK aşısı ve otizm]] arasında bir ilişki bulamamıştır.<ref name="Di Pietrantonj_2021" /><ref>{{cite book|title=Adverse Effects of Vaccines: Evidence and Causality|access-date=3 November 2017|archive-date=7 November 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171107020850/https://www.nap.edu/read/13164/chapter/6#152|chapter=Measles, Mumps, and Rubella Vaccine|chapter-url=https://www.nap.edu/read/13164/chapter/6#152|collaboration=Committee to Review Adverse Effects of Vaccines|date=2012-04-09|location=Washington, D.C.|publisher=The National Academies Press|isbn=978-0-309-21436-0|pmid=24624471|doi=10.17226/13164|url-status=live|vauthors=Stratton K, Ford A, Rusch E, Clayton EW}}</ref><ref>{{cite web|url=http://cdc.gov/vaccinesafety/concerns/mmr_autism_factsheet.htm|title=Measles, mumps, and rubella (MMR) vaccine|access-date=21 December 2008|archive-date=8 October 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081008040738/http://www.cdc.gov/vaccinesafety/concerns/mmr_autism_factsheet.htm|date=22 August 2008|publisher=Centers for Disease Control and Prevention}}</ref><ref>{{cite book|url=https://www.nap.edu/catalog/10997/immunization-safety-review-vaccines-and-autism|title=Immunization Safety Review: Vaccines and Autism|access-date=19 October 2019|archive-date=7 October 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141007075952/http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=10997|date=17 May 2004|publisher=Institute of Medicine of the National Academy of Sciences|isbn=978-0-309-09237-1|pmid=20669467|doi=10.17226/10997|author1=Institute of Medicine (US) Immunization Safety Review Committee|url-status=live}}</ref>

=== Kontrendikasyonlar ===
Bazı kişilerin kızamık veya KKK aşısı olması tavsiye edilmez:

* Hamilelik dönemi: KKK aşısı ve bileşenleri hamile kadınlara yapılmamalıdır.<ref>{{cite web|url=https://www.cdc.gov/vaccines/pregnancy/hcp-toolkit/guidelines.html|title=Guidelines for Vaccinating Pregnant Women|access-date=30 April 2019|archive-date=6 April 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200406003822/https://www.cdc.gov/vaccines/pregnancy/hcp-toolkit/guidelines.html|date=August 2016|work=Centers for Disease Control and Prevention|url-status=live}}</ref> Doğurganlık çağındaki kadınlar hamile kalmadan önce aşı yaptırma konusunda doktorlarına danışmalıdır.<ref name="www.cdc.gov_2019" />
* HIV ile enfekte çocuklar, [[CD4+]] lenfosit sayıları %15'ten fazla ise kızamık aşısı olabilirler.<ref>{{cite book|title=Vaccine Recommendations and Guidelines of the ACIP|access-date=30 April 2019|archive-date=1 May 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190501034917/https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/acip-recs/general-recs/contraindications.html|chapter=Contraindications and Precautions|chapter-url=https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/acip-recs/general-recs/contraindications.html|date=23 April 2020|work=Centers for Disease Control and Prevention|url-status=live}}</ref>
* HIV/AIDS veya bazı tıbbi tedaviler nedeniyle zayıflamış bağışıklık sistemi olanlar<ref name="www.cdc.gov_2019" />
* Bağışıklık sorunları geçmişi olan bir ebeveyn veya kardeşe sahip olmak<ref name="www.cdc.gov_2019" />
* Hastanın kolayca morarmasına veya kanamasına neden olan durum<ref name="www.cdc.gov_2019" />
* Yakın zamanda kan veya kan ürünleri transfüzyonu<ref name="www.cdc.gov_2019" />
* [[Verem|Tüberküloz]]<ref name="www.cdc.gov_2019" />
* Son 4 hafta içinde başka aşıların yapılması<ref name="www.cdc.gov_2019" />
* Orta veya şiddetli hastalık. Ancak hafif hastalıklar (örn. [[soğuk algınlığı]]) genellikle kontrendike değildir.<ref name="www.cdc.gov_2019" />


== Tarihçe ==
== Tarihçe ==
[[Dosya:Measles_cases_graph.svg|küçükresim| Amerika Birleşik Devletleri'nde 20. yüzyıl boyunca her yıl 100.000 kişide görülen kızamık vakaları ve ölümler]]
2013 yılı itibarıyla dünyadaki çocukların yaklaşık % 85'i bu aşıyı vurulmuştur.<ref name=WHO2014>{{Web kaynağı | başlık = Measles Fact sheet N°286 | url = http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs286/en/ | website = who.int | erişimtarihi = 4 Şubat 2015 | tarih = Kasım 2014 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160508090624/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs286/en/ | arşivtarihi = 8 Mayıs 2016 | ölüurl = hayır }}</ref> 2008 yılında en az 192 ülke iki doz uygulamıştır.<ref name=WHO2009Vac/> İlk kez 1963 yılında kullanılmıştır.<ref name=Yellow2014>{{Kitap kaynağı|soyadı1=Control|ad1=Centers for Disease|soyadı2=Prevention|başlık=CDC health information for international travel 2014 the yellow book|tarih=2014|isbn=9780199948505|sayfa=250|url=https://books.google.ca/books?id=nVppAgAAQBAJ&pg=PA250|erişimtarihi=11 Mayıs 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160305005241/https://books.google.ca/books?id=nVppAgAAQBAJ&pg=PA250|arşivtarihi=5 Mart 2016|ölüurl=hayır}}</ref> Kızamık-kabakulak-kızamıkçık (MMR) kombine aşısı ilk kez 1971'de piyasaya çıkmıştır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Vaccine Timeline | url = http://www.immunize.org/timeline/ | erişimtarihi = 10 Şubat 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160413231652/http://www.immunize.org/timeline/ | arşivtarihi = 13 Nisan 2016 | ölüurl = evet }}</ref> su çiçeği aşısı da MMRV aşısı vererek bunlara eklenmiştir.<ref>{{Kitap kaynağı|soyadı1=Mitchell|ad1=Deborah|başlık=The essential guide to children's vaccines|tarih=2013|yayıncı=St. Martin's Press|yer=New York|isbn=9781466827509|sayfa=127|url=https://books.google.ca/books?id=w0C7L9o3m-MC&pg=PA127|erişimtarihi=11 Mayıs 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20151208053121/https://books.google.ca/books?id=w0C7L9o3m-MC&pg=PA127|arşivtarihi=8 Aralık 2015|ölüurl=hayır}}</ref> Dünya Sağlık Örgütü'nün Temel İlaçlar Listesi, temel bir sağlık sisteminde bulunması gereken en önemli ilaçlar arasında yer almaktadır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = WHO Model List of EssentialMedicines | url = http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/93142/1/EML_18_eng.pdf?ua=1 | eser = World Health Organization | erişimtarihi = 22 Nisan 2014 | tarih = Ekim 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160411133939/http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/93142/1/EML_18_eng.pdf?ua=1 | arşivtarihi = 11 Nisan 2016 | ölüurl = hayır }}</ref> Bu aşı çok pahalı değildir.<ref name=WHO2009Vac/>
[[Poliovirüs|Çocuk felci virüsü]] üzerindeki çalışmalarıyla 1954 [[Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü|Nobel Tıp Ödülü]]'nü paylaşan [[John Franklin Enders]], [[Thomas C. Peebles]]'ı kızamık salgınının yaşandığı Massachusetts'teki [[Fay School]]'a gönderdi; Peebles virüsü kan örneklerinden ve boğaz sürüntülerinden izole etmeyi başardı ve daha sonra virüsü geliştirerek hastalığın topladığı materyalle aşılanan maymunlara geçebileceğini gösterdi.<ref name="NYTPeebles" /> Enders, Peebles tarafından izole edilen materyalin kültürlenmiş tavuk embriyosu fibroblastları yoluyla zayıflatılması yoluyla 1963 yılında bir kızamık aşısı geliştirmek için kültürlenmiş virüsü kullanmayı başardı.<ref>{{cite web|url=https://pqasb.pqarchiver.com/courant/access/917283942.html?dids=917283942:917283942&FMT=ABS&FMTS=ABS:AI&type=historic&date=Mar+22%2C+1963&author=&pub=Hartford+Courant&desc=Work+by+Enders+Brings+Measles+Vaccine+License&pqatl=google|title=Work by Enders Brings Measles Vaccine License|archive-date=3 November 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121103111429/http://pqasb.pqarchiver.com/courant/access/917283942.html?dids=917283942%3A917283942&FMT=ABS&FMTS=ABS%3AAI&type=historic&date=Mar+22%2C+1963&author=&pub=Hartford+Courant&desc=Work+by+Enders+Brings+Measles+Vaccine+License&pqatl=google|date=22 March 1963|work=[[The Hartford Courant]]|quote=A strain of measles virus isolated in 1954 by Dr. Thomas C. Peebles, instructor in pediatrics at Harvard, and Enders, formed the basis for the development of the present vaccine|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite journal|title=Measles Vaccine|date=March 2018|issue=2|pages=86–95|journal=Viral Immunol|volume=31|pmc=5863094|pmid=29256824|doi=10.1089/vim.2017.0143|vauthors=Griffin DE}}</ref>

1950'lerin sonu ve 1960'ların başında kızamıktan ölen çocuk sayısı, [[Çocuk felci|çocuk felcinden]] ölenlerin neredeyse iki katıydı.<ref>{{cite web|url=https://www.nytimes.com/1963/03/28/archives/the-measles-vaccine.html|title=The Measles Vaccine|access-date=30 April 2019|archive-date=30 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190430074633/https://www.nytimes.com/1963/03/28/archives/the-measles-vaccine.html|date=28 March 1963|work=The New York Times|url-status=live}}</ref> Enders'in geliştirdiği aşı, Peebles'in virüsün geliştirilmesine yol açan kültürü aldığı Fay öğrencisi 11 yaşındaki David Edmonston'ın adını taşıyan zayıflatılmış canlı kızamık virüsünün Edmonston türüne dayanıyordu.<ref name="pmid1603640">{{cite journal|url=http://pediatrics.aappublications.org/cgi/content/abstract/90/1/149|title=Past, present, and future of measles, mumps, and rubella virus vaccines|date=July 1992|issue=1 Pt 2|pages=149–53|journal=Pediatrics|volume=90|pmid=1603640|doi=10.1542/peds.90.1.149|vauthors=Hilleman MR|s2cid=33115842}}</ref>

20. yüzyılın ortalarında kızamık özellikle 5 yaşından önce çocuk ölüm oranının yüzde 50'ye ulaştığı [[Batı Afrika]]'da yıkıcı bir etkiye sahipti ve çocuklar 1900'den önce İngiltere ve diğer ülkelerde yaygın olan döküntü ve diğer semptomlarla karşı karşıya kalıyordu. Canlı zayıflatılmış kızamık aşısının ilk denemesi 1960 yılında İngiliz çocuk doktoru [[David Morley (pediatrist)|David Morley]] tarafından [[Nijerya]]'nın [[Ilesa]] kenti yakınlarındaki bir köyde gerçekleştirildi;<ref>{{Cite web|url=https://nigeriahealthwatch.com/david-morley-a-career-of-service-that-started-in-nigeria/|title=David Morley - a career of service that started in Nigeria|access-date=2022-04-29|archive-date=29 June 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220629135727/https://nigeriahealthwatch.com/david-morley-a-career-of-service-that-started-in-nigeria/|date=2009-09-27|language=en-GB|website=Nigeria Health Watch|last=Beautysays|url-status=live}}</ref> Morley Nijerya halkını istismar etmekle suçlanabileceği ihtimaline karşı çalışmaya kendi dört çocuğunu da dahil etti. Cesaret verici sonuçlar, köyde ve Ilesa'daki Wesley Guild Hastanesinde yaklaşık 450 çocuk üzerinde ikinci bir çalışma yapılmasını sağladı.{{Kaynak belirt}}

Başka bir salgının ardından, Eylül ve Ekim 1962'de New York'ta DSÖ'nün yardımıyla daha büyük bir deneme gerçekleştirilmiştir: 131 çocuğa canlı Enders tarafından zayıflatılmış Edmonston B suşu artı gama globulin, 130 çocuğa [[gama globulin]] içermeyen "daha fazla zayıflatılmış" aşı uygulanmış ve 173 çocuk her iki grup için de kontrol deneği olarak görev yapmıştır. Nijerya'daki denemede de gösterildiği gibi, deneme "daha fazla zayıflatılmış" aşının Edmonston B aşısından daha üstün olduğunu ve önemli ölçüde daha az ateş ve ishal vakasına neden olduğunu doğrulamıştır. Bölgedeki 2000 çocuk daha fazla zayıflatılmış aşı ile aşılanmıştır.<ref>{{cite journal|title=Measles and Measles Vaccination in an African Village|date=1964|issue=5|pages=733–9|journal=Bulletin of the World Health Organization|volume=30|pmc=2554995|pmid=14196817|vauthors=Morley DC, Woodland M, Krugman S, Friedman H, Grab B}}</ref><ref name="indie">{{cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/obituaries/obituary-dr-c-a-pearson-1293756.html|title=Obituary: Dr C. A. Pearson|access-date=29 January 2014|archive-date=24 February 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140224220736/http://www.independent.co.uk/news/obituaries/obituary-dr-c-a-pearson-1293756.html|date=13 November 1997|newspaper=The Independent|vauthors=Pritchard J|url-status=live}}</ref>

Aşıların geliştirilmesinde öncü olan [[Merck & Co.]] şirketinden [[Maurice Hilleman]], 1968 yılında kızamık aşısının geliştirilmiş bir versiyonunu ve daha sonra 1971 yılında [[kızamık]], [[kabakulak]] ve [[Kızamıkçık|kızamıkçığa]] karşı tek bir aşı ve ardından bir [[Hatırlatma dozu|rapel]] ile sağlanan [[KKK aşısı|KKK aşısını]] geliştirmiştir.<ref name="CDC_2020" /><ref name="PI" /><ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A48244-2005Apr12.html|title=Maurice R. Hilleman Dies; Created Vaccines (washingtonpost.com)|access-date=21 July 2009|archive-date=20 October 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121020102622/http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A48244-2005Apr12.html|date=13 April 2005|newspaper=[[The Washington Post]]|vauthors=Sullivan P|url-status=live}}</ref> Aşının bir formuna "Attenuvax" adı verilmektedir.<ref name="pmid15777939">{{cite journal|title=Identification of HLA-DRB1-bound self-peptides following measles virus infection|date=February 2005|issue=1–2|pages=153–67|journal=Journal of Immunological Methods|volume=297|pmid=15777939|doi=10.1016/j.jim.2004.12.020|vauthors=Ovsyannikova IG, Johnson KL, Naylor S, Poland GA}}</ref> KKK aşısının kızamık bileşeni,<ref name="package insert">{{cite web|url=https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=0a9e384f-e717-436b-b9a0-15e53cef0862|title=M-M-R II- measles, mumps, and rubella virus vaccine live injection, powder, lyophilized, for suspension|access-date=29 January 2020|archive-date=6 April 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200406003823/https://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?setid=0a9e384f-e717-436b-b9a0-15e53cef0862|date=24 September 2019|website=DailyMed|url-status=live}}</ref> Enders'in zayıflatılmış Edmonston suşu kullanılarak bir civciv embriyo hücre kültüründe yetiştirilen Attenuvax'ı kullanır.<ref name="package insert" /> [[Bağışıklama Uygulamaları Danışma Komitesi|ACIP]] tavsiyelerini takiben Merck, 21 Ekim 2009 tarihinde Attenuvax'ın tek başına aşı olarak üretimine devam etmeme kararı almıştır.<ref>{{cite web|url=https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/clinical-resources/mmr-faq-12-17-08.html|title=Q&As about Monovalent M-M-R Vaccines|access-date=18 October 2019|archive-date=19 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191019051430/https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/clinical-resources/mmr-faq-12-17-08.html|date=26 October 2009|website=[[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)|url-status=live}}</ref>

''[[American Economic Journal]]''<nowiki/>'da 2022 yılında yapılan bir çalışma, kızamık aşısı uygulamasının gelirde yüzde 1,1'lik bir artışa yol açtığını ve aşılananların daha üretken olması sayesinde istihdam üzerinde olumlu etkiler yarattığını ortaya koymuştur.<ref>{{Cite journal|url=https://www.aeaweb.org/articles?id=10.1257/pol.20190509|title=The Long-Term Effects of Measles Vaccination on Earnings and Employment|date=2022|issue=2|language=en|pages=34–60|journal=American Economic Journal: Economic Policy|volume=14|issn=1945-7731|doi=10.1257/pol.20190509|vauthors=Atwood A|s2cid=248468606}}</ref>

== Türler ==
[[Dosya:Priorix.jpg|küçükresim| Kabakulak, kızamık ve kızamıkçık karma aşısı ([[KKK aşısı]])]]
Kızamık nadiren tek bir aşı olarak yapılır ve genellikle [[Kızamıkçık aşısı|kızamıkçık]], [[Kabakulak aşısı|kabakulak]] veya [[Suçiçeği aşısı|suçiçeği aşılarıyla]] birlikte verilir.<ref name="WHO2017Vac" /> Aşağıda kızamık içeren aşıların listesi yer almaktadır:

* Kızamık aşısı (tek başına aşı)
* Kızamık ve kızamıkçık karma aşısı ([[KK aşısı]])
* Kabakulak, kızamık ve kızamıkçık karma aşısı ([[KKK aşısı]])<ref name="package insert" /><ref>{{cite web|url=https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/m-m-rvaxpro|title=M-M-RVaxPro EPAR|access-date=29 January 2020|archive-date=6 April 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200406174101/https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/m-m-rvaxpro|date=17 September 2018|website=[[European Medicines Agency]] (EMA)|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.medicines.org.uk/emc/product/1159/smpc|title=Priorix - Summary of Product Characteristics (SmPC)|access-date=29 January 2020|archive-date=6 April 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200406003828/https://www.medicines.org.uk/emc/product/1159/smpc|date=14 January 2020|website=(emc)|url-status=live}}</ref>
* Kabakulak, kızamık, kızamıkçık ve suçiçeği karma aşısı ([[KKKV aşısı]])<ref name="ProQuad label" />

== Toplum ve kültür ==
Amerika Birleşik Devletleri'ndeki sağlık sigortası planlarının çoğu aşı masraflarını karşılamaktadır ve [[Çocuklar için Aşı Programı]], sigortası olmayanlara yardımcı olabilir.<ref>{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/vaccines/programs/vfc/index.html|title=VFC {{!}} Home {{!}} Vaccines for Children Program {{!}} CDC|access-date=2020-04-30|archive-date=1 May 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200501175435/https://www.cdc.gov/vaccines/programs/vfc/index.html|date=2019-04-02|language=en-us|website=www.cdc.gov|url-status=live}}</ref> Eyalet yasaları okul çağındaki çocukların aşılanmasını zorunlu kılar, ancak tıbbi nedenlerle ve bazen de dini veya felsefi nedenlerle muafiyetler sunar.<ref>{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/vaccines/imz-managers/laws/state-reqs.html|title=State Vaccination Requirements {{!}} CDC|access-date=2020-04-30|archive-date=2 April 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200402194736/https://www.cdc.gov/vaccines/imz-managers/laws/state-reqs.html|date=2019-03-11|language=en-us|website=www.cdc.gov|url-status=live}}</ref> Elli eyaletin tamamında uygun yaşta 2 doz KKK aşısı yapılması gerekmektedir.<ref>{{Cite web|url=https://www.immunize.org/laws/mmr.asp|title=MMR Vaccine Mandates for Child Care and K-12|access-date=2020-04-30|archive-date=12 June 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200612231754/https://www.immunize.org/laws/mmr.asp|website=www.immunize.org|url-status=live}}</ref> Tek bir bölge içinde yaşa veya sosyal sınıfa göre farklı aşı dağılımı, aşılama etkinliğine ilişkin farklı genel algıları tanımlayabilir.<ref>{{Cite journal|url=http://www.inderscience.com/link.php?id=118832|title=Modelling and assessing public health policies to counteract Italian measles outbreaks|date=2021|issue=4|language=en|pages=271|journal=International Journal of Simulation and Process Modelling|volume=16|issn=1740-2123|doi=10.1504/IJSPM.2021.118832|vauthors=Scirè G|hdl=10447/513505}}</ref>


