Paasopstand

Die Paasopstand (Iers: Éirí Amach na Cásca, Engels: Easter Rising) is die Ierse Republikeinse opstand van 24-30 April 1916 en word gesien as een van die belangrikste gebeure in die geskiedenis van Ierland.

'n Deel van Ierse vrywilligers onder leiding van Pádraig Pearse en die kleiner Ierse burgermag onder leiding van James Connolly beset sleutelposisies in Dublin, waaronder die Algemene Poskantoor in O'Connellstraat.

Op Paasmaandag, 1916, is die nuwe republikeinse regering, onder leiding van Pearse, in die Ierse Republiek uitgeroep. Dit het hy gedoen in 'n belangrike historiese dokument genaamd die Proklamasie.^[1][2]

Hierdie opstand het 'n skeuring tussen die republikeinse en algemene Ierse nasionalisme veroorsaak, aangesien die nasionaliste tot dan toe 'n belofte van outonomie onder die Britse kroon aanvaar het.

Die kanse was gering teen 4500 Britse troepe en meer as 1000 polisiebeamptes, terwyl die getal Ierse vrywilligers geskat word op 1000 en die Ierse burgermag ongeveer 250. Honderde is dood en gewond, waaronder buitestaanders wat in die kruisvuur beland het, en ongeveer 3000 verdagtes is in hegtenis geneem. Daarna is 15 leiers, waaronder die sewe mans wat die onafhanklikheidsverklaring onderteken het, in die periode van 3 tot 12 Mei tereggestel, onder wie die reeds dodelik verwonde Connolly, wat in 'n stoel tereggestel is omdat hy nie meer kon staan nie.

Die Ierse openbare opinie het dramaties verander ná hierdie teregstellings. Die rebelle is vroeër gesien as onverantwoordelike avonturiers wat nasionalisme kon benadeel. Die vrygestelde gevangenes het die Ierse Republikeinse Leër herorganiseer, en die nasionalistiese sentiment is verenig agter die Sinn Féin-party. Ironies genoeg het Sinn Féin niks met die Paasopstand te doene gehad nie, maar die pers noem dit 'n Sinn Féin-opstand. Nuwe lede het egter na die beweging gestroom en 'n jaar later, in 1917, is die organisasie deur radikale nasionaliste oorgeneem. So was dit moontlik dat die Ierse Vrystaat in 1921 deur Éamon de Valera uitgeroep word. Die Ierse Republiek is veel later na die Tweede Wêreldoorlog uitgeroep.

Die verkiesing vir die Britse parlement in Desember 1918 het vir Sinn Féin in Ierland 'n groot oorwinning tot gevolg gehad. Die meeste LP's het op 21 Januarie 1919 in Dublin vergader om die Ierse Republiek weer saam met president Éamon de Valera af te kondig. Hy was die bevelvoerder van die 3de Bataljon van die Vrywilligers, maar is nie tereggestel nie omdat hy in die Verenigde State gebore is en die Verenigde Koninkryk in die Eerste Wêreldoorlog op Amerikaanse hulp gehoop het. Die Paasopstand word gewoonlik van die begin af as verlore gesien, en dit was ook so deur die leiers beskou. Kritici sien elemente van 'n 'bloedoffer' soos beskryf in die ietwat romantiese tekste van Pearse.

In 2006, vir die eerste keer sedert die begin van die burgeroorlog in Ulster, is die Paasopstand met 'n militêre optog herdenk.

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Paasopstand.

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.