Caparra

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Caparras

Caparra d'a familia Ixodidae

Clasificación scientifica

Dominio:	Eukaryota
Reino:	Animalia
Filo:	Arthropoda
Subfilo:	Chelicerata
Clase:	Arachnida
Orden:	Acarina

Familias

As caparras^[1]^[2]^[3] (d'o basco < kapar(ra)^[4]) son animals artropodos ectoparasitos (parasitos externos) de vertebratos, que fan parte d'una d'as tres familias descritas dintro d'a orden d'os acaros, en a clase d'os aracnidos. A suya alimentación ye hematofachica d'os mamiferos y aus, y tamién de tanto en cuanto d'os reptils y anfibios. Plinio lo Viello en deció d'as caparras que "son os cucos mes repulsivos y sucios que se'n puede trobar^[5]".

As caparras chóvens, cuan miran bel animal que las agüespe, s'enfilan ta os lastons d'a hierba u t'as branquetas d'as matas y se i quedan esperando que beluno i pase. Alavez, brincan (se deixan cayer) en l'alto d'a bestia, s'arrapan y con os queliceros suyos aforatan a piel ta sorber-ne la sangre. Mientres que ye chupando, a caparra s'unfla y se posa bien gorda (multiplicando a suya grandaria), ta dimpués deixar-se ir ta o suelo a on que completan o suyo cerclo biolochico. O momento de ficar os uevos siempre l'han de fer en tierra u arena.

Diz que estes animals pueden saltar intencionadament d'as plantas t'as bestias que quieren parasitar, pero ye una error, pos se conoixe que amenistan contacto fisico ta enganchar-sen. As caparras d'a familia Ixodidae gosan a parasitar mamiferos (incluitos os sers humans), y las especies de Argasidae son mes especializatas en parasitar aus.

Ta quitar a caparra d'o güespe no se puet tibar-la mica perque alavez se trencaría, pos estes cucoz tienen os queliceros modificatos d'una manera que s'arrapan dintro d'a piel tan fuertament que antes s'esbrencan de l'artropodo que no quitar-se enters, fendo posibles as infeccions a traviés d'a nafra. Beluns emplegan éter ta adormir-las y dimpuesas, lubricando-ne a inserción d'a piel con aceite, la rancan con pinzas. Altra traza ye habendo-ne lubricato l'apariello bucal de previas, tocar-la con una agulla metalica en royo butido ta que s'esbulligue y mesmo sola caiga, pos tienen ixe reflexo natural cuan que se creman.

A malotía de Lyme

Anque de leixos no totas as fizadas de caparra ben d'estar mes problematicas que lo mal que fan, bels casos fan que se desarrolle la dita maloltía de Lyme, perque la caparra puet fer de vector trasmisor t'a bacteria Borrelia burgdorferi, achent etiolochico d'a malotía.

Os primers sintomas son bien dificils d'identificar, pos pareixen muitismo a os d'a gripe: febrera, mal d'os musclos, anieblamiento, ecetra. Anque de regular amaneixe enantes un eritrema coronico migrans, ixo ye, una bufadura royeta que anuncia a infección d'a bacteria. Sintomas mes posteriors incluyen artritis reumatosa, trestuques d'o corazón y d'o sistema niervoso, meninchitis u esclerosis multiple. Tot ixo fa que s'haiga de mirar de controlar-la tan luego como se pueda, antes que no se faiga pior.