== Kaynakça ==
== Kaynakça ==
{{Kaynakça|30em}}
{{Kaynakça|30em}}


== Konuyla ilgili yayınlar ==
{{Aşı}}
{{refbegin}}
* {{cite book|title=The immunological basis for immunization series : module 7: measles - Update 2009|location=Geneva, Switzerland|publisher=[[World Health Organization]] (WHO)|year=2009|isbn=9789241597555|vauthors=((World Health Organization))|hdl=10665/44038}}
* {{cite book|url=https://www.gov.uk/government/collections/immunisation-against-infectious-disease-the-green-book|title=Immunisation against infectious disease|access-date=22 December 2019|archive-date=12 November 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191112005859/https://www.gov.uk/government/publications/pneumococcal-the-green-book-chapter-25|chapter=Chapter 21: Measles|chapter-url=https://www.gov.uk/government/publications/measles-the-green-book-chapter-21|location=London, England|publisher=Public Health England|year=2019|veditors=Ramsay M|url-status=live}}
* {{cite book|url=https://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/index.html|title=Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases|access-date=22 December 2019|archive-date=30 December 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161230001534/https://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/index.html|chapter=Chapter 13: Measles|chapter-url=https://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/meas.html|location=Washington D.C.|publisher=U.S. [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)|edition=14th|year=2021|veditors=Hall E, Wodi AP, Hamborsky J, Morelli V, Schillie S|url-status=live}}
* {{cite book|url=https://www.cdc.gov/vaccines/pubs/surv-manual/|title=Manual for the surveillance of vaccine-preventable diseases|access-date=22 December 2019|archive-date=1 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200801192220/https://www.cdc.gov/vaccines/pubs/surv-manual/|chapter=Chapter 7: Measles|chapter-url=https://www.cdc.gov/vaccines/pubs/surv-manual/chpt07-measles.html|display-authors=3|location=Atlanta, Georgia|publisher=U.S. [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)|year=2019|vauthors=Gastanaduy PA, Redd SB, Clemmons NS, Lee Adria D, Hickman CJ, Rota PA, Patel M|veditors=Roush SW, Baldy LM, Hall MH|url-status=live}}
{{refend}}


== Dış bağlantılar ==
[[Kategori:Aşı (tıp)]]

[[Kategori:Kızamık]]
* {{Web kaynağı|url=https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/vis/vis-statements/mmr.html|başlık=MMR (Measles, Mumps, & Rubella) Vaccine Information Statement|tarih=22 October 2019|çalışma=U.S. [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)}} {{En}}
* {{Web kaynağı|url=https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/vis/vis-statements/mmrv.html|başlık=MMRV (Measles, Mumps, Rubella & Varicella) Vaccine Information Statement|tarih=22 October 2019|çalışma=U.S. [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)}} {{En}}
* {{Mesh|Measles Vaccine}} {{En}}
* {{Web kaynağı|url=https://druginfo.nlm.nih.gov/drugportal/name/measles%20vaccine|başlık=Measles Vaccine|çalışma=Drug Information Portal|yayıncı=U.S. National Library of Medicine}} {{En}}
{{Aşı}}
[[Kategori:Dünya Sağlık Örgütü ana aşıları]]
[[Kategori:Dünya Sağlık Örgütü ana aşıları]]
[[Kategori:Aşı (tıp)]]
[[Kategori:Canlı aşılar]]
[[Kategori:Canlı aşılar]]
[[Kategori:ChemSpider ID'si atanmamış kimyasallar]]
[[Kategori:Kızamık]]

Sayfanın 07.25, 11 Aralık 2023 tarihindeki hâli

Kızamık aşısı, kızamık hastalığına yakalanmaya karşı koruyan aşıdır.[1] Tek bir dozdan sonra bağışıklık geliştirmeyenlerin neredeyse tamamı ikinci bir dozdan sonra bağışıklık geliştirir.[1] Bir toplumda aşılanma oranı %92'den fazla olduğunda, kızamık salgınları tipik olarak artık meydana gelmez; ancak aşılanma oranı azalırsa tekrar ortaya çıkabilir.[1] Aşının etkinliği uzun yıllar sürer.[1] Zaman içinde daha az etkili olup olmadığı belirsizdir.[1] Aşı, kızamığa maruz kaldıktan sonraki birkaç gün içinde yapılırsa da kızamığa karşı koruma sağlayabilir.[1][2][3][4]

Aşı, HIV ile enfekte olanlar için bile genellikle güvenlidir.[1][5] Çoğu çocuk herhangi bir yan etki yaşamaz;[6] ortaya çıkanlar ise ateş, döküntü, enjeksiyon yerinde ağrı ve eklem sertliği gibi genellikle hafiftir ve kısa sürelidir.[1][6] Anafilaksi milyon doz başına yaklaşık 3,5-10 vakada belgelenmiştir.[1] Guillain-Barré sendromu, otizm ve inflamatuar bağırsak hastalığı oranlarının kızamık aşısı ile arttığı görülmemektedir.[1][7]

Aşı hem tek başına hem de KKK aşısı (kızamıkçık aşısı ve kabakulak aşısı ile kombinasyon)[1] veya KKKV aşısı (KKK aşısı ile suçiçeği aşısı kombinasyonu) gibi kombinasyonlarda mevcuttur.[8][9][10] Kızamık aşısı tüm formülasyonlarda kızamığı önlemede eşit derecede etkilidir, ancak yan etkiler farklı kombinasyonlar için değişir.[1][11] Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) kızamık aşısının, hastalığın yaygın olduğu bölgelerde dokuz aylıkken veya hastalığın yaygın olmadığı bölgelerde on iki aylıkken yapılmasını önermektedir.[1][12] Kızamık aşısı, canlı ancak zayıflatılmış bir kızamık türüne dayanmaktadır.[1] Kurutulmuş bir toz olarak gelir ve derinin hemen altına ya da bir kas içine enjekte edilmeden önce belirli bir sıvı ile karıştırılır.[1] Aşının etkili olduğunun doğrulanması kan testleri ile belirlenebilir.[1]

Kızamık aşısı ilk kez 1963 yılında kullanıma sunulmuştur.[13] O yıl, kızamık virüsünün Edmonston-B türü John Enders ve arkadaşları tarafından aşı haline getirilmiş ve Amerika Birleşik Devletleri'nde ruhsatlandırılmıştır.[14][15] 1968'de Maurice Hilleman ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş ve daha zayıf bir kızamık aşısı geliştirilerek dağıtılmaya başlandı ve 1968'den beri Amerika Birleşik Devletleri'nde kullanılan tek kızamık aşısı oldu.[14][15][16] 2018 itibarıyla küresel olarak çocukların yaklaşık %86'sı en az bir doz aşı olmuştur.[17] 2021'de en az 183 ülke rutin bağışıklama programlarında iki doz sağlamıştır.[18] Dünya Sağlık Örgütünün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.[19] Az aşılanmış popülasyonlarda kolayca salgınlar meydana geldiğinden, hastalığın yaygın olmaması, bir popülasyonda yeterli aşılamanın bir testi olarak görülmektedir.[20][21]

Etkinlik

Measles cases 1938-1964 follow a highly variable epidemic pattern, with 150,000-850,000 cases per year. A sharp decline followed introduction of the vaccine in 1963, with fewer than 25,000 cases reported in 1968. Outbreaks around 1971 and 1977 gave 75,000 and 57,000 cases, respectively. Cases were stable at a few thousand per year until an outbreak of 28,000 in 1990. Cases declined from a few hundred per year in the early 1990s to a few dozen in the 2000s.
Aşının kullanıma girmesinden önce ve sonra Amerika Birleşik Devletleri'nde bildirilen kızamık vakaları.
Aşının kullanılmaya başlanmasından önce ve sonra Kanada'da bildirilen kızamık vakaları. 1959 ve 1968 yılları arasında kızamık ulusal olarak rapor edilmediğinden bu döneme ait veri bulunmamaktadır.
İngiltere ve Galler'de bildirilen kızamık vakaları.

