Boris Vian

Honorigoj
Honorigoj	ordre de la Grande Gidouille (en) ; vd

Postenoj
Postenoj	satrape du Collège de 'Pataphysique (fr) (1953–) vd

**Boris Vian**
Boris Vian
	Boris Vian (1920-1959)
Persona informo
	Boris Vian
Naskonomo	Boris Paul Vian
Naskiĝo	10-a de marto 1920; en Ville-d'Avray, Francio
Morto	23-a de junio 1959; en Parizo, Francio
Mortis pro	Naturaj kialoj vd
Mortis per	Korinfarkto vd
Tombo	cimetière de Ville d'Avray (fr) vd
Nacieco	franca
Lingvoj	franca vd
Ŝtataneco	Francio vd
Edukado	Inĝeneriaj sciencoj
Alma mater	École Centrale des Arts et Manufactures
Familio
Gefratoj	Alain Vian vd
Edz(in)o	Ursula Kübler (1954–1959); Michelle Vian (1941–1952) vd
Amkunulo	Hildegard Knef vd
Infanoj	Patrick Vian; ( Michelle Vian); Carole Vian; ( Michelle Vian) vd
Profesio
Alia nomo	Vernon Sullivan
Okupo	Verkisto, kantisto, tradukisto, muzikisto
Laborkampo	Teatra arto, muziko, dramo, ĵurnalismo, traduko, aktorado, literatura kritiko, pentrado, literatura aktiveco kaj prozo vd
Aktiva dum	1945-1959
Verkado
Ĝenroj	Romano, poezio, teatro, kanzono
Verkoj	L'Écume des Jours, L'Automne à Pékin, Le Déserteur
Postenoj
Postenoj	satrape du Collège de 'Pataphysique (fr) (1953–) vd
Honorigoj
Honorigoj	ordre de la Grande Gidouille (en) ; vd
Membrecoj
Membrecoj	Kolegio de ’Patafiziko (1952–); Hot Club de France vd
En TTT	Oficiala retejo vd
vd	Fonto: Vikidatumoj
	v • d • r

Boris VIAN (naskiĝis la 10-an de marto 1920 en Ville-d'Avray (Hauts-de-Seine; vilaĝa antaŭurbo de Parizo), mortis pro kora infarkto la 23-an de junio 1959 en Parizo) estis franca verkisto, inĝeniero, inventisto, poeto, kant-verkisto, kritikisto kaj ĵazisto, krome parolisto, scenaristo kaj tradukisto. Krom sub lia vera nomo li ankaŭ publikigis librojn sub la pseŭdonimoj Vernon Sullivan kaj la anagramaj Bison Ravi, Baron Visi aŭ Brisavion.

Post lia morto, Vian fariĝis unu el la herooj de la studenta ribelo de la 1960-aj jaroj, ĉefe en Francio.

Biografio

Kiel knabo, lin tro kovis liaj gepatroj pro kor-malsano. Li parolos pri tio en L'Herbe Rouge (La ruĝa herbo) kaj eĉ pli en L'Arrache-cœur (La kor-elŝiranto).

En 1939 Vian eniris la inĝenieran lernejon "École Centrale des Arts et Manufactures". Poste li laboris kiel inĝeniero en la prinorma franca asocio (AFNOR) ĝis 1946. Tiutempe li profitis la libertempon por verki kaj muziki.

Vian vizitis parizajn kafejojn, kie li renkontis la tiamajn intelektulojn kaj artistojn: Jean-Paul Sartre, Raymond Queneau, Simone de Beauvoir, Juliette Gréco, Marcel Mouloudji, Miles Davis k.a.

Pro lia unua verko J'irai cracher sur vos tombes (Mi iros kraĉi sur viaj tomboj, 1946), aperinta sub la plumnomo Vernon Sullivan, li estis kondamnita en 1950. Sub la pseŭdonimo Vernon Sullivan li ankaŭ skribis Les morts ont tous la même peau (Mortintoj ĉiuj havas la saman haŭton), Et on tuera tous les affreux (Kaj ni mortigos ĉiujn naŭzulojn) kaj Elles se rendent pas compte (Ili ne konsciiĝas).

Sed se tiuj verkoj ebligis lin gajni monon, ili kaŝis liajn aliajn verkojn publikigitajn sub lia vera nomo. Suferante pro tio, li decidis ĉesi la verkadon.

Ĵaz-fervorulo, li muzikis, laboris ĉe la firmao Philips kaj kronikis en la ĵaz-gazeto Jazz Hot. Henri Salvador diris pri li: "li amis ĵazon, vivis nur por ĵazo kaj parolis en la ĵaza lingvo".

1951 kaj 1952 estis malfacilaj jaroj por Vian. Li ĵus estis forlasanta sian unuan edzinon kaj malfacile vivis per siaj tradukoj en eta ĉambro. Li ne plu povis pagi la impostojn. Sed dank'al lia amika kunlaboro kun la kolegio de sciencoj pri elpensaĵaj solvadoj, li povas liberpense krei inventaĵojn. En 1954 li edziĝis duan fojon, ĉi-foje al Ursula Kübler.

