Yunnan
.svg)
Yunnan (pronunciáu: [Yun-Nán](
escuchar)(chinu simplificáu: 云南, chinu tradicional: 雲南, pinyin: Yúnnán, trescripción antigua: Yünnan) ye una de les ventidós provincies que, xunto coles cinco rexones autónomes, cuatro conceyos y dos rexones alministratives especiales, conformen la República Popular China. La so capital ye Kunming.
Carauterístiques
[editar | editar la fonte]Tien más de 40 millones d'habitantes (2003). El so territoriu ocupa una superficie de 394.100 km², que pa efeutos comparativos ye daqué menor que Paraguái y daqué mayor que Alemaña. Ta asitiada nel sur del país y tien pasos fronterizos con Laos, Birmania y Vietnam.
El territoriu, antes de la presencia han (china), foi un nucleu de la etnia thai, que depués en gran parte emigró al sur d'Indochina, fundando al reinu de Siam, esto ye, l'actual Tailandia.
L'emperador Qin Shi Huang incluyó a Yunnan na China unificada nel añu 221 e. C. La dinastía Han promocionar como centru comercial con Birmania y la India. Mientres los sieglos XVIII y XIX produciéronse diversos llevantamientos de les minoríes que víen amenaciaes les sos costumes pola gran llegada de colonos chinos.
Numberosos nicios apunten a esta rexón como l'orixe de la Peste Negro, qu'arrobinaríen los mongoles hasta Europa, afarando'l continente.[ensin referencies]
La so xeografía ye bien variada: montascosa na zona fronteriza col Tíbet y con grandes valles nes tierres baxes. El puntu más altu de la provincia ye'l picu Kagebo, de 6.740 metros d'altitú, ente que'l más baxu asitiar nel valle del ríu Honghe a una altitú de 76,4 metros sobre'l nivel del mar.
La so población ta formada por más de 20 etnies distintes, ente les que destaquen los miao, bai, yi y hani. Cada unu d'estos grupos ta formáu a lo menos por 8.000 persones. Dalgunes d'estes minoríes viven en comunidaes propies, caúna d'elles con más de 5.000 habitantes.
Los puntos fuertes de la economía de Yunnan son les industries del tabacu, la minería y el turismu. La provincia tien xacimientos de más de 150 minerales distintos. Ye la mayor extractora de cinc, indiu, titaniu y cadmiu de toa China.
Historia de Yunnan
[editar | editar la fonte]L'Home de Yuanmou, un fósil de Homo erectus descubiertu por inxenieros de ferrocarriles na década de 1960, determinóse que ye'l fósil más antiguu conocíu de los homínidos en China. Mientres el Neolíticu, hubo asentamientos humanos na zona del llagu Dian. Estes persones utilizaben ferramientes de piedra y construyeron estructures de madera simple.
Alredor del sieglu III antes de Cristu, l'área central de Yunnan, alredor de l'actual Kunming, yera conocida como Dian. El xeneral Chu Zhuang Qiao (庄 跤) entró na rexón dende la parte alta del ríu Yangtze y coronóse como "rei de Dian". Él y los sos siguidores empecipiaron en Yunnan una arribación d'influencia china, l'entamu d'una llarga historia de la migración y la espansión cultural.
Nel añu 221 e.C., Qin Shi Huang unificó China y estendió la so autoridá al sur. Encomiendes y condaos fueron establecíos en Yunnan. Un vial esistente en Sichuan - el "Camín de los Cinco Pies" - estender escontra'l sur hasta alredor de l'actual Qujing, nel este de Yunnan. Les guerres Han-Dian empezaron sol emperador Wu. Él dirixó una serie de campañes militares contra Dian mientres la espansión escontra'l sur de la dinastía Han. En 109 aC, l'emperador Wu unvió al xeneral Guo Chang (郭昌) al sur de Yunnan, estableciendo la encomienda de Yizhou y 24 condaos subordinaos. La sede de la encomienda asitiar nel condáu de Dianchi na actual Jinning. Otru condáu foi llamáu "Yunnan", probablemente'l primer usu del nome. P'ampliar el floreciente comerciu con Birmania y la India, l'emperador Wu tamién unvió a Tang Meng (zh) pa caltener y ampliar les rutes viales nel llamáu "Bárbaru Sur". Por esti tiempu, la teunoloxía agrícola en Yunnan ameyorara notablemente. Los habitantes llocales utilizaben ferramientes de bronce, araos y caltuvieron una variedá de ganáu, incluyendo vaques, caballos, oveyes, cabres, gochos y perros. Los antropólogos determinaron qu'estes persones taben rellacionaes coles persones agora conocíes como Tai. Vivíen en congregaciones tribales, dacuando dirixíes por chinos exiliaos.
Mientres los Tres Reinos (220-280 dC), el territoriu de l'actual Yunnan, Guizhou occidental y el sur de Sichuan denominar colectivamente Nanzhong. La disolución de l'autoridá central de China llevó a una mayor autonomía de Yunnan y más poder pa les estructures tribales llocales. Nel añu 225, el famosu estadista Zhuge Liang llevó tres columnes a Yunnan pa pacificar a les tribus. Los sos siete prindes de Meng Huo, un magnate local ye bien celebráu nel folclor chinu.