Bir doz aşı kızamığı önlemede yaklaşık %93, iki doz aşı ise yaklaşık %97 oranında etkilidir.[5] Aşının yaygın kullanımından önce kızamık o kadar yaygındı ki enfeksiyonun "ölüm ve vergiler kadar kaçınılmaz" olduğu düşünülüyordu.[22] Amerika Birleşik Devletleri'nde, 1963 yılında iki kızamık aşısının (hem inaktive hem de canlı zayıflatılmış aşı (Edmonston B suşu) kullanım için ruhsatlandırılmıştır, sağdaki tabloya bakınız) piyasaya sürülmesinin ardından, bildirilen kızamık vakaları yılda 400 ila 500 ölümle 3 ila 4 milyondan on binlere düşmüştür.[5][23]

1971 ve 1977'deki salgınların ardından aşının artan kullanımı, 1980'lerde bu sayıyı yılda binlerce vakaya düşürmüştür. 1990'da yaklaşık 30.000 vakanın görüldüğü bir salgın, aşılamanın yeniden gündeme gelmesine ve önerilen programa ikinci bir aşının eklenmesine yol açmıştır. 1997'den 2013'e kadar hiçbir yıl 220'den fazla vaka rapor edilmemiş ve hastalığın Amerika Birleşik Devletleri'nde artık endemik olmadığına inanılmıştır.[24][25][26] 2014 yılında 667 vaka rapor edilmiştir.[27]

Kızamık aşısının hastalık, sakatlık ve ölümleri önlemedeki faydaları iyi bir şekilde belgelenmiştir. ABD'de ruhsatlandırıldıktan sonraki ilk 20 yıl içinde kızamık aşısı tahmini 52 milyon hastalık vakasını, 17.400 zihinsel engellilik vakasını ve 5200 ölümü önlemiştir.[28] 1999'dan 2004'e kadar DSÖ ve UNICEF tarafından yürütülen bir strateji, kızamık aşısı kapsamının iyileştirilmesini sağlayarak dünya çapında tahmini 1,4 milyon kızamık ölümünün önüne geçmiştir.[29] Kızamık aşısı, Amerika Birleşik Devletleri ve diğer gelişmiş ülkelerde hastalığın neredeyse tamamen ortadan kaldırılmasına yol açmıştır.[30] Aşı, yan etkilere neden olabilen canlı bir virüsle yapılsa da bunlar kızamığın kendisinin neden olduğu hastalık ve ölümden çok daha az ve daha az ciddidir; döküntülerden nadiren konvülsiyonlara kadar değişen yan etkiler, alıcıların küçük bir yüzdesinde görülür.[31]

Kızamık dünya çapında yaygındır. ABD'de 2000 yılında ortadan kaldırıldığı ilan edilmiş olsa da salgınları önlemek ve kızamığın ortadan kaldırılmasını sürdürmek için yüksek aşılama oranlarına ve aşı olmayı reddedenlerle mükemmel iletişime ihtiyaç vardır.[32] 2005 yılında ABD'de bildirilen 66 kızamık vakasının yarısından biraz fazlası Romanya'ya yaptığı bir ziyaret sırasında enfekte olan aşılanmamış bir gençten kaynaklanmıştır.[33] Bu kişi, çok sayıda aşılanmamış çocuğun bulunduğu bir topluluğa geri dönmüştür. Ortaya çıkan salgın, çoğu çocuk ve neredeyse tamamı aşılanmamış 34 kişiyi enfekte etmiş; bunlardan üçü hastaneye kaldırılmıştır. Halk sağlığı müdahalesi, temaslı takibinin bir parçası olarak yaklaşık 5000 telefon görüşmesi yapılmasını, gerektiğinde testlerin düzenlenmesini ve gerçekleştirilmesini ve bu kişiyle teması olan risk altındaki kişiler için acil aşılama ayarlanmasını gerektirmiştir.[32] Vergi mükellefleri ve yerel sağlık kuruluşları bu tek salgını kontrol altına almak için muhtemelen 167.000 ABD Dolarından fazla doğrudan maliyet ödemiştir.[32] Çevredeki topluluklarda yüksek aşılama oranları sayesinde büyük bir salgın önlenmiştir.[32]

Aşının solunum yolu enfeksiyonlarını önleme gibi spesifik olmayan etkileri vardır ve bu etkiler tek başına kızamığın önlenmesinden daha fazla olabilir.[34] Bu faydalar, aşı bir yaşından önce yapıldığında daha fazladır.[35] Yüksek titreli bir aşı, kız çocuklarında daha kötü sonuçlara yol açmıştır ve bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilmemektedir.[36]

Takvim

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tüm çocuklar için iki doz aşı önermektedir.[1] Hastalık riskinin yüksek olduğu ülkelerde ilk doz dokuz aylıkken yapılmalıdır.[1] Aksi takdirde on iki aylıkken verilebilir.[1] İkinci doz, ilk dozdan en az bir ay sonra yapılmalıdır.[1] Bu doz genellikle 15 ila 18 aylıkken yapılır.[1] Dokuz aylıkken yapılan bir dozdan sonra %85 oranında bağışıklık kazanılırken, on iki aylıkken yapılan bir doz %95 oranında bağışıklık sağlar.[13]

Amerika Birleşik Devletleri'nde Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC), Amerika Birleşik Devletleri dışına seyahat eden altı ila on bir aylık çocukların yola çıkmadan önce ilk KKK aşısı dozunu almalarını[37] ve ardından biri 12-15 ayda (yüksek riskli bölgelerdeki çocuklar için 12 ayda) ve ikincisi dört hafta sonra olmak üzere iki doz daha almalarını önermektedir.[38] Aksi takdirde ilk doz genellikle 12-15 ayda, ikinci doz ise 4-6 yaş arasında yapılır.[38]

Birleşik Krallık'ta Ulusal Sağlık Servisi (NHS) ilk dozun yaklaşık 13 aylıkken, ikincisinin ise üç yaş dört aylıkken yapılmasını önermektedir.[39][40]