Vian ankaŭ okaze aktoris en teatraĵoj kaj en kelkaj filmoj.

Je la mateno de la 23-a de junio 1959, Vian spektis filmon adaptitan el unu el siaj verkoj. Li tre ofte diris, ke li malŝatus tiun filmon kaj kelkaj minutoj post la eko li - kormalsana de juneco - mortis pro infarkto, eble pro ekscitiĝo aŭ ĉagreno pri la filmo, havinta nur 39 jarojn.

Rekte post lia morto oni ekforgesis Vian. Tamen oni remalkovris lin kaj lia famo pliboniĝis post la junulara revolto de Majo 1968. La junuloj ŝatis lin pro lia eterna juneco, en kiu ili sin rekonas kaj li fariĝis idolo de tuta generacio.

Verkoj

Li verkis dek unu romanojn, kvar poezio-librojn, plurajn teatraĵojn, novelojn, multajn primuzikajn kronikojn, kino-scenarojn, centojn da kanzonoj (por Serge Reggiani kaj Juliette Gréco interalie) ktp.

La romanoj verkitaj sub lia propra nomo estas pli fantaziaj, burleskaj kaj poeziaj. La plej konataj estas L'Écume des jours (La ŝaŭmo de l' tagoj) kaj L'Automne à Pékin (Aŭtuno en Pekino).

Lia plej konata kanzono estas Le Déserteur de 1954, kontraŭmilitarista kanto, verkita dum la fino de la Unua Hindoĉina Milito kaj ne longe antaŭ la komenco de la milito de Alĝerio. Pro tiu kanzono, kiu alvokas al dezertado dum koloniaj militoj de Francio, li estis minacata de francaj dekstruloj. Ĝi fariĝis pli fama nur post lia morto.

Romanoj kaj noveloj

Kiel Boris Vian:
- L'Écume des jours (La Ŝaŭmo de Tagoj) 1947
- L'Automne à Pékin (Aŭtuno en Pekino) 1947
- Vercoquin et le plancton 1947
- Les Fourmis (La formikoj, noveloj) 1949
- L'Herbe rouge (La ruĝa herbo) 1950
- Le Ratichon baigneur (noveloj) 1950
- L'Arrache-cœur 1953
- Troubles dans les Andains 1966
- Le Loup-garou (noveloj) 1970
- Les Lurettes fourrées (noveloj)
Kiel Vernon Sullivan:
- J'irai cracher sur vos tombes 1946
- Les morts ont tous la même peau 1947
- Et on tuera tous les affreux 1948
- Elles se rendent pas compte 1950

Teatraĵoj

L'Équarrissage pour tous (1947)
Le Dernier des métiers (1950)
Tête de Méduse 1951
Série Blême (1952)
Le Chasseur français (1955)
Le Goûter des généraux (1962)
Adam, Ève et le troisième sexe
Les Bâtisseurs d'empire ou Le Schmürz (La fondintoj de l'Imperio aŭ la Ŝmurc') (1957, unua sceneja prezento en 1959)
Cinémassacre ou les cinquante ans du septième art

Poezioj

Barnum's Digest 1948
Cantilène en gelée 1949
Je voudrais pas crever (postmorta eldono) 1962
Cent sonnets

Eseoj

Manuel de Saint-Germain-des-Prés, 1951.
En avant la zizique ... Et par ici les gros sous, Le Livre contemporain, 1958.

Kanzonoj

Inter aliaj:

Le Déserteur, 1954
La Complainte du progrès, 1955
La Java des bombes atomiques, 1955
Le Petit Commerce, 1955
Le Blouse du dentiste
Les Joyeux Bouchers
Fais-moi mal Johnny
L'Arbre des pendus
Mozart avec nous

Boris Vian en Esperanto

De lia kanzono Le Déserteur ekzistas tri Esperanto-tradukoj: La Dizertonto de Georges Lagrange rekte tradukita el la franca en 1956 kaj kantita de Ĵak le Puil sur la kasedo Danĝera ul', La Dizertinto de Renato Corsetti (nerekta traduko surbaze de itala traduko) kaj same La Dizertinto de Franko Luin.
La ŝaŭmo de l' tagoj, trad. Claude Longue Epée. Paris: Unuiĝo Franca por Esperanto, 2000. 2 kajeroj
En la albumo "PerVerse" de Serĝo Sir' ( SAT-EFK 2015) troviĝas du kanzonoj de Boris Vian, ne nur kanteble tradukitaj, sed prezentitaj sub formo de bildstrioj. Temas pri "Blus' de l' dentisto" (Blouse du dentiste) kaj "Pinĉadas" (Ça pince) kiujn franclingve ĉefe Henri Salvador kantis.