Nel sieglu IV el norte de China foi invadida en gran midida poles tribus nómades del norte. Alredor del 320, la cla Cuan (爨) emigró a Yunnan. Cuan Chen (爨 琛) nomar a sí mesmu rei y caltuvo l'autoridá en redol al llagu Dian, entós conocíu como Kunchuan. A partir d'entós la cla Cuan gobernó Yunnan mientres más de cuatrocientos años. En 738, el reinu de Nanzhao foi establecíu en Yunnan por Piluoge o Khun Borong -proxenitor llexendariu del pueblu tai-, que foi confirmáu pola corte imperial de la dinastía Tang como rei de Yunnan. Gobernando dende Dali, los trelce reis de Nanzhao gobernaron mientres más de dos sieglos y xugaron un papel destacáu na rellación ente China y el Tíbet. En 937, Duan Siping derrocó al monarca de Nanzhao y estableció el Reinu de Dali. El reinu foi conquistáu pol Imperiu Mongol en 1253, cola so antigua dinastía de los Duans incorporaos nel dominiu de los mongoles como los gobernadores xenerales de la nueva provincia. El príncipe mongol unviáu p'alministrar la rexón con ellos foi asesináu. En 1273, Kublai Khan reformó la provincia y nomó al Semuren Sayid Ajall como'l so gobernador. La provincia de Yunnan, mientres la dinastía Yuan incluyía tamién una parte significativa de l'Alta Birmania dempués de les campañes de Birmania nes décades de 1270 y 1280. Pero cola cayida de la dinastía Yuan en 1368, la dinastía Ming destruyó a los lleales a los Yuan lideraos por Basalawarmi na conquista Ming de Yunnan a principios del 1380.
Mientres les dinastíes Ming y Qing, grandes árees de Yunnan fueron alministraos sol sistema caciquil nativu. Una guerra con Birmania tamién se produció na década de 1760 debíu al intentu d'afitamientu de les zones fronterices per parte de los xefes llocales de China y Birmania.
Anque en gran parte escaecíu, la sangrienta Rebelión de Panthay del pueblu musulmán hui y otres minoríes llocales contra los gobernantes manchúes de la Dinastía Qing causó la muerte d'hasta un millón de persones en Yunnan. Una política de llimpieza étnica foi adoptada polos Qing sol títulu de "la llimpieza de los musulmanes" (洗 回, xi Hui).
División alministrativa
[editar | editar la fonte]| Mapa | # | Nome | Hanzi | Hanyu Pinyin | Tipu |-valignn=top | 
| |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Kunming | 昆明市 | Kūnmíng Shì | Ciudá con nivel de prefeutura | |||||||||||||||||||||||||||
| 2 | Qujing | 曲靖市 | Qǔjìng Shì | Ciudá con nivel de prefeutura | |||||||||||||||||||||||||||
| 3 | Yuxi | 玉溪市 | Yùxī Shì | Ciudá con nivel de prefeutura | |||||||||||||||||||||||||||
| 4 | Baoshan | 保山市 | Bǎoshān Shì | Ciudá con nivel de prefeutura | |||||||||||||||||||||||||||
| 5 | Zhaotong | 昭通市 | Zhāotōng Shì | Ciudá con nivel de prefeutura | |||||||||||||||||||||||||||
| 6 | Lijiang | 丽江市 | Lìjiāng Shì | Ciudá con nivel de prefeutura | |||||||||||||||||||||||||||
| 7 | Pu'er | 普洱市 | Qǔjìng Shì | Ciudá con nivel de prefeutura | |||||||||||||||||||||||||||
| 8 | Lincang | 临沧市 | Líncāng Shì | Ciudá con nivel de prefeutura | |||||||||||||||||||||||||||
| 9 | Dehong | 德宏傣族景颇族自治州 |
Prefeutura Autónoma |---------- |
10 | Nujiang | 怒江傈僳族自治州 |
Prefeutura Autónoma |---------- |
11 | Dêqên | 迪庆藏族自治州 |
Prefeutura Autónoma |---------- |
12 | Dali | 大理白族自治州 |
Prefeutura Autónoma |---------- |
13 | Chuxiong | 楚雄彝族自治州 |
Prefeutura Autónoma |---------- |
14 | Honghe | 红河哈尼族彝族自治州 |
Prefeutura Autónoma |---------- |
15 | Wenshan | 文山壮族苗族自治州 |
Prefeutura Autónoma |---------- |
16 | Xishuangbanna | 西双版纳傣族自治州 |
Prefeutura Autónoma |
Puntos turísticos
[editar | editar la fonte]
- Dali, centru de los históricos reinos de Nanzhao y Dali.
- Jingong, centru de la minoría dai.
- Lijiang, patrimoniu de la Humanidá, habitáu pola minoría naxi.
- Yuanyang, asentamientu de la minoría hani.
- Shangri-La, ciudá de la etnia tibetana.
- Gongchen Torre - Nanzhao.
Referencies
[editar | editar la fonte]Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Yunnan.
- Sitiu web oficial (en chinu simplificáu)