Kanada'da Health Canada, Kuzey Amerika dışına seyahat eden çocukların altı ila 12 aylık olmaları halinde KKK aşısı olmalarını önermektedir. Bununla birlikte, çocuk 12 aylık olduktan sonra, uzun süreli koruma sağlamak için iki ek doz almalıdır.[41]

Advers etkiler

KKK aşısıyla ilişkili yan etkiler arasında ateş, döküntü, enjeksiyon bölgesinde ağrı ve nadir durumlarda ciltte trombositopenik purpura olarak bilinen kırmızı veya mor renk değişiklikleri veya ateşe bağlı nöbetler (febril nöbet) yer alır.[42][43]

Çok sayıda çalışma KKK aşısı ve otizm arasında bir ilişki bulamamıştır.[43][44][45][46]

Kontrendikasyonlar

Bazı kişilerin kızamık veya KKK aşısı olması tavsiye edilmez:

  • Hamilelik dönemi: KKK aşısı ve bileşenleri hamile kadınlara yapılmamalıdır.[47] Doğurganlık çağındaki kadınlar hamile kalmadan önce aşı yaptırma konusunda doktorlarına danışmalıdır.[10]
  • HIV ile enfekte çocuklar, CD4+ lenfosit sayıları %15'ten fazla ise kızamık aşısı olabilirler.[48]
  • HIV/AIDS veya bazı tıbbi tedaviler nedeniyle zayıflamış bağışıklık sistemi olanlar[10]
  • Bağışıklık sorunları geçmişi olan bir ebeveyn veya kardeşe sahip olmak[10]
  • Hastanın kolayca morarmasına veya kanamasına neden olan durum[10]
  • Yakın zamanda kan veya kan ürünleri transfüzyonu[10]
  • Tüberküloz[10]
  • Son 4 hafta içinde başka aşıların yapılması[10]
  • Orta veya şiddetli hastalık. Ancak hafif hastalıklar (örn. soğuk algınlığı) genellikle kontrendike değildir.[10]

Tarihçe

Amerika Birleşik Devletleri'nde 20. yüzyıl boyunca her yıl 100.000 kişide görülen kızamık vakaları ve ölümler

Çocuk felci virüsü üzerindeki çalışmalarıyla 1954 Nobel Tıp Ödülü'nü paylaşan John Franklin Enders, Thomas C. Peebles'ı kızamık salgınının yaşandığı Massachusetts'teki Fay School'a gönderdi; Peebles virüsü kan örneklerinden ve boğaz sürüntülerinden izole etmeyi başardı ve daha sonra virüsü geliştirerek hastalığın topladığı materyalle aşılanan maymunlara geçebileceğini gösterdi.[30] Enders, Peebles tarafından izole edilen materyalin kültürlenmiş tavuk embriyosu fibroblastları yoluyla zayıflatılması yoluyla 1963 yılında bir kızamık aşısı geliştirmek için kültürlenmiş virüsü kullanmayı başardı.[49][50]

1950'lerin sonu ve 1960'ların başında kızamıktan ölen çocuk sayısı, çocuk felcinden ölenlerin neredeyse iki katıydı.[51] Enders'in geliştirdiği aşı, Peebles'in virüsün geliştirilmesine yol açan kültürü aldığı Fay öğrencisi 11 yaşındaki David Edmonston'ın adını taşıyan zayıflatılmış canlı kızamık virüsünün Edmonston türüne dayanıyordu.[52]

20. yüzyılın ortalarında kızamık özellikle 5 yaşından önce çocuk ölüm oranının yüzde 50'ye ulaştığı Batı Afrika'da yıkıcı bir etkiye sahipti ve çocuklar 1900'den önce İngiltere ve diğer ülkelerde yaygın olan döküntü ve diğer semptomlarla karşı karşıya kalıyordu. Canlı zayıflatılmış kızamık aşısının ilk denemesi 1960 yılında İngiliz çocuk doktoru David Morley tarafından Nijerya'nın Ilesa kenti yakınlarındaki bir köyde gerçekleştirildi;[53] Morley Nijerya halkını istismar etmekle suçlanabileceği ihtimaline karşı çalışmaya kendi dört çocuğunu da dahil etti. Cesaret verici sonuçlar, köyde ve Ilesa'daki Wesley Guild Hastanesinde yaklaşık 450 çocuk üzerinde ikinci bir çalışma yapılmasını sağladı.[kaynak belirtilmeli]

Başka bir salgının ardından, Eylül ve Ekim 1962'de New York'ta DSÖ'nün yardımıyla daha büyük bir deneme gerçekleştirilmiştir: 131 çocuğa canlı Enders tarafından zayıflatılmış Edmonston B suşu artı gama globulin, 130 çocuğa gama globulin içermeyen "daha fazla zayıflatılmış" aşı uygulanmış ve 173 çocuk her iki grup için de kontrol deneği olarak görev yapmıştır. Nijerya'daki denemede de gösterildiği gibi, deneme "daha fazla zayıflatılmış" aşının Edmonston B aşısından daha üstün olduğunu ve önemli ölçüde daha az ateş ve ishal vakasına neden olduğunu doğrulamıştır. Bölgedeki 2000 çocuk daha fazla zayıflatılmış aşı ile aşılanmıştır.[54][55]

Aşıların geliştirilmesinde öncü olan Merck & Co. şirketinden Maurice Hilleman, 1968 yılında kızamık aşısının geliştirilmiş bir versiyonunu ve daha sonra 1971 yılında kızamık, kabakulak ve kızamıkçığa karşı tek bir aşı ve ardından bir rapel ile sağlanan KKK aşısını geliştirmiştir.[14][31][56] Aşının bir formuna "Attenuvax" adı verilmektedir.[57] KKK aşısının kızamık bileşeni,[58] Enders'in zayıflatılmış Edmonston suşu kullanılarak bir civciv embriyo hücre kültüründe yetiştirilen Attenuvax'ı kullanır.[58] ACIP tavsiyelerini takiben Merck, 21 Ekim 2009 tarihinde Attenuvax'ın tek başına aşı olarak üretimine devam etmeme kararı almıştır.[59]

American Economic Journal'da 2022 yılında yapılan bir çalışma, kızamık aşısı uygulamasının gelirde yüzde 1,1'lik bir artışa yol açtığını ve aşılananların daha üretken olması sayesinde istihdam üzerinde olumlu etkiler yarattığını ortaya koymuştur.[60]

Türler

Kabakulak, kızamık ve kızamıkçık karma aşısı (KKK aşısı)

Kızamık nadiren tek bir aşı olarak yapılır ve genellikle kızamıkçık, kabakulak veya suçiçeği aşılarıyla birlikte verilir.[1] Aşağıda kızamık içeren aşıların listesi yer almaktadır:

