Otapalo
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
Otapalo ili rastvarač je tekućina koja otapa (rastvara) drugu tekućinu, gas ili drugu materiju, a rezultat otapanja se naziva otopina (rastvor). Najčešće otapalo u svakodnevnom životu je voda. Ostala otapala su uglavnom organski spojevi. Otapala obično imaju nisku tačku ključanja te dosta lahko isparavaju, te ih je lahko ukloniti destilacijom. Kada se upotrebljavaju otapala, potrebno je izabrati takva otapala koja ne stupaju u hemijske reakcije s spojevima koja se otapaju, odnosno moraju biti inertna.
Nadalje, otapala se mogu dodavati radi izvlačenja (ekstrakcije) nekih tvari iz smjese. Primjer za to je spravljanje čaja, gdje prokuhana voda izvlači korisne sastojke iz lišća i time omogućuje iskorištavanje tih sastojaka.
Koncentracija otopine je količina otopljenih materija u određenoj količini otapala. Rastvorljivost je maksimalna količina određene materije koju je moguće otopiti u određenom otapalu na datoj temperaturi. Prilikom rastvaranja supstanci vrijedi empirijsko pravilo: Slično se rastvara u sličnom, dakle, polarne molekule se obično dobro rastvaraju u polarnim rastvaračima (npr. voda, metanol), a nepolarne u nepolarnim (heksan, benzen). Mjerilo polarnosti otapala je njegova dielektrična konstanta.
Podjela otapala
[uredi | uredi izvor]Otapala se dijele na nepolarna, polarna - protonska (disocijacijom daju proton) i polarna - aprotonska (nemaju proton koji disocira). Otapala čija je dielektrična konstanta niža od 15 se smatraju nepolarnim.
| Otapalo | Hemijska formula | Tačka ključanja | Dielektrična konstanta | Gustoća |
|---|---|---|---|---|
| Nepolarna otapala | ||||
| Heksan | CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3 | 69 °C | 2.0 | 0.655 g/ml |
| Benzen | C6H6 | 80 °C | 2.3 | 0.879 g/ml |
| Toluen | C6H5-CH3 | 111 °C | 2.4 | 0.867 g/ml |
| Dietil eter | CH3CH2-O-CH2-CH3 | 35 °C | 4.3 | 0.713 g/ml |
| Hloroform | CHCl3 | 61 °C | 4.8 | 1.498 g/ml |
| Etil acetat | CH3-C(=O)-O-CH2-CH3 | 77 °C | 6.0 | 0.894 g/ml |
| Polarna aprotonska otapala | ||||
| 1,4-dioksan | /-CH2-CH2-O-CH2-CH2-O-\ | 101 °C | 2.3 | 1.033 g/ml |
| Tetrahidrofuran (THF) | /-CH2-CH2-O-CH2-CH2-\ | 66 °C | 7.5 | 0.886 g/ml |
| Dihlorometan (DCM) | CH2Cl2 | 40 °C | 9.1 | 1.326 g/ml |
| Aceton | CH3-C(=O)-CH3 | 56 °C | 21 | 0.786 g/ml |
| Acetonitril (MeCN) | CH3-C≡N | 82 °C | 37 | 0.786 g/ml |
| Dimetilformamid (DMF) | H-C(=O)N(CH3)2 | 153 °C | 38 | 0.944 g/ml |
| Dimetil sulfoksid (DMSO) | CH3-S(=O)-CH3 | 189 °C | 47 | 1.092 g/ml |
| Polarna protonska otapala | ||||
| Acetatna kiselina | CH3-C(=O)OH | 118 °C | 6.2 | 1.049 g/ml |
| n-Butanol | CH3-CH2-CH2-CH2-OH | 118 °C | 18 | 0.810 g/ml |
| Izopropanol (IPA) | CH3-CH(-OH)-CH3 | 82 °C | 18 | 0.785 g/ml |
| n-Propanol | CH3-CH2-CH2-OH | 97 °C | 20 | 0.803 g/ml |
| Etanol | CH3-CH2-OH | 79 °C | 24 | 0.789 g/ml |
| Metanol | CH3-OH | 65 °C | 33 | 0.791 g/ml |
| Formijatna kiselina | H-C(=O)OH | 100 °C | 58 | 1.21 g/ml |
| Voda | H-O-H | 100 °C | 80 | 1.000 g/ml |
