pictura

class.  (ca. 85 a.C.n. / 669 a.u.)

• Quodsi in ceteris quoque studiis a multis eligere homines commodissimum quodque quam sese uni alicui certe vellent addicere, minus in arrogantiam offenderent; non tanto opere in vitiis perseverarent; aliquanto levius ex inscientia laborarent. Ac si par in nobis huius artis atque in illo picturae scientia fuisset, fortasse magis hoc in suo genere opus nostrum quam illius in suo  pictura  nobilis eniteret. Ex maiore enim copia nobis quam illi fuit exemplorum eligendi potestas. —De inventione Ciceronis ^[2][3]

class.  (ca. 30–22 a.C.n.)

• Ceteris conclavibus, id est vernis, autumnalibus, aestivis, etiam atriis et peristylis, constitutae sunt ab antiquis ex certis rebus certae rationes picturarum. Namque  pictura  imago fit eius, quod est seu potest esse, uti homines, aedificia, naves, reliquarumque rerum, e quibus finitis certisque corporibus figurata similitudine sumuntur exempla. Ex eo antiqui, qui initia expolitionibus instituerunt, imitati sunt primum crustarum marmorearum varietates et conlocationes, deinde coronarum, siliculorum, cuneorum inter sese varias distributiones. —De architectura Vitruvii ^[4][3]

saec. I.

• Erectus his sermonibus consulere prudentiorem coepi aetates tabularum et quaedam argumenta mihi obscura simulque causam desidiae praesentis excutere, cum pulcherrimae artes perissent, inter quas  pictura  ne minimum quidem sui vestigium reliquisset. Tum ille “pecuniae” inquit “cupiditas haec tropica instituit. Priscis enim temporibus, cum adhuc nuda virtus placeret, vigebant artes ingenuae summumque certamen inter homines erat, ne quid profuturum saeculis diu lateret.” —Satyricon T. Petronii Arbitri ^[5][3]

saec. I.  (ca. 78 p.C.n.)

• reprehenditur tamen ceu grandior in capitibus articulisque, alioqui tantus diligentia, ut Agragantinis facturus tabulam, quam in templo Iunonis Laciniae publice dicarent, inspexerit virgines eorum nudas et quinque elegerit, ut quod in quaque laudatissimum esset  pictura  redderet. pinxit et monochromata ex albo. aequales eius et aemuli fuere Timanthes, Androcydes, Eupompus, Parrhasius. —Naturalis historia Plinii ^[6]

saec. I.  (ca. 85–102 p.C.n.)

• Haec mihi quae colitur violis  pictura  rosisque,

Quos referat voltus, Caediciane, rogas?

Talis erat Marcus mediis Antonius annis

Primus: in hoc iuvenem se videt ore senex.

Ars utinam mores animumque effingere posset!

Pulchrior in terris nulla tabella foret. —Epigrammata M. Valerii Martialis ^[7]

saec. I.  (ca. 97 p.C.n.)

• Virgo appellata est, quod quaerentibus aquam militibus puella virguncula venas quasdam monstravit, quas secuti qui foderant, ingentem aquae modum invenerunt. Aedicula fonti apposita hanc originem  pictura  ostendit. Concipitur Virgo Via Collatina ad miliarium octavum palustribus locis, signino circumiecto continendarum scaturiginum causa. —De aquaeductu urbis Romae Frontini ^[8][3]

saec. II.

• Sic mare et femineum secus iungitur ac diversus utriusque sexus ex dissimilibus simile animal facit; artesque ipsae, naturam imitantes, ex inparibus paria faciunt:  pictura  ex discordibus pigmentorum coloribus, atris atque albis, luteis et puniceis, confusione modica temperatis, imagines iis quae imitatur similes facit. Ipsa etiam musica, quae de longis et brevibus, acutis et gravioribus sonis constat, tam diversis et dissonis vocibus, harmoniam consonam reddit; —De mundo Apulei ^[9][3]