Koran

Koran
Jatorria
Sorrera-urtea	631
Izenburua	القرآن‎
Ekoizpen lekua	Meka eta Medina
Ezaugarriak
Genero artistikoa	erlijio literatura eta liburu santua
Hizkuntza	Arabiera klasikoa
Egile-eskubideak	jabetza publiko eta jabetza publiko
Fikzioa
Kontakizunaren tokia	Arabia
	ikusi Muhammad, Noah in Islam (en) , Jesus Nazaretekoa Islamean, Moses in Islam (en) , Ibrahim, Isaac in Islam (en) , Mary in Islam (en) , Zayd ibn Haritha al-Kalbi (en) , Lot's wife (en) , Naama (Hasiera), Samiri (en) , Abū Lahab (en) , Umm Jamil (en) , David in Islam (en) , Goliat, Harun (en) , Solomon in Islam (en) , Adam in Islam (en) , Cain and Abel in Islam (en) , Jibril (en) , Sabako erregina, Eva, Zaynab bint Jahsh (en) , Khidr (en) , Lot in Islam (en) , Uzair (en) , Luqman (en) , Korah (en) , Joseph in Islam (en) , Lot's daughters (en) , Idris (en) , Job in Islam (en) , Ismail (en) , Elijah in Islam (en) , Elisha in Islam (en) , zu'l kifli (en) , Shuayb (en) , Saleh (en) , Hud (en) , Jacob in Islam (en) , Yunus (en) , Dhul-Qarnayn (en) , Iblis (en) eta God in Islam (en) ;
kronologia

Korana^[1] (arabieraz: القرآن‎, al-qur'ān, qurˈʔaːn ahoskatua, euskaraz: «errezitazioa») Islamaren liburu sakratua da. Musulmanen sinesmenen arabera, Jainkoak (arabieraz: Ala‎, الله), Gabriel goiaingeruaren bitartez, Mahoma profetari egin zion errebelazioa jasotzen du. Bibliaren ondoren, munduan eraginik handiena izan duen liburua da.

Historia

Korana, belaunaldiz belaunaldi, ahoz aho irakatsi zela dirudi, jakintsuek bildu eta idatziz jarri zuten arte. Testua poesia eta prosaren arteko erdibide gisan definitu izan da, eta fededunaren bizimodu egokiaren gaineko aginduak jasotzen ditu. Fededunek buruz ikasi eta errezitatzen zuten: hortik haren izena. Jainkoaren hitza jasotzen duenez, jakintsuek zorrozki aztertu eta interpretatzen zuten eta arabiar filologiaren sorburu da. Musulmanek arabierazko testua soilik onartzen dute: itzulpenak, lagungarri moduan baino ez. Testuko arabiera (arabiera klasikoa edo koranikoa) egungo hizkuntza estandarraren oinarria da.

Beraz, Islamaren liburu sakratua da. 114 atal (sura) ditu. Musulmanen sinestearen arabera, Jainkoak agertu zizkion sura horiek Mahoma profetari bere bizitzan zehar, Mekan eta Medinan. Hasieran, buruz gogoratzen ziren, edo non-nahi idazten (palma hostoetan, gamelu hezurretan). Mahoma hil ondoren finkatu zen testua, eta hartatik aldentzen ziren bertsioak Utman kalifaren garaian (651-652. urteetan) galarazi ziren. Koranak musulmanen zuzenbidea oinarritzen duten dogma eta arauak biltzen ditu. Horrekin batera, Testamentu Zahar eta Berritik harturiko kontaerak datoz.

Koranaren hizkuntza arabiera klasikoa da, eta hartatik hartu du arabierazko literaturak hizkuntz eredua. Musulmanek ez dute begi onez ikusi izan Korana beste hizkuntzetara itzultzea; gehienez ere, jatorrizko testuaren iruzkin lagungarritzat jotzen dute. Dena den, gaur egun bada hizkuntza gehienetan itzulpenik (euskaraz ere bai). Latinerako lehen itzulpen ezaguna Iruñean egin zen, XII. mendean^[2].

Islamaren dotrinak eta Koranaren interpretazioak

Koranak hainbat dotrina eta interpretazio izan ditu sortu zenez geroztik:

Hadith: Ezer baino lehen, Mahomaren esanei eta pasadizoei buruzko tradizioak (sunnah) aipatu behar dira, horien bildumek eratzen baitute Hadita. Islamiar talderik handienak, talde ortodoxoak (suniak), sei bilduma onartzen ditu, kristau aroko IX. mendean (hejiraren III. mendean) bildutakoak guztiak. Beste talde handiak (xiiak) bere Hadit propioa du.
Ijma: Hejiraren II. mendean Koranaren interprete (ijma) guztiak ados jarrita, Koranaren interpretazioak finkatu zituzten behin betiko. Handik aurrera, guztiz debekatuta geratu zen halakorik egitea.
Ijtihad: Islamaren lehen mendean, ahalegin handiak egin ziren Korana egoera berrietara moldatzeko (ijtihad). Hala, behin Koranaren atalak edo bildumak finkatu zirenean eta interpreteak ados jarri zirenean, Koranaren interpretazioak agindu eta dogma bilakatu ziren, eta bakarkako gogoetak interpretazio bidetzat ematea debekatuta geratu zen. Hala ere, geroago ere izan ziren bakarkako gogoeten aldeko pentsalari musulmanak; Al-Gazali (XI. mendean bizi izan zen) esate baterako, edo XVIII. eta XIX. mendeetako erreformatzaileak.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014/10/18 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak
↑ Almech, Francisco Iñiguez. (1967). «La escatología musulmana en los capiteles románicos» Príncipe de Viana 28 (108): 265–276. ISSN 0032-8472. (Noiz kontsultatua: 2021-07-12).

Bibliografia

Korana, Erlijioen Jakinduria bilduma, ISBN 978-84-8394-089-1. Itzultzaileak: Iñaki Ugalde, Dionisio Amundarain. Koordinatzailea: Joxe Arregi Olaizola.

Kanpo estekak

Gure Korana
(Ingelesez) Al-Quran (Koran online)
(Gaztelaniaz)(Frantsesez)(Ingelesez)(Arabieraz)(Alemanez)... Al Quran Online Translation & Listen

Datuak: Q428
Multimedia: Qur'an / Q428
Aipu famatuak: Korana

[1] EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak

[2] Almech, Francisco Iñiguez. (1967). «La escatología musulmana en los capiteles románicos» Príncipe de Viana 28 (108): 265–276. ISSN 0032-8472. (Noiz kontsultatua: 2021-07-12).

[1]