Patroniem

’n Patroniem is deel van ’n mens se naam wat op die voornaam van sy pa, oupa of ’n selfs vroeër manlike voorvader geskoei is.^[1][2] Dit is ook bekend as ’n patronimikum, vadersnaam of afstammingsnaam. ’n Naam wat op ’n vrou se naam geskoei is, is ’n matroniem of moedersnaam. Dit word in albei gevallle gebruik om ’n persoon se herkoms aan te dui.

Patronieme word vandag steeds gebruik, hoewel dit meestal deur patronimiese vanne vervang is. ’n Voorbeeld is die algemene Engelse van Johnson (seun van John).

In baie gebiede in die wêreld het mense patronieme gehad voordat hulle vanne gehad het. Baie vanne in Europa is van patronieme afgelei, soos Wilson (seun van William), FitzGerald (seun van Gerald), Powell (van "ap Hywel", seun van Hywel), Fernández (seun van Fernando), Anderson (seun van Anders/Andrew), Iljin (seun van Ilja), Petrof (seun van Pjotr/Pieter), Stefanović (seun van Stefan), MacAllister (van "mac Alistair", seun van Alistair/Alexander) en O'Connor (van "Ó Conchobhair", kleinseun/afstammeling van Conchobhar).

In Russies word die agtervoegsels -owitsj, -(j)ewitsj en -itsj gebruik vir mans se patronieme. Vir vroue s’n is dit -owna, -(j)ewna of -initsjna. Die patroniem is ’n verpligte deel van die persoon se volle naam.^[3][4] ’n Man met die naam Iwan wie se pa se naam Nikolai is, se volle naam sal dus wees Iwan Nikolajewitsj, of "Iwan, seun van Nikolai", gevolg deur sy van. Net so sal ’n vrou met die naam Ljoedmila wie se pa se naam Nikolai is, se naam wees Ljoedmila Nikolajewna, of Ljoedmila, dogter van Nikolai. By patronieme wat gevorm word van ’n naam wat op ’n klinker eindig, word die klinker deur =itsj (vir mans) en =initsjna (vir vroue) vervang, byvoorbeeld Iljitsj en Iljinitsjna van die naam Ilja, soos by die patroniem van Wladimir Iljitsj Lenin. ’n Naam soos Wladimir Iljitsj kan as ’n formele aanspreekvorm gebruik word, byvoorbeeld in ’n werksituasie of wanneer ’n mens met ’n ouer persoon praat;^[3][5] in vergelyking daarmee sal iemand in Suid-Afrika as "mnr. Lenin" aangespreek word.

In Oekraïens eindig die manlike patroniem gewoonlik op -ович (-ovitsj) of -йович (-jowitsj) en die vroulike patroniem op -івна (-iwna) or -ївна (-jiwna).^[6]

In Arabies beteken die woord ibn (ابن of بن) bin, ben en soms ibni en ibnoe op dieselfde manier "seun van". Die woord bint (بنت) beteken "dogter van". Die naam Ali ibn `Amr beteken dus Ali, seun van `Amr. Die woord aboe (ook aba of abi) beteken "vader van"; dus kan Aboe `Ali ’n ander naam wees vir `Amr. In die Koran word Jesus deurgaans "`Isa ibn Marjam" genoem, wat ’n matroniem is (Jesus het in Islam nie ’n vader nie; sien Jesus in Islam). ’n Arabiese patroniem kan so ver terug strek as wat stamboomrekords wys: So het Ibn Khaldun byvoorbeeld sy volle naam aangegee as "`Abd ar-Rahman ibn Muhammad ibn Muhammad ibn Muhammad ibn al-Hasan ibn Muhammad ibn Jabir ibn Muhammad ibn Ibrahim ibn `Abd ar-Rahman ibn Khaldun". Patronieme is steeds standaard in sekere dele van die Arabiese wêreld, veral Saoedi-Arabië en Irak (in Irak sonder die ibn of bint). In die Arabiese wêreld word ’n patroniem saam met ’n van gebruik, dikwels met die pa en oupa aan vaderskant se naam ná die voornaam, en dan die van. In Irak word die naam van die geboorteplek ook soms gebruik. Hayder Muhammed al-Tikriti is byvoorbeeld Hayder, die seun van Muhammed, en hy is van die dorp Tikrit.

In Ysland is vanne skaars; die gebruik van patronieme (en meer onlangs ook matronieme) word verkies.

• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia