Uganda

Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. (Desde setembro de 2016.)

Uganda

Jamhuri ya Uganda (sw) Republic of Uganda (en)
Bandeira Brasón
Himno	Oh Uganda, Land of Beauty (pt)
Lema	«For God and My Country» «kwa mungu na nchi yangu» «За Бог и страната ми» «Tros Dduw a Fy Ngwlad»
Localización
1°18′N 32°24′L / 1.3, 32.4
Capital	Kampala
Contén a división administrativa	Adjumani (pt) Agago (pt) Alebtong (pt) ../... 135+
Poboación
Poboación	47.123.531 (2021) (195,5 hab./km²)
Lingua oficial	lingua inglesa Lingua suahili
Xeografía
Parte de	África oriental
Superficie	241.038 km²
Auga	18,2 %
Punto máis alto	Monte Stanley (5.109 m)
Punto máis baixo	Nilo Branco (621 m)
Comparte fronteira con	Kenya Tanzania Sudán Ruanda Sudán do Sur República Democrática do Congo Lago Vitoria
Datos históricos
Precedido por	Commonwealth realm of Uganda (en)
Creación	1962
Organización política
Forma de goberno	presidencialismo
• Presidente (pt)	Yoweri Museveni (1986–)
Órgano executivo	Government of Uganda (en)
• Lista (pt)	Robinah Nabbanja (pt) (2021–)
Órgano lexislativo	Parlamento do Uganda (pt) , (Escano: 529)
Membro de	Banco Africano de Desenvolvemento Grupo para as observacións da Terra Grupo de Estados de África, Caribe e Pacífico ../... 21+
PIB nominal	40.510.241.366 $ (2021)
Moeda	xelim Ugandês (pt)
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC+03:00 Africa/Kampala (en)
Dominio de primeiro nivel	.ug
Prefixo telefónico	+256
Teléfono de emerxencia	911, 112 e 999
Código de país	UG
Páxina web	statehouse.go.ug

Uganda^[1] é un país africano, cuxa capital é Kampala. En 2009 tiña 32.709.865 habitantes. Limitado ao norte con Sudán do Sur, ao sur co Lago Vitoria, Ruanda e Tanzania, ao leste con Kenya e ao oeste coa República Democrática do Congo.

Os primeiros habitantes coñecidos foron poboacións cazadoras colleitadoras. Hai 1500 ou 2000 anos comezaron a se asentar no territorio da actual Uganda poboacións de lingua bantú que viñan probablemente do centro e o oeste do continente e que se asentaron preferentemente no sur. O Imperio de Kitara do século XIV e XV representa a máis antiga forma de organización formal, seguida polo reino de Bunyoro-Kitara, e máis tarde o de Buganda e Ankole.

Poboación nilótica, como os luo e ateker entraron na área desde o norte, probabelmente arredor do 120 d.C. Asentáronse sobre todo no norte e leste. Esta área foi, en 1888, concedida á Compañía Británica da África Oriental e, en 1894, o reino do Buganda tornouse un protectorado do Reino Unido.

Despois de varias manobras por parte dos británicos, realizáronse eleccións a 1 de marzo de 1961 e Benedicto Kiwanuka tornouse “Ministro-Xefe” de Uganda, aínda como un protectorado e tornouse independente o 9 de outubro de 1962. Nos anos seguintes, verificouse unha loita política entre os partidarios dun estado centralizado, en vez da federación vixente baseada nos reinos. Como resultado, en febreiro de 1966, o entón Primeiro Ministro Milton Obote suspendeu a constitución, asumiu todos os poderes e despois o de Presidente e Vicepresidente. En setembro de 1967, unha nova constitución proclamou Uganda como unha república, deu ao presidente poderes adicionais e aboliu os reinos tradicionais.

En 1971, Idí Amín tomou o poder nun golpe de estado e dirixiu o país como un ditador durante case unha década, expulsou os residentes de orixe indio e promoveu o asasinato dun número estimado en cerca de 300.000 cidadáns. O seu réxime terminou coa invasión dun exército de rebeldes, apoiados pola Tanzania no 1979.

Despois deste contra-golpe, a Fronte Nacional de Liberación de Uganda formou un goberno interino, con Yusuf Lule como presidente, que adoptou un sistema ministerial de administración e creou un órgano cuasi-parlamentario, a Comisión Consultiva Nacional (NCC), mais este órgano e o gabinete de Lule tiñan visións políticas diferentes e, en xuño de 1979, o NCC substituíu a Lule por Godfrey Binaisa. A disputa continuou sobre os poderes do presidente interino, Binaisa foi afastado en maio de 1980 e o Uganda pasou a ser gobernado por unha comisión militar dirixida por Paulo Muwanga. En decembro de 1980, foron realizadas eleccións, que levaron de novo á presidencia a Obote que, era vicepresidente de Muwanga. No período que se seguiu, as forzas de seguridade estableceron un dos peores récords de dereitos humanos do mundo. Nos seus esforzos para terminar cunha rebelión liderada por Yoweri Museveni e o seu Exército de Resistencia Nacional (“National Resistance Army” ou NRA), eles practicamente destruíron unha parte substancial do país, especialmente na área de Luwero, a norte de Kampala.

