Tornado Alley

Tornado Alley ("Trepas ar C'horventoù") a reer e SUA eus an takad ma vez korventoù an aliesañ^[1].

E 1952 e voe arveret an anv evit ar wech kentañ, evel talbenn ur studiadenn gant an hinourion eus an US Air Force Ernest J. Fawbush (1915–1982) ha Robert C. Miller (1920–1998) a-zivout kemenn ar gwall varradoù-arnev e lod rannoù eus Texas hag Oklahoma, petra bennak ma'z eo dispis harzoù ofisiel Tornado Alley. An hinadourien a verk barroù e gwerederezh ar c'horventoù e lod takadoù^[2], hag a-c'houde gwerso e oar an "Hemolc'herien korventoù" e c'hoarvezont alies er Great Plains^[3]

Minnesota, Wisconsin, Illinois, Indiana, Missouri hag Ohio a vez kontet e Tornado Alley a-wechoù.^[4] Enklaskoù a ziskouez emañ ar c'horventoù o paotaat er rann hanternosañ eus Tornado Alley, betek kompezennoù Kanada ; kement-se a c'hall bout un heuliad da gemmadur an hin war an Douar^[5].

E Tornado Alley e kej aer domm ha gleb o tont eus ar C'heheder ouzh aer fresk ha sec'h o tont eus Kanada hag ar Menezioù Roc'hellek. Un endro peurvat eo kement-se evit stummañ korventoù diwar barradoù arnev^[6].

Biskoazh n'eo bet termenet-rik bevennoù Tornado Alley gant Servij Broadel an Amzer er Stadoù-Unanet (National Weather Service / NWS). Meur a graf zo bet arveret, alese diforc'hioù el lec'hiadur.^[7]

Hervez ar Storm Prediction Center^[8], "Tornado Alley" zo un anv a vez arveret gant ar media d'ober dave da dakadoù ma vez paot ar c'horventoù. Goude studiet ar predad 1921–1995 er bloaz 2000, an American Meteorological Society a ziskouezas e c'hoarvez hogos 25% eus ar c'horventoù kreñvañ en takad-se^[9].

N'eus stad ebet a gement a vije digorvent, hogen paotoc'h e vez an anadenn e kreiz SUA, etre ar Menezioù Roc'hellek hag an Appalachoù.^[8] E Texas e c'hoarvez an aliesañ korventoù a bep ment, hogen bras eo ar Stad ha lec'hiet e penn su Tornado Alley. Petra bennak ma vez kalz korventoù e Florida ne vezont nemet ral a wech ken kreñv hag ar re a c'hoarvez e kompezennoù ar Su. Liammet-start eo stankter ar c'horventoù gant red an amzervezh tomm, pa vez tolzadoù aer domm o stekiñ ouzh re aer yen.

Ur c'hraf all eo termeniñ an takadoù ma c'hoarvez an aliesañ ar c'horventoù kreñvañ^[10].

Lavaret ez eus bet ivez ez eus meur a Dornado Alley.^[4] Ouzhpenn an takad Texas/Oklahoma/Kansas e vefe an Upper Midwest (Iowa, Michigan, North Dakota ha South Dakota ouzhpenn Minnesota ha Wisconsin), traoñiennoù izelañ ar stêrioù Ohio hag ar Mississippi, traoñienn al Little Tennessee River.^[4]

Daoust d'ar c'horventoù c'hoarvezout aliesoc'h-aliesañ e Tornado Alley, ne vez ket strishoc'h al lezennoù eno eget er Stadoù all a-fed tisavouriezh (toennoù kreñvaet, liammoù startoc'h etre ar mogerioù hag an diazezoù, da skouer) ; gwanoc'h int zoken eget en takadoù ma c'hoarvez korventennoù, evel e Florida ar Su. E Moore, Oklahoma, ur gêr ma vez kalz korventoù, e voe strishaet al lezennoù e 2014^[11].

Korventoù kreñv-tre ha padus a vez e Stadoù ar gevred, ma vez skañvoc'h an tiez ha ma'z eus kalz tud o vevañ e mobile homes, alese muioc'h a c'houzañvidi.

Amañ e kavor stankter ar c'horventoù e 17 Stad etre 1991 ha 2010, evel embannet gant an National Climatic Data Center^[12].