Jump to content

Вентрилоқуисм

From Vikipediya
Вентрилоқуист Тҳе Греат Лестер Френк Байрон, Жр. билан тиззасида, c. 1904-йил

Вентрилоқуизм(вентрилоқуй) — бу саҳна маҳоратининг ижроси бўлиб, унда одам (вентрилоқуист) ўз овози бошқа жойдан келаётгани ҳақидаги тасаввурни яратади. Вентрилоқуизм ҳаракати вентрилоқуизинг бўлиб, буни қилиш қобилияти одатда инглиз тилида овозни „яшириш“ қобилияти деб аталади.

Тарихи

[edit | edit source]

Келиб чиқиши

[edit | edit source]
Гапирувчи монгус Геф ҳақидаги газета мақоласи, у Воиррей Ирвинг томонидан вентрилоқизм билан боғлиқлигини даъво қилмоқда

Дастлаб вентрилоқизм диний амалиёт эди[1]. Бу ном лотин тилидан „ошқозондан гапириш“ деган маънони англатади: вентер (қорин) ва лоқуи (гапиринг)[2].Ошқозон томонидан ишлаб чиқарилган шовқинлар вентрилоқистнинг ошқозонида жой олган тирик жонларнинг овози деб ҳисобланган. Кейин вентрилоқист товушларни талқин қилади, чунки улар ўликлар билан гаплаша олади, шунингдек келажакни башорат қилади. Ушбу усулни қўллаган пайғамбарларнинг энг қадимги қайд этилган гуруҳи Делфидаги Аполлон ибодатхонасининг руҳонийси Пифия ҳисобланади.

Энг муваффақиятли дастлабки гастромансерлардан бири Афинадаги пайғамбар Эвриклес эди; Унинг шарафига гастроменслар Эвриклидлар деб атала бошланди[3]. Дунёнинг бошқа қисмларида ҳам маросим ёки диний мақсадларда вентрилоқизм анъаналари мавжуд; тарихан Зулу, Инуит ва Маори халқлари орасида бу амалиётнинг усталари бўлган[3].

Садлер’с Wеллс театри ХИХ аср бошларида, вентрилоқистик ҳаракатлар тобора оммалашиб бораётган бир пайтда.

Маънавий кучларнинг намоён бўлиши сифатида вентрилоқизмдан ўйин-кулги сифатида вентрилокизмга ўтиш ХВИИИ асрда сайёҳлик ярмаркаларида ва бозор шаҳарларида содир бўлган. Вентрилоқистнинг дастлабки тасвири 1754-йилда Англияда пайдо бўлган, у ерда сер Жон Парнелл Уилям Хогартнинг "Сайлов ўйин-кулги" картинасида қўли билан гапирганда тасвирланган[4]. 1757-йилда австриялик барон де Менген кичкина қўғирчоқ билан чиқиш қилди.

ХВИИИ асрнинг охирига келиб, вентрилоқистик чиқишлар Англияда ўйин-кулгининг ўрнатилган шакли бўлган, гарчи кўпчилик ижрочилар „овозини чиқариб юборишган“ ва у узоқдан (узоқ вентрилокизм деб номланади) замонавий усулдан фойдаланишдан кўра пайдо бўлгандек туюлган[5]. 1790-йилларда Лондондаги Садлер’с Wеллс театрида ўйнаган даврнинг таниқли вентрилоқисти Жозеф Аскинс ўзининг ҳаракатини „ўзи ва унинг кўринмас таниши Кичик Томми ўртасидаги қизиқарли ад либитум диалоглар“ деб эълон қилди[6]. Бироқ, бошқа ижрочилар ўз чиқишларига қўғирчоқлар ёки қўғирчоқларни қўшишни бошладилар, хусусан, ирландиялик Жеймс Берн „чўнтагида кенг юзли, ёмон шаклли қўғирчоқни олиб юради… ўзининг болаларча жаргонини сўзлаб бериш каби�� ва Томас Гарбутт.

Ўйин-кулгилар Буюк Британиядаги мусиқа зали ва Америка Қўшма Штатларидаги водевил даврида кенг тарқалди. Жорж Саттон 1830-йилларда Ноттингемда қўғирчоқ ролини ўз одатига кирита бошлади, аммо Фред Расселл замонавий вентилокизмнинг отаси деб ҳисобланади. 1886-йилда унга Лондондаги Сарай театрида профессионал унвон таклиф қилинди ва доимий равишда саҳна карерасини бошлади. Унинг тиззасида ўтириб, у билан „мулоқотда бўладиган“ „Костер Жоу“ номли қўғирчоқ болакайга асосланган ҳаракати кўнгилочар форматда жуда таъсирли бўлган ва кейинги авлод ижрочилари томонидан қабул қилинган. (Британия мероси жамияти томонидан Расселнинг собиқ резиденсиясига кўк плакет ўрнатилган бўлиб, унда „Вентрилоқизмнинг отаси Фред Рассел шу ерда яшаган“ деб ёзилган)[7].

Вентрилоқист Эдгар Берген ва унинг энг таниқли ёрдамчиси Чарли Маккарти " Саҳна эшиги ошхонаси " филмида (1943)

Фред Расселлнинг муваффақиятли комедия жамоаси формати кейинги авлод вентрилоқистлари томонидан қўлланган.Америкаликлар Тҳе Греат Лестер, Френк Байрон Жр ва Эдгар Берген томонидан илгари сурилган. Берген комедик вентрилоқист ғоясини оммалаштирди. Берген ўзининг севимли Чарли Маккарти номли қўғирчоғи билан биргаликда 1937-йилдан 1956-йилгача радиодастурга мезбонлик қилган. Бу эфирга узатилган кечаларда № 1 дастур эди. Берген 1978-йилдан вафотигача ижро этишни давом эттирди ва унинг машҳурлиги унга эргашган бошқа кўплаб машҳур вентрилоқистларни илҳомлантирди, жумладан Пол Винчелл, Жимми Нелсон, Девид Страссман, Жефф Дунҳам, Терри Фатор, Ронн Лукас, Уэйленд Гуллар, Шари Люис, Уилли Тайлер Жонсон, Нина Конти, Пол Зердин ва Дарси Лин. 1950 ва 1960-йилларда Қўшма Штатларда машҳур бўлган яна бир вентрилоқистик ҳаракат Сенор Wенcес эди.

Вентрилоқуизм санъати Ҳиндистонда ушбу соҳанинг кашшофлари деб ҳисобланган Жанубий Ҳиндистонда ЙК Падҳе ва ММ Рой томонидан оммалаштирилган. ЙК Падхенинг ўғли Рамдас Падхе ундан қарз олди ва телевизордаги чиқиши орқали санъатни омма орасида машҳур қилди. Рамдас Падхенинг исми „Ардхаватрао“[8], "Татя Винчу ва ҳинд таоми Лижжат Папад учун телевидение рекламасида акс этган „Қизиқ қуён“ каби қўғирчоқ қаҳрамонлари билан синонимдир. Рамдас Падхенинг ўғли Сатяжит Падхе ҳам вентрилоқист эди.

Вентрилокизмнинг машҳурлиги ўзгариб туради. 2010-йилда Буюк Британияда атиги 15 нафар тўлиқ вақтли профессионал вентрилоқистлар бор эди, бу 1950—1960-йилларда 400 га яқин одамни ташкил этди. Бир қатор замонавий вентрилоқистлар жонли комедияга бўлган қизиқиш ортиб бораётганлиги сабабли, қуйидаги персонажларни ишлаб чиқдилар. 2007-йилда Зиллаҳ &амп; Тотте „Сwеденъс Гот Талент“ филмининг биринчи мавсумида ғолиб чиқди ва Швециянинг энг машҳур оилавий/болалар ўйинчиларидан бирига айланди. 2010-йилда вентрилоқизм ҳақидаги „И’м Но Думмй“ номли узун метражли ҳужжатли филм чиққан. Уч нафар вентрилоқист Америкада машҳур бўлди: 2007-йилда Терри Фатор, 2015-йилда Пол Зердин ва 2017-йилда Дарси Лин.

