Convallaria majalis

Convallaria majalis^[1] é unha planta anxiosperma de agradable aroma pero velenosa da familia das asparagáceas, nativa de zonas de climas temperados fríos do hemisferio norte de Asia e Europa.

Probablemente é a única especie do xénero Convallaria (isto depende de se C. keiskei e C. transcaucasica se recoñecen como especies separadas). No sistema APG III, o xénero está situado na familia Asparagaceae, subfamilia Nolinoideae (antes situábase na familia Ruscaceae^[2]). Anteriormente estivo tamén clasificada na súa propia familia, Convallariaceae, e, como moitas monocotiledóneas lilioides, máis anteriormente na familia dos lirios, Liliaceae.

Convallaria majalis é unha planta herbácea perenne que forma extensas colonias ao espallar no terreo os seus talos subterráneos (rizomas). Fórmanse novos talos verticais aéreos nos extremos de estolóns en verán.^[3][4] Ditos talos crecen en primavera e os novos brotes con follas seguen conectados con outros baixo o chan, xerándose normalmente grandes colonias. Os talos medran ata os 15 a 30 cm de altura, e levan unha ou dúas follas de 10 a 25 cm de longo; os talos con flores teñen dúas follas e un acio con de 5 a 15 flores no extremo do talo.

As flores teñen seis tépalos brancos (raramente rosas), fusionados na base e adoptan unha forma de campá, teñen de 5 a 10 mm de diámetro e son aromáticas; a floración ten lugar a finais de primavera, en invernos suaves no hemisferio norte ocorre en marzo. O froito é unha baga pequena de cor laranxa avermellada de 5 a 7 mm de diámetro que contén unhas poucas sementes grandes abrancazadas ou pardas que secan dando unhas bólas claras translúcidas redondas de 1 a 3 mm de ancho. As plantas son autoestériles, e as colonias que constan dun só clon non forman sementes.^[5]

Convallaria majalis é nativa de Europa, onde en boa medida evit as marxes mediterráneas e atlánticas.^[6] Unha variedade oriental, C. majalis var. manschurica dáse no Xapón e partes do leste de Asia. Unha poboación nativa limitada de C. majalis var. montana aparece no leste dos Estados Unidos.^[7] Porén, debátese se o status como planta nativa desta variedade americana é aceptable ou non.^[8]

Como moitas plantas con flor perennes, C. majalis mostra modos de reprodución dual ao producir descendencia asexualmente de forma vexetativa e tamén reproducirse por sementes orixinadas sexualmente por fusión de gametos.^[9]

Convallaria majalis é unha planta que prefire sombra parcial e mesófila que prefire os veráns cálidos. Gosta dos solos limosos ou areosos e de ácidos a moderadamente alcalinos,^[10] preferiblemente cunha abundante cantidade de humus. A Royal Horticultural Society afirma que os solos lixeiramente alcalinos son os mellores para ela.^[11] É unha especie euroasiática e suboceánica que pode vivir en montañas de ata 1 500 m de altitude.^[12]

Convallaria majalis é alimento para as larvas dalgunhas especies de lepidópteros como o Antitype chi. Os adultos e larvas do escaravello Lilioceris merdigera tamén poden tolerar os cardenólidos que contén e poden alimentarse das súas follas.^[13]

Hai tres variedades que algúns botánicos consideraron ás veces especies distintas ou subespecies. Son:^[14]

• Convallaria majalis var. keiskei – da China e o Xapón, con froitos vermellos e flores con forma de cunca (que agora adoita citarse como Convallaria keiskei)^[5][15]
• C. majalis var. majalis – de Eurasia, con nervios centrais das flores brancos
• C. majalis var. montana – dos Estados Unidos, con nervios centrais das flores verdes

Algunhas autoridades recoñecen Convallaria transcaucasica como unha especie distinta, mentres que a especie antes chamada Convallaria japonica clasifícase agora como Ophiopogon japonicus.^[15]

Convallaria majalis plántase ás veces en xardíns polas flores olorosas que ten e a súa capacidade de cubrir o chan en zonas umbrías.^[16] En condicións favorables pode formar grandes colonias nos xardíns.

Plántanse varios tipos de cultivares, incluíndo os que teñen flores dobres, flores rosas, foliaxe variegado e os que crecen máis que a especie típica.^[15] Son:

• C. majalis 'Albostriata' ten follas con liñas brancas
• C. majalis 'Green Tapestry', 'Haldon Grange', 'Hardwick Hall', 'Hofheim', 'Marcel', 'Variegata' e 'Vic Pawlowski's Gold' son outros cultivares variegados^[15]
• C. majalis 'Berlin Giant' e C. majalis 'Géant de Fortin' (sin. 'Fortin's Giant') son cultivares que crecen ata grandes tamaños^[15]
• C. majalis 'Flore Pleno' ten flores dobres.^[15]
• C. majalis 'Rosea' que ás veces se lle chama C. majalis var. rosea, ten flores rosas.^[15]

Tradicionalmente Convallaria majalis plantábase en macetas e forzábase a que producise flores en inverno.^[17]

Todas as partes desta planta son moi velenosas, incluíndo as bagas vermellas, que poden ser atractivas para os nenos.^[18] En caso de que se inxiran incluso pequenas cantidades da planta pode orixinarse dor abdominal, vómito, dinimución da frecuencia cardíaca,^[19] visión borrosa, somnolencia e erupcións vermellas na pel.^[20]

Na planta atopáronse uns 38 glicósidos cardíacos (cardenólidos), algúns dos cales son:

convalarina convalamarina convalatoxina convalotoxolósido convalósido neoconvalósido glicoconvalósido majalósido convalatoxón corglicón cannoxenol-3-O-α-L-ramnósido cannoxenol-3-O-β-D-alometilósido cannoxenol-3-O-6-dexoxi-β-D-alósido-β-D-glicósido, cannoxenol-3-O-6-desoxi-β-D-alósido-α-L-ramnósido, estrofantidina-3-O-6-desoxi-β-D-alósido-α-L-ramnósido, estrofantidina-3-O-6-desoxi-β-D-alósido-α-L-arabinósido, estrofantidina-3-O-α-L-ramnósido-2-β-D-glicósido, sarmentoxenina-3-O-6-desoxi-β-D-alósido-α-L-ramnósido sarmentoxenina-3-O-6-desoxi-β-D-gulósido 19-hidroxi-sarmentoxenina-3-O-α-L-ramnósido, 19-hidroxi-sarmentoxenina arabinósido-6-desoxialosa lokundjósido

A planta tamén contén saponinas. Aínda que a planta é mortal, foi utlizada como un remedio popular en cantidades moderadas,^[21] e actualmente utilízana os herboristas como un remedio restrinxido. Tamén contén o aminoácido velenoso e pouco frecuente ácido azetidina-2-carboxílico.

Unha substancia olorosa desta planta, concretamente o ligando bourxeonal, atrae o esperma de mamíferos.^[22] O descubrimento en 2003 deste fenómeno estimulou a investigación sobre a recepción de olores,^[23] pero un estudo de 2012 demostrou, ao contrario, que a altas concentracións, o bourxeonal imitaba o papel da proxesterona estimulando o esperma a moverse (quimiotaxe), un proceso que non está relacionado coa recepción de olores.^[24]

O seu nome científico majalis ou maialis, significa "do mes de maio".

En francés recibe o nome de muguet. A principios do século XX, fíxose tradicional en Francia vender flores desta planta o 1º de maio, día internacional do traballo (tamén chamada La Fête du Muguet).^[25] En inglés chámaselle lilly of the valley (lirio dos vales), o cal podería proceder dunha tradución do Cantar dos cantares 2:1 da Biblia, aínda que a frase hebrea orixinal "shoshannat-ha-amaqim" (literalmente 'lirio dos vales') non se refire a esta planta. Tamén se lle chama Our Lady's tears (bágoas da Virxe), debido a unha lenda cristiá que di que brotou a partir das bágoas da Virxe María durante a crucifixión de Cristo.^[26]

Na "linguaxe das flores", esta planta significa o retorno da felicidade.^[27]

O concello noruegués de Lunner ten esta planta no seu escudo. Foi o emblema floral da antiga Iugoslavia,^[28] e desde 1967 é a flor nacional de Finlandia.^[29]

• 
  Primeiro plano da planta
• 
  Selo moldavo
• 
  1º de maio, de Franz Xaver Winterhalter
• 
  Escudo de Lunner (Noruega)

Commons ten máis contidos multimedia sobre:  Convallaria majalis

• Vandepitte, Katrien; De Meyer, Tim; Jacquemyn, Hans (February 2013). "The impact of extensive clonal growth on fine-scale mating patterns: a full paternity analysis of a lily-of-the-valley population (Convallaria majalis)". Annals of Botany 111: 623–628. PMC 3605957. PMID 23439847. doi:10.1093/aob/mct024. 

• Convallaria majalis - información – NC State University