Sklavinija

Sklavinija (slavenska zemlja) jeste bizantski naziv u ranom srednjem vijeku, (Σκλάβηνοι - Sklábēnoi), za prvobitne teritorijalne jedinice Južnih Slavena na jugoistoku Evrope. U početku, izraz se koristio za one teritorije koje su bile van Bizantije i van njihove kontrole. Bizantski izvori, naročito Konstantin VII. Porfirogenet u De administrando imperio ^[1], prve državne organizacije među Južnim Slavenima imenuju Sklavinijama. Izraz se koristio do 10. vijeka.^[2]

To su zemlje koje su imale svoje arhonte kao predstavnike vlasti. Na području na kojem se razvila kasnija Bosanska banovina i Bosansko kraljevstvo u ranom srednjem vijeku egzistiralo je više sklavinija (Usora, Bosna, Hum, Travunija, Konavle).^[3] Jedan armenski izvor iz 7. vijeka spominje da na teritoriji evropske Bizantije živi 25 naroda pod imenom "Slaveni".

U sklavinijama dolazi do uspostavljanja trajne organizovane političke vlasti. Bosanske zemlje u avarsko doba imaju istu svoju organizaciju vlasti kao i svi drugi Slaveni koji su se našli u okvirima avarskog carstva (avarske banove i župane).^[3]

Politička individualnost, identitet, priznatost i prepoznatljivost sklavinija zasnivala se na simbiozi:

• Zatečenog kasnoantičke upravno-admimistrativne i teritorijalne organizacije iz rimskog, gotskog i romejskog (bizantskog) vremena.
• Političkih i narodnosnih tradicija doseljenika, prvenstveno onih koje su donijeli Slaveni, koji nakon povlačenja Avara postaju vodeći sloj u sklavinijima.
• Upravno-teritorijalne strukture i institucija koje je na osvojenom prostoru uspostavio prvi Avarski kaganat. Karakter te dvjestagodišnje avarske vlasti je toliko prepoznatljiv da ga je nemoguće zamijeniti s bilo kojim drugim političko-upravnim sistemom na tom prostoru. Nazivi ban/bajan-banat-banovina, kagan, župan-županija su ostali iz avarskog jezika.^[4]

Suštinu novog političkog autohtonog fenomena činila je simbioza slavenskog i zatečenog starosjedilačkog stanovništva koja više teče u pravcu slavenizacije. Razlozi su:

• Urbana središta i privredna djelatost su razrušeni (rudnici, poljoprivredna imanja).
• Dio provincijalnog romaniziranog stanovništa je bio prisiljen ne samo da se podčini, nego i da prepusti plodnije krajeve i radi opstanka povuče u pasivnije predjele (Romanija, Vlašić,...) i pređu na niže oblike života. Njihove zajednice su ostale bez političke uvezanosti i njihov dalji razvoj zavisio je od komunikacije sa novopridošlim Slavenima.
• Zbog totalne destrukcije dotadašnjeg načina života, romanizirano stanovništvo prekinulo je sve veze sa antičkim tradicijama i načinom života i počelo da se privikava novonastalim uslovima i kretati skoro od početka. Napuštena je latinska pismenost ili je svedena na minimum. Slavenski doseljenici su se našli u superiornijem položaju u odnosu na starosjedioce koji su do tog vremena bili na višem kulturnom nivou.
• Razaranjem gradova skoro da je upotpunosti razrušena i crkvena organizacija.
• Slaveni su u masama naselili prostor Bosne i Hercegovine.^[5]
• Slaveni nisu osjećali nikakvu povezanost sa antičkom kulturom, doživljavali su je kao strani i neprijateljski fenomen, bez želje za asimilacijom.^[4]

• Enciklopedija Jugoslavije, tom VII, str. 209. 1. izdanje. Zagreb: Jugoslovenski leksikografski zavod, 1968.
• -{Constantine Porphyrogenitus: De administrando imperio. Greek text edited by Gy. Moravcsik. English translation by R. J. H. Jenkins. Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, Trustees for Harvard University, Washington, DC, 1966, 2006. ISBN 0-88402-021-5.}-

• Hamza Hamzabegović: Avarska država i slavenizacija istočne Evrope