Filum

'n Filum, of ook stam, is 'n woord wat gebruik word in die wetenskaplike klassifikasiestelsel om alle lewendige wesens te klassifiseer. Die oorspronklik Griekse woord (φῦλον, phulon, stam) is aangepas van die familiegroepgebaseerde phylai, Griekse stemgroepe in destydse stadstate. Die filum verteenwoordig die hoogste groepering van organismes. Dit word egter wel soms voorafgegaan deur superfilums.

Daar is ongeveer 35 filums, waarvan nege die oorgrote meerderheid spesies bevat. Talle filums kom uitsluitlik in seewater voor, en net een filum kom glad nie in die wêreld se oseane voor nie: die Onychophora of fluweelwurms. Die bekendste dierefilums is die weekdiere, stekelselliges, platwurms, rondewurms, gesegmenteerde wurms, geleedpotiges, en spinaalkoordiges, die filum waaraan die mens behoort.

Lys van dierefilums

Filum	Betekenis	Volksnaam	Onderskeidende kenmerke	Spesies bekend
Acanthocephala	Doringkoppe	Doringkopwurms	Omdopbare stekelrige steeksnuit	ongeveer 850
Acoelomorpha	Sonder derms	—	Geen mond of spysverteringskanaal
Annelida	Ringetjies	Gesegmenteerde wurms	Veelvuldige sirkelvormige segmente	ongeveer 15 000
Arthropoda	Gelede pote	Geleedpotiges	Chitien eksoskelet	meer as 1 134 000
Brachiopoda	Armpotiges	Lampskulpe	Langgerekte strukture of "arms"	tussen 300 en 500 nog bestaande
Bryozoa	Mosdiere	Mosdiere, seematte	Lofofoor, geen stingeltjie, vangarms met trilhare	ongeveer 5 000 lewende spesies
Chaetognatha	Langharige kake	Pylwurms	Chitienagtige stekels aan weerskante van die kop, vinne	ongeveer 100 spesies nog bestaande
Chordata	Rugkoorde	Diere met rugkoorde	'n Hol dorsale senukoord	meer as 63 000
Cnidaria	Stekelselliges	Holtediere	Nematosiste	ongeveer 10 000
Ctenophora	Kamdraers	Kamjellies	Agt "gekamde rye" van saamgesmelte trilhare	ongeveer 100 huidige spesies
Cycliophora	Wieldraendes	Simbiont	Sirkelvormige mond omring deur klein trilhare	ten minste 3
Echinodermata	Stekelrige velle	—	Vyfvoudige radiale simmetrie, mesodermale versteende stekels	ongeveer 7 000 spesies wat nog bestaan
Echiura	Stekelsterte	Lepelwurms	'n Stel hoeke aan die agterent	ongeveer 140
Entoprocta	Anus aan die binnekant	Bekerwurm	Anus aan die binnekant van 'n ring trilhare	ongeveer 150
Gastrotricha	Harige mae	Meiofauna	Twee terminale kleefbuise	ongeveer 450
Gnathostomulida	Kaakopenings	Kaakwurms
Hemichordata	Halwe koorde	Akkerwurms	'n Stomokoord in 'n boordjie	ongeveer 100 lewende spesies
Kinorhyncha	Beweeglike snoete	Modderdrake	Elf segmente, elk met 'n dorsale plaat	ongeveer 150
Loricifera	Borsrokdraers	Borselkoppe	Sambreelagtige skubbe aan elke ent	ongeveer 21
Micrognathozoa	Klein kaakdiere	—	Konsertina-agtige uitstootbare borskas	1
Mollusca	Dun doppe	Weekdiere	Gespierde voet en 'n mantel rondom die dop	ongeveer 70 000
Myxozoa	Slymdiere	—	Polêre kapsules wat soos nematosiste lyk	ten minste 12 000
Nematoda	Garingagtiges	Rondewurms	'n Ronde kruisdeursnit, keratien vliesie	80 000 tot 1 miljoen
Nematomorpha	Garingagtige vorms	Perdehaarwurms		ongeveer 320
Nemertea	Seenimfe	Striklintwurms		ongeveer 1 200
Onychophora	Kloudraers	Fluweelwurms	Chitienagtige kloue aan die punt van die pote	ongeveer 110 wat nog bestaan
Orthonectida	Reguit swemmers			ongeveer 20
Phoronida	Uit die mitologie: 'n meisie genaamd Io op wie Zeus verlief was	Perdeskoenwurms	'n U-vormige spysverteringstelsel	20
Placozoa	Buisdiere			1
Platyhelminthes	Platwurms	Platwurms		ongeveer 25 000
Porifera	Porie-draers	Sponse	'n Geperforeerde binnewand	meer as 5 000
Priapulida	Peniswurms	Peniswurms	Terugtrekbare snoet omring deur papille	17
Rhombozoa	Ruitvormige diere	—	'n Enkele aksiale sel omring deur trilhaarselle	75
Rotifera	Wieldraers	Radardiertjies	'n Skynbuikholte	ongeveer 2 000
Sipuncula	Klein buisies	Grondboontjiewurms	'n Mond omring deur omkeerbare gryparms	144-320
Tardigrada	Stadige stappers	Waterbere	'n Liggaam en kop in vier segmente	ongeveer 750
Xenoturbellida	Vreemde platwurms	—	Trilhaaragtige deuterostoom	2
TOTAAL				1 375 000+

Lys van die belangrikste protistafilums

Filum	Betekenis	Volksnaam	Onderskeidende kenmerke
Rhodophyta	Rooi plante	Rooi alge	Alge sonder selle, met 'n sweephaar
Chromista	Gekleurdes	Geen	Alge met bladgroen
Alveolates	Klein holtetjies	Geen	Ooreenkomste binne dié filum is geneties
Excavates	Uitgrawers	Geen	Ooreenkomste binne dié filum is geneties
Rhizaria	Van wortels	Geen	Ameboiede met skynvoete
Amoebozoa	Veranderende diere	Ameboiede	Beweeg deur die vloei van sitoplasma
Choanozoa	Tregterdiere	Geen	'n Sweephaar omring deur mikrovilli
Talle ander minder belangrike filums binne die protista is nie hier gelys nie

Lys van plantafdelings

Afdeling	Betekenis	Volksnaam	Onderskeidende kenmerke
Anthophyta	Blomplante	Plante wat blom	Maak blomme en vrugte
Bryophyta	Mosplante	Mos en kruie	Diploiede spore, sonder 'n vaatsisteem
Pteridophyta	Varingplante	Varings	Diploiede spore en 'n vaatsisteem
Pinophyta	Gom/pikplante	Kegeldraende plante	Keëls met sade
Sphenophyta	Wigplante	Perdesterte	Fotosintetiese, hol, gelede en gerifde stingels
Cycadophyta	Palmplante	Broodbome	Sade, met 'n kroon van saamgestelde blare
Ginkgophyta	Ginkgoplante	Ginkgo, Venushaarvaring	Sade nie deur vrugte beskerm nie
Gnetophyta	Geen	Gnetofiete	Sade en 'n houtagtige vaatsisteem

Lys van swamfilums

Filum	Betekenis	Volksnaam	Onderskeidende kenmerke	Spesies bekend
Chytridiomycota	Potjiesampioene	Skynskimmels	Sellulose in die selwande, sweephaargamete	ongeveer 900^[1]
Deuteromycota	Tweede sampioene	Onperfekte swamme	Plant slegs aseksueel voort	ongeveer 17 000^[2]
Zygomycota	Eiergeelsampioene	Zigomisete	Dit meng gametangia om 'n zigosporangium te vorm	ongeveer 900^[3]
Glomeromycota	Balsampioene	Geen	Vorm swamwortels met plante	ongeveer 200^[4]
Ascomycota	Wynsaksampioene	Sakswamme	Maak spore in 'n spoorsakkie	ongeveer 32 000^[1]
Basidiomycota	Basidiumsampioen	Geen	Maak spore van 'n 'basidium'	ongeveer 30 000^[5]

Verwysings

↑ ^1,0 ^1,1 Webster, J. en Weber, R. 2007. Introduction to fungi. pp.127-164.
↑ https://cals.arizona.edu/classes/plp427L/lab12.html
↑ James, Timothy Y. and Kerry O'Donnell. 2007. Zygomycota. Microscopic 'Pin' or 'Sugar' Molds. Version 13 July 2007 (under construction). http://tolweb.org/Zygomycota/20518/2007.07.13 in The Tree of Life Web Project, http://tolweb.org/
↑ Sarah C. Watkinson, Lynne Boddy, Nicholas Money. The Fungi. Derde uitgawe. Academic Press; 2005. https://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&AuthType=sso&db=nlebk&AN=485511&site=eds-live&scope=site
↑ http://tolweb.org/tree?group=Basidiomycota&contgroup=Fungi

Notas

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.

[:0-1] 1,0 ^1,1 Webster, J. en Weber, R. 2007. Introduction to fungi. pp.127-164.

[2] ttps://cals.arizona.edu/classes/plp427L/lab12.html

[3] James, Timothy Y. and Kerry O'Donnell. 2007. Zygomycota. Microscopic 'Pin' or 'Sugar' Molds. Version 13 July 2007 (under construction). http://tolweb.org/Zygomycota/20518/2007.07.13 in The Tree of Life Web Project, http://tolweb.org/

[4] Sarah C. Watkinson, Lynne Boddy, Nicholas Money. The Fungi. Derde uitgawe. Academic Press; 2005. https://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&AuthType=sso&db=nlebk&AN=485511&site=eds-live&scope=site

[5] ttp://tolweb.org/tree?group=Basidiomycota&contgroup=Fungi

[1]