  • Kızamık aşısı (tek başına aşı)
  • Kızamık ve kızamıkçık karma aşısı (KK aşısı)
  • Kabakulak, kızamık ve kızamıkçık karma aşısı (KKK aşısı)[58][61][62]
  • Kabakulak, kızamık, kızamıkçık ve suçiçeği karma aşısı (KKKV aşısı)[9]

Toplum ve kültür

Amerika Birleşik Devletleri'ndeki sağlık sigortası planlarının çoğu aşı masraflarını karşılamaktadır ve Çocuklar için Aşı Programı, sigortası olmayanlara yardımcı olabilir.[63] Eyalet yasaları okul çağındaki çocukların aşılanmasını zorunlu kılar, ancak tıbbi nedenlerle ve bazen de dini veya felsefi nedenlerle muafiyetler sunar.[64] Elli eyaletin tamamında uygun yaşta 2 doz KKK aşısı yapılması gerekmektedir.[65] Tek bir bölge içinde yaşa veya sosyal sınıfa göre farklı aşı dağılımı, aşılama etkinliğine ilişkin farklı genel algıları tanımlayabilir.[66]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v World Health Organization (April 2017). "Measles vaccines: WHO position paper – April 2017" (PDF). Weekly Epidemiological Record. 92 (17): 205–27. hdl:10665/255377. PMID 28459148. 23 January 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 September 2020. 
  2. ^ "Measles Vaccination and Infection: Questions and Misconceptions". ASM.org (İngilizce). 3 April 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2022-04-29. 
  3. ^ "Summary of the WHO position on Measles Vaccine- April 2017" (PDF). who.int. July 20, 2017. March 8, 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  4. ^ "Measles". www.who.int (İngilizce). 1 June 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2022-04-29. 
  5. ^ a b c "About Measles Vaccination | Vaccination and Immunizations | CDC". www.cdc.gov (İngilizce). 2020-01-09. 27 April 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2020-04-30. 
  6. ^ a b CDC (2019-08-02). "Measles and the Vaccine (Shot)". Centers for Disease Control and Prevention (İngilizce). 29 January 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2020-04-30. 
  7. ^ "Measles, Mumps, and Rubella (MMR) Vaccination | CDC". www.cdc.gov (İngilizce). 2021-04-05. 26 April 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2022-04-29. 
  8. ^ Mitchell D (2013). The essential guide to children's vaccines. New York: St. Martin's Press. s. 127. ISBN 9781466827509. 8 September 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ a b "ProQuad- measles, mumps, rubella and varicella virus vaccine live injection, powder, lyophilized, for suspension". DailyMed. 26 September 2019. 6 April 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 January 2020. 
  10. ^ a b c d e f g h i "MMR Vaccination | What You Should Know | Measles, Mumps, Rubella | CDC". www.cdc.gov (İngilizce). 2019-12-24. 26 April 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2020-04-30. 
  11. ^ "Information Sheet Observed Rate of Vaccine Reactions" (PDF). World Health Organization (WHO). 19 December 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 December 2018. 
  12. ^ "MEASLES VACCINE - Essential drugs". medicalguidelines.msf.org. 5 December 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2022-04-28. 
  13. ^ a b Centers for Disease Control and Prevention (2014). CDC health information for international travel 2014 the yellow book. Oxford University Press. s. 250. ISBN 9780199948505. 8 September 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ a b c CDC (2020-11-05). "History of Measles". Centers for Disease Control and Prevention (İngilizce). 6 April 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2021-02-09. 
  15. ^ a b "Measles History". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 5 February 2018. 6 April 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 January 2020.  Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
  16. ^ "Vaccine History: Developments by Year". The Children's Hospital of Philadelphia. 2014-11-20. 28 April 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2022-04-28. 
  17. ^ "Measles Fact Sheet - WHO". World Health Organization (WHO). 20 March 2023. 28 November 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2023-05-29. 
  18. ^ "Immunization Coverage - WHO". World Health Organization (WHO). 14 July 2022. 6 February 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2023-05-29. 
  19. ^ World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Geneva: World Health Organization. hdl:10665/325771. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. 
  20. ^ "Measles". www.who.int (İngilizce). 1 June 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2022-04-28. 
  21. ^ Abramson B (2018). Vaccine, vaccination, and immunization law. Bloomberg Law. ss. 10–30. ISBN 9781682675830. 
  22. ^ Babbott FL, Gordon JE (September 1954). "Modern measles". The American Journal of the Medical Sciences. 228 (3): 334–61. doi:10.1097/00000441-195409000-00013. PMID 13197385. 
  23. ^ "Measles Prevention: Recommendations of the Immunization Practices Advisory Committee (ACIP)". www.cdc.gov. 15 May 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2020-04-27. 
  24. ^ Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (1994). "Summary of notifiable diseases, United States, 1993". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 42 (53): i–xvii; 1–73. PMID 9247368. 9 March 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  25. ^ Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (July 2007). "Summary of notifiable diseases, United States, 2007". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 56 (53): 1–94. 13 June 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 September 2017. 
  26. ^ Wallace G, Leroy Z (2015). "Measles". Hamborsky J, Kroger A, Wolfe S (Ed.). Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases (13th bas.). Washington D.C.: Public Health Foundation. 7 February 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 April 2019. 
  27. ^ "Measles Cases and Outbreaks". 13 February 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 November 2018. 
  28. ^ Bloch AB, Orenstein WA, Stetler HC, Wassilak SG, Amler RW, Bart KJ, Kirby CD, Hinman AR (October 1985). "Health impact of measles vaccination in the United States". Pediatrics. 76 (4): 524–32. doi:10.1542/peds.76.4.524. PMID 3931045. 
  29. ^ Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (March 2006). "Progress in reducing global measles deaths, 1999-2004". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 55 (9): 247–9. PMID 16528234. 16 October 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  30. ^ a b Martin D (4 August 2010). "Dr. Thomas C. Peebles, Who Identified Measles Virus, Dies at 89". The New York Times. 6 April 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 February 2017. 
  31. ^ a b Collins H (30 August 1999). "The Man Who Saved Your Life - Maurice R. Hilleman - Developer of Vaccines for Mumps and Pandemic Flu". The Philadelphia Inquirer. 6 March 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 January 2020. 
  32. ^ a b c d Parker AA, Staggs W, Dayan GH, Ortega-Sánchez IR, Rota PA, Lowe L, Boardman P, Teclaw R, Graves C, LeBaron CW (August 2006). "Implications of a 2005 measles outbreak in Indiana for sustained elimination of measles in the United States". The New England Journal of Medicine. 355 (5): 447–55. doi:10.1056/NEJMoa060775. PMID 16885548. 
