Gymnasteg

Gymnasteg

Enghraifft o'r canlynol	math o chwaraeon
Math	chwaraeon
Yn cynnwys	TeamGym, gymnasteg artistig, rhythmic gymnastics, aerobic gymnastics, acrobatic gymnastics, Trampolinio
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae'r gymnasteg (ynganner fel rheol yn y Gymraeg fel jymnasteg yn ól yr arfer Saesneg) yn gamp sy'n gweithredu'n gywir ac yn gytûn gyfres o symudiadau corff sydd wedi'u diffinio'n fanwl gywir, p'un a ydynt yn ^[1] ddyfeisiau heb law neu'n rhai llaw. Disgrifir "gymnasteg" yn Ngeiriadur Prifysgol Cymru fel "gwyddor ymarfer corff, mabolgampau". Gwelir y defnydd cynharaf o'r gair "gymnasteg" yn y Gymraeg yn yr 20g. Gwelir y cyfeiriad cynharaf cofnedig i "mabolgamau" o 1604-07

Er mai "gymnasteg" a arddelir gan mwyaf yn y Gymraeg, ceir hefyd gair arall, mabolgampol ^[2] sef gwraidd y gair mabolgampau sef twrnemaint gymnasteg a champau'r corff.

Mae eu gwreiddiau wedi'u drysu â diwylliant y corff sy'n cael ei ymarfer gan y Groegiaid, y mae'r enw'n deillio ohono, gan ei fod yn disgrifio'r ymarferion sy'n cael eu hymarfer gyda'r corff noeth - γυμνός gynmos ("bod yn noethlymun").^[3] Defnyddiwyd y gair "gymnasteg" ar ddechrau gêm yr athletwyr a oedd yn rhedeg, neidio, ymladd a thaflu'r ddisg a'r bar. Daeth y gair yn ddiweddarach i gyfeirio hefyd at ardaloedd wedi'u plannu o goed neu adeiladau wedi'u gorchuddio oedd yn ymroeddedig gemau athletaidd a meithrin deallusrwydd a'u cryfder - gymnasium. Defnyddir y gair "gynmasium" yn yr Almaeneg i gyfeirio at ysgol uwchradd a cheir gair arall (Turnhalle) ar gyfer yr hyn a elwir yn y Gymraeg yn "gampfa". Tra yng Ngwlad Groeg Hynafol, cysegrodd y Doris, un o'r bobloedd a oruchfygodd Groeg, eu hunain i gymnasteg at ddibenion rhyfelwr. Ceisiodd yr Atheniaid yn yr ymarferion hynny iechyd y corff ac ysbryd, cytgord a gras.

Ymroddodd Rhufeiniaid y Weriniaeth gyda brwdfrydedd i'r orymdaith, marchogaeth ac ymarferion gymnasteg eraill. Ychydig weithiau, ar ôl erlid treisgar, fe wnaethon nhw daflu Tiber fel y Spartiaid i Eurotas. Dywed Plutarch fod Cesar wedi llwyddo i wella niwralgia a achosodd i gaethwas dylino ei gyhyrau. Fodd bynnag, ni fu'r Rhufeiniaid erioed yn ymarfer gymnasteg go iawn, sef Athen. Dim ond yr ymarferion yn y syrcasau o Wlad Groeg y gwnaethon nhw eu cymryd, gan addasu i'w cymeriad creulon yr ymarferion Groegaidd a thrwy hynny drawsnewid gemau athletwyr Gwlad Groeg yn frwydr gladiatorial.

Nid oedd yr Oesoedd Canol yn gwybod am gymnasteg. Dim ond rhai pendefigion a barhaodd i ymarfer mewn twrnameintiau joustio neu ymladd o dan eu harfogaeth haearn, na ellir eu hystyried yn ymarferion gymnasteg. Ni wnaeth Cristnogaeth, mor elyniaethus i noethni corff, unrhyw beth i wella na sefydlu ymarferion corff. Amddiffynnwyd y gwir gymnasteg gan yr athronwyr Protestanaidd fel Martin Luther.

Fodd bynnag, mae angen gosod ei eni fel camp yn y 18g, ac ar ôl hynny rhoddodd yr Almaenwyr, Friedrich Ludwig Jahn ac, yn ddiweddarach, y Swediad, Ling, siâp a chreu'r deunydd a'r dyfeisiau penodol sy'n dal i gael eu defnyddio heddiw, tra bod Antoni Amorós Valenciaid cyflwynodd y rhythm, gyda'r canu a'r gerddoriaeth, wrth gyflawni'r ymarferion. Jahn a ddatblygodd y mudiad gymnasteg Almaenig yn 1811 a roddodd i ni ddyfeisidau'r barrau cyflin, y Cylchoedd, Ceffyl Pwmel a'r llofnaid.

Fel disgyblaeth Olympaidd, mae'n cael ei reoleiddio gan yr FIG, Ffederasiwn Rhyngwladol Gymnasteg (Fédération Internationale de Gymnastique) a grëwyd ym 1881, yn Liège yng Ngwlad Belg.^[4] sy'n trefnu cystadlaethau rhyngwladol mawr: pencampwyr y byd bob dwy flynedd (er 1963) a'r Gemau Olympaidd.

