Factor de crecemento

Os factores de crecemento ou GF (do inglés growth factors) chamados tamén "factores tróficos" son un conxunto de substancias, a maioría de natureza proteica que, xunto coas hormonas e os neurotransmisores, desempeñan unha importante función na comunicación intercelular^[1]. A función principal dos factores de crecemento é o control externo do ciclo celular, mediante o abandono da quiescencia celular (fase G₀ do ciclo) e a entrada da célula en fase G₁. O aumento do tamaño celular é tamén estimulado ao incrementarse a síntese proteica, xunto coa proliferación celular.^[2]

A función dos factores de crecemento non só é estimular a proliferación celular por medio da regulación do ciclo celular iniciando a mitose, senón tamén manter a supervivencia celular, estimular a migración celular, a diferenciación celular e mesmo a apoptose.

Os factores de crecemento desempeñan a súa función a moi baixa concentración nos líquidos corporais, da orde de picogramos. Actúan uníndose a receptores celulares situados na membrana celular que transmiten o sinal do exterior ao interior da célula, mediante o acoplamento de diferentes proteína quinases que se fosforilan e que activan unha fervenza de sinais que acaba coa activación dun ou varios xenes (transdución de sinais).

A función dos factores de crecemento está regulada por diferentes mecanismos que controlan a activación xenética como:

1. A transcrición e a tradución do xene do factor de crecemento.
2. A modulación de emisións de sinais polo receptor.
3. O control da resposta celular por moléculas con acción oposta á resposta inicial.
4. O control extracelular pola dispoñibilidade do factor de crecemento que é atrapado na matriz extracelular.

En estudos con cultivos celulares descubriuse que os factores de crecemento son transportados polo soro. Son producidos por gran número de células e os requirimentos son moi variables entre diferentes células. Para que as células proliferen nun cultivo cómpre a existencia de soro que achegue os factores de crecemento e as moléculas de adhesión celular como a fibronectina e a vitronectina, e nutritivas como lipoproteínas e a transferrina, xunto con nutrientes: aminoácidos, ións, moléculas enerxéticas.

Os principais son:^[3]

• Factor de crecemento derivado de plaquetas: PDGF (platelet-derived growth factor).
• Factor de crecemento transformante beta: TGF-beta, BMPs (Proteínas Morfoxenéticas Óseas, Bone Morphogenetic Proteins)
• Factores de crecemento dos fibroblastos: FGF e KGF.
• Factor de crecemento epidérmico: EGF e os relacionados TGF-alfa.
• Factor de crecemento de hepatocitos: HGF.
• Factor de crecemento endotelial vascular: VEGF (vascular endotelial growth factor).
• Factor de crecemento insulínico tipo 1: IGF-1 (insulin-like growth factor-1).
• Factor de crecemento nervioso: NGF
• Factor estimulante das colonias de granulocitos: G-CSF (granulocyte-colony stimulating factor).
• Factor estimulante das colonias de granulocitos-macrófagos: GM-CSF (granulocyte-macrophage colony stimulating factor).
• Eritropoetina: EPO.
• Neurregulinas.
• Trombopoetina: TPO.

Nas dúas últimas décadas o uso terapéutico dos factores de crecemento foise incrementando, e actualmente úsanse en tratamentos de doenzas hematolóxicas e oncolóxicas como :

• Granulocitopenia
• Síndromes mielodisplásicos
• Leucemias
• Anemia aplásica
• Anxioxénese

Ás veces os termos "factor de crecmento" e "citocina" úsanse case como sinónimos entre os cient��ficos.^[4] Historicamente, as citocinas foron asociadas con células hematopoéticas (formadoras de sangue) e células do sistema inmunitario (como linfocitos e células do bazo, timo, e ganglios linfáticos). No sistema circulatorio e na medula ósea, onde as células poden atoparse en suspensión líquida e non unidas a un tecido sólido, tiña senso que as células se comunicasen por medio de moléculas proteicas solubles circulantes. Porén, a medida que diversas liñas de investigación converxeron, empezou a parecer claro que algunhas das mesmas proteínas de sinalización das células dos tecidos hematopoéticos e inmunitarios tamén se utilizaban por todo tipo de células doutros tecidos, durante o desenvolvemento e tamén no organismo adulto.

Mentres que o termo factor de crecemento implica un efecto positivo na división celular, o termo citocina é un termo neutro en canto a se a célula afecta ou non á proliferación. Algunhas citocinas poden ser factores de crecemento, como G-CSF e GM-CSF, pero outras mesmo teñen un efecto inhibitorio sobre o crecemento e proliferación celular. Algunhas citocinas, como o ligando de Fas, utilízanse como sinais de "morte", xa que causan que as células diana sufran unha morte celular programada ou apoptose.

• Growth Factors Medical Subject Headings (MeSH) na Biblioteca Nacional de Medicina dos EUA.
• http://www.uniprot.org/uniprot/P21583
• http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1794241/pdf/1747-1028-2-4.pdf
• http://jcs.biologists.org/cgi/reprint/119/7/1213