Dur brzuszny - �r�d�a zaka�enia
Dur brzuszny jest chorob� zaka�n�, wywo�ywan� przez pa�eczki duru brzusznego Salmonella enterica serowar Typhi. Bakteria atakuje tylko cz�owieka. Do objaw�w charakterystycznych dla tej choroby nale��: gor�czka, b�le g�owy, splenomegalia (powi�kszenie �ledziony), zaj�cie uk�adu nerwowego oraz zmniejszenie si� ilo�ci bia�ych krwinek we krwi. Choroba narasta stopniowo i ma d�ugotrwa�y przebieg. Dur brzuszny cz�sto wraca.
Nosicielami chorobotw�rczej bakterii s� osoby chore, lub zara�one, ale nie maj�ce objaw�w choroby. Bakteria Salmonella typhi znajduje si� g��wnie w kale zaka�onej osoby. Zaka�ona pa�eczkami duru brzusznego woda i �ywno�� trafia do zdrowych os�b i powoduje zaka�enie, czasem na du�� skal�. �r�d�em zaka�enia mog� by� zbiorniki wodne zanieczyszczone �ciekami, a tak�e warzywa uprawiane na polach nawo�onych ludzkimi odchodami oraz produkty mleczne i mi�sne, ska�one Salmonell� typhi. Do ska�enia �ywno�ci bakteriami duru brzusznego dochodzi tak�e, gdy przy jej przygotowaniu pracuj� osoby, b�d�ce ukrytymi nosicielami, kt�re same nie wykazuj� objaw�w chorobowych. Istniej� tzw. nosiciele tymczasowi, a tak�e nosiciele przewlekli, kt�rzy mog� by� �r�d�em zaka�enia przez wiele lat. Do przenoszenia bakterii przyczyniaj� si� tak�e muchy, kt�re najpierw �erowa�y na zaka�onych odchodach ludzkich, a potem dosta�y si� do �ywno�ci.
Do zaka�enia durem brzusznym mo�e ponadto doj�� w przez kontakt z chorym, drog� fekalno-oraln� oraz - wyj�tkowo - drog� oddechow�.
Dur brzuszny - przebieg choroby
Okres wyl�gania si� choroby trwa od jednego do trzech tygodni. Choroba dzieli si� na cztery fazy.
W pierwszej fazie pojawia si� gor�czka. Po tygodniu do objaw�w do��czaj� os�abienie, apatia, oboj�tno��, spowolnienie akcji serca. Ro�nie gor�czka, nawet do 40 stopni C, chory cierpi na biegunk�, b�l i obrzmienie brzucha. Dochodzi do powi�kszenia w�troby i �ledziony. Na dole klatki piersiowej i na brzuchu pojawia si� plamisto-grudkowa wysypka.
W trzeciej fazie choroby (pod koniec trzeciego tygodnia) gor�czka spada, ale mo�e wtedy ju� doj�� do perforacji jelit i krwawienia z uk�adu pokarmowego. Czwarty tydzie� choroby to stopniowe cofanie si� objaw�w, zaburzenia neurologiczne i obrzmienie brzucha zanikaj�, gor�czka spada. Rekonwalescencja po chorobie trwa d�ugo. W 8-10 proc. przypadk�w dur brzuszny powraca.
Przebieg choroby u dzieci bywa �agodniejszy. Rzadko wyst�puj� objawy neurologiczne, natomiast nasilona jest biegunka.
Dur brzuszny - mo�liwe powik�ania
U chorego na dur brzuszny mo�e doj�� do nast�puj�cych powik�a�:
- owrzodzenia i perforacja jelita
- zapalenie p�cherzyka ��ciowego
- uszkodzenie w�troby
- odoskrzelowe zapalenia p�uc
- uszkodzenia mi�nia sercowego
- zakrzepowe zapalenie �y�
- zapalenie dr�g moczowych
- zapalenie staw�w i ko�ci
- zapalenie opon m�zgowo-rdzeniowych
- zapalenie m�zgu
- zapalenie wielonerwowe
- zaburzenia psychiczne
Dur brzuszny - diagnoza i leczenie
Aby wyda� diagnoz�, czy mamy do czynienia z durem brzusznym, wykonuje si� analizy krwi (przede wszystkim okre�la si� ilo�� bia�ych krwinek i szybko�� opadania leukocyt�w) oraz badania ka�u lub moczu pod k�tem obecno�ci bakterii Salmonella typhi. Ponadto szuka si� we krwi chorego przeciwcia� (tzw. odczyn Widala).
Do leczenia stosuje si� antybiotyki. Chory musi by� te� intensywnie nawadniany. W przypadku, gdy dojdzie do perforacji jelita, konieczna staje si� interwencja chirurgiczna. Aby ca�kowicie usun�� z organizmu chorego bakterie Salmonella typhi potrzeba d�ugiej terapii antybiotykowej. Najskuteczniejsz� metod� pozbycia si� pa�eczek duru brzusznego z organizmu jest cholecystektomia, czyli usuni�cie woreczka ��ciowego.
Dur brzuszny - zapobieganie chorobie
Zaka�eniom durem brzusznym zapobiega si� poprzez odpowiednie dzia�ania sanitarne. Chodzi tutaj o zabezpieczanie zbiornik�w wody pitnej przed zanieczyszczaniem �ciekami, budow� sieci wodoci�gowej i kontrol� czysto�ci wody. Wa�ne jest znalezienie tzw. nosicieli ukrytych i poddanie ich terapii antybiotykowej.
Dur brzuszny to choroba "brudnych r�k", dlatego tak istotne jest zachowanie zasad higieny, a tak�e kontrolowanie sposob�w przechowywania �ywno�ci i chronienie jej przed dost�pem insekt�w. Nie nale�y tak�e spo�ywa� surowych warzyw z niesprawdzonych upraw.
Najskuteczniejsz� metod� profilaktyczn� pozostaj� szczepienia. W niekt�rych zawodach szczepienia przeciwko durowi brzusznemu s� szczeg�lnie wa�ne. Nale�� do nich: personel kuchenny oraz pracownicy s�u�b komunalnych.
O zaka�enie durem brzusznym �atwo w krajach, gdzie s� k�opoty z dost�pem do �r�de� czystej wody, g��wnie w krajach po�udniowo-wschodniej Azji, w Afryce oraz w Ameryce Po�udniowej. Jak podaje WHO rocznie na dur brzuszny zapada od 16 do 33 milion�w os�b. Dlatego, jad�c do kraj�w, gdzie dur brzuszny wyst�puje endemicznie, warto najpierw zaszczepi� si� przeciwko durowi brzusznemu.
Dost�pne s� dwa rodzaje szczepionek:
- inaktywowane (zabite) pa�eczki duru brzusznego
- polisacharydowe, zawieraj�ce oczyszczony polisacharyd otoczkowy pa�eczki Salmonella typhi
Szczepionki inaktywowane podaje si� podsk�rnie w trzech dawkach plus szczepienie przypominaj�ce co 3-5 lat. Szczepionki polisacharydowe natomiast podawane s� podsk�rnie lub domi�niowo w jednej dawce podstawowej oraz w jednej przypominaj�cej co 3 lata.