Daeth yr Undeb Sofietaidd a hen wledydd comiwnyddol Dwyrain Ewrop yn adnabyddus am ragoriaeth eu gymnastwyr yn fyd-eang ac yn y Gemau Olympaidd. Gwelwyd llwyddiant yn y gemau gymnasteg (nad oedd yn chwaraeon mor boblogaidd, ac felly â llai o gystadleuaeth yn ryngwladol) fel ffordd o godi statws y wlad a'r rhagoriaeth y system Gomiwnyddol.^[5] Serch hynny, tanseiliwyd y bri yma gyda chyhuddiadau ac yna tystiolaeth o dwyll a chamddefnydd.^[6]

Mae gymnasteg fodern, a reoleiddir gan y FIG, yn cynnwys chwe disgyblaeth:

Mae'r Gymnasteg Gyffredinol yn ddisgyblaeth lle mae pobl o bob oed yn cymryd rhan mewn grwpiau o 6 i 150 gymnastwyr sy'n perfformio coreograffi cydamserol. Gall y grwpiau fod o un genre neu'n gymysg.

Mae'r gymnasteg neu'r gamp yn cael ei ymarfer yng nghategori dynion a menywod. Mae pob grŵp yn cynnal gwahanol brofion ar wahanol ddyfeisiau. Mae'r dynion yn cymryd rhan yn y bariau cyfochrog, y bar sefydlog, y modrwyau, y neidiau ar gefn ceffyl, y ceffyl ag arcs ac ymarfer tir acrobatig gyda'r dwylo'n rhydd. Mae'r menywod yn cymryd rhan yn y bariau anghymesur, y naid ar geffyl, y bar balansau, ac ymarfer y ddaear sy'n ymarfer gyda cherddoriaeth, y mae'n rhaid ei dilyn mewn cytgord.

Yn draddodiadol, ar lefel ryngwladol, rhennir y gystadleuaeth yn ddau weithred wahanol, y rhai gorfodol a'r rhai dewisol. Yn y rhan orfodol, rhaid i'r gwahanol gystadleuwyr gyflawni'r un drefn. Yn y dewisol, mae gymnastwyr yn perfformio eu coreograffi eu hunain.

Mae'r gymnasteg rhythmig yn perfformio pum rheol gyda phum dyfais wahanol: pêl, tâp, cylch, clybiau a rhaff. Perfformir ymarferion ar ryg, lle mae'n rhaid i chi gydlynu'r ddawns â phawb

Mae'r aerobeg, a elwid gynt yn chwaraeon aerobig, gymnasteg yn ddisgyblaeth lle mae trefn arferol yn rhedeg rhwng 100 a 110 eiliad o symudiadau dwyster uchel sy'n deillio o aerobeg draddodiadol yn ogystal â chyfres o elfennau anhawster. Rhaid i'r drefn hon ddangos symudiadau parhaus, hyblygrwydd, cryfder a chyflawniad perffaith yn yr elfennau anhawster.

Mae'r gymnasteg acrobatig a elwir hefyd yn acrobateg chwaraeon ac acro-chwaraeon yn grŵp disgyblaeth lle mae ffurfiau o bartner gwrywaidd, partner benywaidd, hyd yn oed triawd benywaidd cymysg a phedwarawd gwrywaidd, lle mae arferion w

• Tîm Gymansteg Cymru Mae tîm gymnasteg genedlaethol Cymru yn cystadlu yn Gemau'r Gymanwlad (hen gemau yr Ymerodraeth Brydeinig) a gynhelir pob pedair mlynedd yn un o wledydd y Gymanwlad.^[7] Nid oes gan Gymru tîm gymnasteg genedlaethol yn y Gemau Olympaidd a rhaid cystadlu yn enw Prydain.
• Gymnasteg Cymru - Sefydlwyd Cymdeithas Gymnasteg Amatur Cymru (WAGA) yn 1902. Am y rhan fwyf o’r ganrif honno, roedd WAGA yn gofalu am gymnasteg artistig dynion a merched. Ers diwedd y 1990au, mae aerobeg, trampolinio, tymblio ac ysgolion Cymru wedi dod dan faner Gymnasteg Cymru. Gelwir WAGA bellach yn "Gymnasteg Cymru" neu "Welsh Gymnastics". Yn 2014 roedd gan y corff 13,000 o aelodau a gododd i 22,000 o aelodau yn 2016. Ei nod yw, "Mae Gymnasteg Cymru yn anelu at greu cymunedau gwych a phencampwyr. Fel corff rheoli, ‘rydym yn arwain, datblygu, cefnogi, ac yn gweithredu fel gwarchodwr y gamp yng Nghymru."^[8]
• Gemau Cymru - mae Urdd Gobaith Cymru yn cynnal cystadleuaeth flynyddol "Gemau Cymru"^[9] sy'n cynnwys cystadlaethau mewn gwahanol gampau gan gynnwys gymnasteg tîm ac unigol.

• 
  Gymnasteg artistig ar y ceffyl pwmel
• 
  Gymnasteg rhyddmig
• 
  Y Cylchoedd
• 
  Barrau Cyfunlin
• 
  Trampolîn

• Gwefan swyddogol Ffederasiwn Gymnasteg Ryngwladol (FIG)
• Ffotograffau o Gemau Cymru 2016 (ar Flickr)
• Fideo am Gemau Cymru 2019 yn cynnwys gymnasteg
• Cyflwyniad i Gampfa Prifysgol Bangor
• Llawlyfr Termau Gymnasteg (a phynciau eraill) Ysgol Penweddig Archifwyd 2021-05-13 yn y Peiriant Wayback