  33. ^ Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (December 2006). "Measles--United States, 2005". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 55 (50): 1348–51. PMID 17183226. 13 March 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  34. ^ Mina MJ (June 2017). "Measles, immune suppression and vaccination: direct and indirect nonspecific vaccine benefits". The Journal of Infection. 74 (Suppl 1): S10–S17. doi:10.1016/S0163-4453(17)30185-8. PMID 28646947. 
  35. ^ Nic Lochlainn LM, de Gier B, van der Maas N, van Binnendijk R, Strebel PM, Goodman T, ve diğerleri. (November 2019). "Effect of measles vaccination in infants younger than 9 months on the immune response to subsequent measles vaccine doses: a systematic review and meta-analysis". The Lancet. Infectious Diseases (English). 19 (11): 1246–1254. doi:10.1016/S1473-3099(19)30396-2. PMC 6838663 $2. PMID 31548081. 
  36. ^ Sankoh O, Welaga P, Debpuur C, Zandoh C, Gyaase S, Poma MA, ve diğerleri. (June 2014). "The non-specific effects of vaccines and other childhood interventions: the contribution of INDEPTH Health and Demographic Surveillance Systems". International Journal of Epidemiology. 43 (3): 645–653. doi:10.1093/ije/dyu101. PMC 4052142 $2. PMID 24920644. 
  37. ^ "Vaccine (Shot) for Measles". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 2 August 2019. 29 January 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 January 2020.  Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
  38. ^ a b "Birth-18 Years Immunization Schedule". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 5 February 2019. 6 March 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 January 2020.  Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
  39. ^ "Measles". National Health Service UK. 20 October 2017. 8 March 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 March 2019. 
  40. ^ "MMR vaccine overview". National Health Service UK. 8 October 2019. 31 January 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 January 2020. 
  41. ^ "Measles vaccine: Canadian immunization guide". Public Health Agency of Canada. 18 July 2007. 17 March 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 March 2019. 
  42. ^ "Information Sheet: Observed Rate of Vaccine Reactions: Measles, Mumps and Rubella Vaccines" (PDF). World Health Organization (WHO). May 2014. 17 December 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 December 2018. 
  43. ^ a b Di Pietrantonj C, Rivetti A, Marchione P, Debalini MG, Demicheli V (November 2021). "Vaccines for measles, mumps, rubella, and varicella in children". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2021 (11): CD004407. doi:10.1002/14651858.CD004407.pub5. PMC 8607336 $2. PMID 34806766. 
  44. ^ Stratton K, Ford A, Rusch E, Clayton EW, ve diğerleri. (Committee to Review Adverse Effects of Vaccines) (2012-04-09). "Measles, Mumps, and Rubella Vaccine". Adverse Effects of Vaccines: Evidence and Causality. Washington, D.C.: The National Academies Press. doi:10.17226/13164. ISBN 978-0-309-21436-0. PMID 24624471. 7 November 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 November 2017. 
  45. ^ "Measles, mumps, and rubella (MMR) vaccine". Centers for Disease Control and Prevention. 22 August 2008. 8 October 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 December 2008. 
  46. ^ Institute of Medicine (US) Immunization Safety Review Committee (17 May 2004). Immunization Safety Review: Vaccines and Autism. Institute of Medicine of the National Academy of Sciences. doi:10.17226/10997. ISBN 978-0-309-09237-1. PMID 20669467. 7 October 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 October 2019. 
  47. ^ "Guidelines for Vaccinating Pregnant Women". Centers for Disease Control and Prevention. August 2016. 6 April 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 April 2019. 
  48. ^ "Contraindications and Precautions". Vaccine Recommendations and Guidelines of the ACIP. Centers for Disease Control and Prevention. 23 April 2020. 1 May 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 April 2019. 
  49. ^ "Work by Enders Brings Measles Vaccine License". The Hartford Courant. 22 March 1963. 3 November 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. A strain of measles virus isolated in 1954 by Dr. Thomas C. Peebles, instructor in pediatrics at Harvard, and Enders, formed the basis for the development of the present vaccine 
  50. ^ Griffin DE (March 2018). "Measles Vaccine". Viral Immunol. 31 (2): 86–95. doi:10.1089/vim.2017.0143. PMC 5863094 $2. PMID 29256824. 
  51. ^ "The Measles Vaccine". The New York Times. 28 March 1963. 30 April 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 April 2019. 
  52. ^ Hilleman MR (July 1992). "Past, present, and future of measles, mumps, and rubella virus vaccines". Pediatrics. 90 (1 Pt 2): 149–53. doi:10.1542/peds.90.1.149. PMID 1603640. 
  53. ^ Beautysays (2009-09-27). "David Morley - a career of service that started in Nigeria". Nigeria Health Watch (İngilizce). 29 June 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2022-04-29. 
  54. ^ Morley DC, Woodland M, Krugman S, Friedman H, Grab B (1964). "Measles and Measles Vaccination in an African Village". Bulletin of the World Health Organization. 30 (5): 733–9. PMC 2554995 $2. PMID 14196817. 
  55. ^ Pritchard J (13 November 1997). "Obituary: Dr C. A. Pearson". The Independent. 24 February 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 January 2014. 
  56. ^ Sullivan P (13 April 2005). "Maurice R. Hilleman Dies; Created Vaccines (washingtonpost.com)". The Washington Post. 20 October 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 July 2009. 
  57. ^ Ovsyannikova IG, Johnson KL, Naylor S, Poland GA (February 2005). "Identification of HLA-DRB1-bound self-peptides following measles virus infection". Journal of Immunological Methods. 297 (1–2): 153–67. doi:10.1016/j.jim.2004.12.020. PMID 15777939. 
  58. ^ a b c "M-M-R II- measles, mumps, and rubella virus vaccine live injection, powder, lyophilized, for suspension". DailyMed. 24 September 2019. 6 April 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 January 2020. 
  59. ^ "Q&As about Monovalent M-M-R Vaccines". Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 26 October 2009. 19 October 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 October 2019. 
  60. ^ Atwood A (2022). "The Long-Term Effects of Measles Vaccination on Earnings and Employment". American Economic Journal: Economic Policy (İngilizce). 14 (2): 34–60. doi:10.1257/pol.20190509. ISSN 1945-7731. 
  61. ^ "M-M-RVaxPro EPAR". European Medicines Agency (EMA). 17 September 2018. 6 April 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 January 2020. 
  62. ^ "Priorix - Summary of Product Characteristics (SmPC)". (emc). 14 January 2020. 6 April 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 January 2020. 
  63. ^ "VFC | Home | Vaccines for Children Program | CDC". www.cdc.gov (İngilizce). 2019-04-02. 1 May 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2020-04-30. 
  64. ^ "State Vaccination Requirements | CDC". www.cdc.gov (İngilizce). 2019-03-11. 2 April 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2020-04-30. 
  65. ^ "MMR Vaccine Mandates for Child Care and K-12". www.immunize.org. 12 June 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2020-04-30. 
  66. ^ Scirè G (2021). "Modelling and assessing public health policies to counteract Italian measles outbreaks". International Journal of Simulation and Process Modelling (İngilizce). 16 (4): 271. doi:10.1504/IJSPM.2021.118832. hdl:10447/513505. ISSN 1740-2123. 

Konuyla ilgili yayınlar

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kızamık_aşısı&oldid=30712133" sayfasından alınmıştır