Вокал техникаси

[edit | edit source]
Швед вентрилоқисти Зиллаҳ &амп; Тотте

Вентрилокистлар дуч келадиган қийинчиликлардан бири шундаки, улар чиқарадиган барча товушлар лаблари бир оз ажратилган ҳолда бажарилиши керак. Ф, в, б, п ва м лаб товушлари учун ягона танлов уларни бошқалари билан алмаштиришдир. Ушбу қийинчиликнинг кенг тарқалган пародияланган мисоли — „готтле ў геар“, кам малакали амалиётчиларнинг „шиша пиво“ деб талаффуз қила олмаслигидан келиб чиқади[9]. Агар тҳ, д, т ва н товушларининг ўзгаришлари тез айтилса, тингловчилар фарқни сезишлари қийин бўлиши мумкин.

Пуэбло, Колорадо, Буэлл болалар музейида болаларни қизиқтираётган вентрилоқист

Замонавий вентрилоқистлар ўзларининг тақдимотларида юмшоқ мато ёки кўпикли қўғирчоқлар (Верна Финлининг иши кашшоф мисол), мослашувчан латекс қўғирчоқлар (масалан, Стив Ахтеллнинг асарлари) ва анъанавий ва таниш қаттиқ бошли тизза фигураси (Тим) каби кўплаб турдаги қўғирчоқлардан фойдаланадилар. Вентрилоқистлар томонидан қўлланиладиган классик қўғирчоқлар (унинг техник номи вентрилоқуиал рақам) баландлиги ўн икки дюймдан одам ўлчамига қадар ва ундан каттароқ, баландлиги, одатда, ўттиз тўрт ва қирқ икки дюйм орасида бўлади. Анъанага кўра, бу турдаги қўғирчоқлар папиэр-маче ёки ёғочдан ясалган бўлади. Замонавий даврда бошқа материаллар, жумладан, шиша толали мустаҳкамланган қатронлар, уретанлар, тўлдирилган (қаттиқ) латекс ва неопрендан фойдаланилади[10].

Қўғирчоқбозлик тарихидаги буюк номлар орасида Жефф Дунҳам, Френк Маршалл (Чикагодаги Бергеннинг Чарли Маккарти яратувчиси, Нелсоннинг Денни ЎДай ва Винчеллнинг Жерри Маҳони), Тео Мак ва Сон (Мак Чарли Маккартининг ўймакорлиги), Ревелло Пити, Кеннет Спенсер, Сесил Гоугҳ ва Глен & Жорж Макелройлар бор. Ака-ука Макелройларнинг фигуралари ҳали ҳам кўплаб вентрилоқистлар томонидан мураккаб ҳаракат механикасининг чўққиси сифатида кўриб чиқилади, ўн бешга яқин юз ва бош ҳаракати ички бармоқ тугмалари ва калитлари билан бошқарилади. Жефф Дунҳам ўзининг Макелрой фигураси Скиннй Дугганни "қўғирчоқлар Страдивариу " деб атаган[11]. Журо Новелтй компанияси қўғирчоқлар ҳам ишлаб чиқарди.

Фобия

[edit | edit source]
Ёш бола шаклидаги антиқа америкалик вентрилоқуиал фигура

Тирик ва қўрқинчли мангаларга тегишли филмлар ва дастурларга: „Сеҳр“[12], „Ўлик тун“[12], „Тwилигҳт Зоне“[12], „Иблис қўғирчоғи“[13], „Ўлик сукунат“, „Запатлела“, „Буффи Тҳе Вампире Слаер“, „Ғозлар“, „Cрйпт эртаклари“, „Сеинфелд“ (" Товуқ қовурувчиси " эпизоди), „АЛФ“ („Мен сизнинг қўғирчоқингизман“ эпизоди), „Готҳам“ (" Ҳеч нарса ҳайратланарли " эпизод), „13-жума: Серия“, "Ўйинчоқ 4-ҳикоя" ва „Доcтор Wҳо“ кабилар турли эпизодлар киради.