O 27 de xullo de 1985, unha brigada do exército, composta por “Acholi” (unha das etnias do Uganda) e comandada polo Tenente-Xeneral Basilio Olara Okello, tomou Kampala e proclamou novamente un goberno militar. Obote exiliouse na Zambia e o novo réxime, dirixido polo anterior comandante das forzas de defensa, o Xeneral Tito Okello (que non era parente de Olara-Okello), iniciou negociacións con Museveni, prometendo mellorar o respecto dos dereitos humanos, acabar cos conflitos entre tribos e organizar eleccións libres e xustas. Mentres tanto, os masacres continuaron unha vez que Okello tentaba destruír o NRA e os seus partidarios.

A pesar de negociacións en Nairobi, baixo a mediación do Presidente kenyata Daniel Arap Moi, e de teren chegado a un acordo de cesar-fogo, o NRA continuou a loitar e, en xaneiro do 1986, capturou Kampala, forzando ás forzas de Okello a fuxiren para o Sudán e colocando a Museveni como presidente. Este acabou cos abusos aos dereitos humanos, iniciou unha política de liberalización e de liberdade de prensa e estableceu acordos co Fondo Monetario Internacional, o Banco Mundial e con varios países.

Museveni foi democraticamente electo en 1996, cando concorreu contra Paul Ssemoxere, líder do Partido Democrático, tendo gaño o 75% dos votos.

Distritos de Uganda

Rexión Central Mapa Distrito Pob. 82 Buikwe 329.858 84 Bukomansimbi 139.556 86 Butambala 86.755 87 Buvuma 42.483 89 Gomba 133.264 27 Kalangala 34.766 90 Kalungu 160.684 29 Kampala 1.189.142 36 Kayunga 294.613 38 Kiboga 108.897 95 Kyankwanzi 120.575 48 Luweero 341.317 99 Lwengo 242.252 100 Lyantonde 66.039 51 Masaka 228.170 56 Mityana 266.108 59 Mpigi 187.771 60 Mubende 423.422 61 Mukono 423.052 63 Nakaseke 137.278 64 Nakasongola 127.064 70 Rakai 404.326 72 Sembabule 180.045 76 Wakiso 907.988 Rexión Leste Mapa Distrito Pob. 4 Amuria 180.022 7 Budaka 136.489 49 Bududa 123.103 8 Bugiri 266.944 83 Bukedea 122.433 9 Bukwa 48.952 85 Bulambuli 97.273 13 Busia 225.008 15 Butaleja 157.489 88 Buyende 191.266 20 Iganga 355.473 21 Jinja 387.573 25 Kaberamaido 131.650 28 Kaliro 154.667 30 Kamuli 361.399 33 Kapchorwa 74.268 35 Katakwi 118.928 91 Kibuku 128.219 45 Kumi 165.365 94 Kween 67.171 98 Luuka 185.526 101 Manafwa 262.566 53 Mayuge 324.674 54 Mbale 332.571 103 Namayingo 145.451 14 Namutumba 167.691 105 Ngora 101.867 69 Pallisa 255.870 110 Serere 176.479 73 Sironko 97.273 74 Soroti 193.310 75 Tororo 379.399 Rexión Norte Mapa Distrito Pob. 1 Abim 51.903 2 Adjumani 202.290 78 Agago 184.018 79 Alebtong 163.047 3 Amolatar 96.189 80 Amudat 63.572 39 Amuru 135.723 5 Apac 249.656 6 Arua 559.075 16 Dokolo 129.385 17 Gulu 298.527 22 Kaabong 202.757 42 Kitgum 167.030 43 Koboko 129.148 93 Kole 165.922 44 Kotido 122.442 97 Lamwo 115.345 47 Lira 290.601 50 Maracha 145.705 57 Moroto 77.243 58 Moyo 194.778 62 Nakapiripirit 90.922 104 Napak 112.697 65 Nebbi 266.312 107 Nwoya 41.010 108 Otuke 62.018 67 Oyam 268.415 68 Pader 142.320 77 Yumbe 251.784 112 Zombo 169.048 Rexión Oeste Mapa Distrito Pob. 81 Buhweju 82.881 10 Buliisa 63.363 11 Bundibugyo 158.909 12 Bushenyi 205.671 18 Hoima 343.618 19 Ibanda 198.635 26 Isingiro 316.025 23 Kabale 458.318 24 Kabarole 356.914 31 Kamwenge 263.730 32 Kanungu 204.732 34 Kasese 523.033 37 Kibaale 405.882 40 Kiruhura 212.219 92 Kiryandongo 187.707 41 Kisoro 220.312 96 Kyegegwa 110.925 46 Kyenjojo 266.246 52 Masindi 208.420 55 Mbarara 361.477 102 Mitooma 160.802 106 Ntoroko 51.069 66 Ntungamo 379.987 109 Rubirizi 101.804 71 Rukungiri 275.162 111 Sheema 180.234

Uganda divídese en 111 distritos, en catro rexións administrativas. A maioría dos distritos teñen o nome das súas principais cidades comerciais e administrativas.

Cada distrito se subdivide en sub-distritos, condados, sub-condados, parroquias e vilas.

A continuación preséntanse cifras de poboación no censo de 2002. Nótese que daquelas só había 56 distritos, e os datos da poboación fixéronse mirando os condados e subcondados.

Uganda ten preto de 24 millóns de habitantes, vivindo principalmente á beira dos Grandes Lagos Africanos que este país partilla. Ten listadas 39 linguas africanas, dos grupos bantu e nilóticas, entre as cales, a máis falada (por cerca de 16 % da poboación^[2] é a lingua “ganda” ou luGanda, relativa ao principal grupo étnico deste país, os buGanda. Outras linguas faladas polos residentes no Uganda són o inglés (lingua oficial), o kiSwahili e linguas indias.