Қўрқинчли вентрилоқист қўғирчоқларнинг адабий мисоллари орасида Жералд Кершнинг „Қўрқинчли қўғирчоқ“ романи ва Жон Кеир Кросснинг „Шиша кўз“ ҳикояси киради. Мусиқа соҳасида НРБҚ нинг Думмй (2004) қўшиғи учун клип давомида қоронғу, ташландиқ уй атрофида айланиб юриб, қўшиқни „лаб-синхронлаш“ қилган гуруҳ аъзолари чиқишидан кейин моделлаштирилган тўртта вентрилоқист манека мавжуд бўлади.

Яна қаранг

[edit | edit source]
  • Дудакларни ўқиш
  • Вентрилокистлар рўйхати
  • Мултисенсорли интеграция
  • Визуал суратга олиш
  • Шари Люис шоуси

Манбалар

[edit | edit source]
  1. ↑ Ҳоwард, Рян (2013). Пунч анд Жудй ин 19тҳ Cентурй Америcа: А Ҳисторй анд Биограпҳиcал Диcтионарй. МcФарланд. п. 101. ИСБН 0-7864-7270-7
  2. ↑ Аллен, Р. Э.. Тҳе Cонcисе Охфорд Энглиш Диcтионарй, 1984 — 1192-бет. ИСБН 0-19-861131-5. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Энcйcлопæдиа Британниcа Элевентҳ Эдитион, 1911, Вентрилоқуисм.
  4. ↑ Балдини, Габриэле, анд Габриэле Мандел (1967). Л’опера cомплета ди Ҳогартҳ питторе. Милано: Риззоли. п. 112. ОCЛC 958953004.
  5. ↑ Ас Эдгар Берген поинтед оут ин ҳис боок он вентрилоқуисм, тҳе воиcе ис нот аcтуаллй „тҳроwн“; ратҳер, тҳе иллусион оф дистанcе ис cреатед бй эхертинг прессуре он тҳе воcал чордс.
  6. ↑ Жоҳн А. Ҳодгсон (1999). „Ан Отҳер Воиcе: Вентрилоқуисм ин тҳе Романтиc Период“. Романтиcисм он тҳе Нет. № 16. Эрудит. дои:10.7202/005878ар.
  7. ↑ Давиэс, Ҳелен. Гендер анд Вентрилоқуисм ин Виcториан анд Нео-Виcториан Фиcтион: Пассионате Пуппец. Палграве Маcмиллан, 2012. ИСБН 9781137271167. Қаралди: 7-феврал 2013-йил. 
  8. ↑ „Ардҳаватрао турнс 100 Еарс Олд“. Тҳе Ҳинду (21-сентабр 2016-йил).
  9. ↑ Буртон, Махине. Импровинг Реадинг – Пҳониcс анд Флуэнcй. Натионал Ресеарч анд Девелопмент Cентре фор Адулт Литераcй анд Нумераcй, Университй оф Лондон, 2008 — 10-бет. ИСБН 978-1-906395-07-0. „Ноте тҳе лип мовемент фор 'биг'. Тҳис ис, оф cоурсе, тҳе оригин оф тҳе вентрилоқуист'с 'готтле о' геар'.“ 
  10. ↑ „Лоок Инсиде А Думмй’с Ҳеад.“ Популар Мечаниcс, Деcембер 1954, пп. 154-157.
  11. ↑ Дунҳам, Жефф (2010). Жефф Дунҳам: Алл Бй Мй Селвес: Wалтер, Пеанут, Ачмед, анд Ме. Неw Америcан Либрарй. п. 107. ИСБН 978-0-451-23469-8
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 „Арчиэ Андреwс: Тҳе рисе анд фалл оф а вентрилоқуист'с думмй“. Тҳе Индепендент (26-ноябр 2005-йил).
  13. ↑ Ёунг, Р. Г. (2000). Тҳе Энcйcлопедиа оф Фантастиc Филм: Али Баба то Зомбиэс. Ҳал Леонард Cорпоратион. п. 155. ИСБН 1-55783-269-2

Ҳаволалар

[edit | edit source]
Retrieved from "https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ventriloquism&oldid=5191588"