Waopes vaan Noord-Holland

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De provincie Noord-Holland dreug, wie alle Nederlandse provincies, e waope. Ouch de gemeintes en 't euvergroet deil vaan de opgelufde gemeintes kinne e heraldisch symbool. E paar dudeleke regionaol trends zien aon te wieze.

Soorte waopes

Noord-Holland vèlt op tösse de aander provincies door 't groet aontal waopes mèt waterveugel. Inderdaod is 't 'n waterrieke provincie, en waor 't dat vreuger nog väöl mie. Reigers, gajze en lepelere zien volop te vinde. Neve de huiege gemeintes Heerhugowaard, Wijdemeren en Wormerland vint me 'ne watervogel oonder mie in de waopes vaan Ankeveen, Bijlmermeer, 's-Graveland, Jisp, Oudendijk en Zwaag. Speciaol aondach verdeent 't waope vaan Waterland: 'nen halsgekroende zwaon mèt in eine veurpoet 'ne pijlebundel. De huiege gemeintes Waterland ('n fusiegemeinte) en Landsmeer drage variante daovaan; 'tzelfde gelt veur de vreuger gemeintes Broek in Waterland, Buiksloot, Ransdorp en Nieuwendam, allewel tot dat lèste waope sterk vaan de aandere versjèlt.

Boete waterveugels dreug 'n aontal gemeintes waopes mèt keuj, in de Hollandse polders e väölveurkoumend middel vaan bestoon: De Beemster, Edam(-Volendam), Graft en Middelie. Aander waopes drage vèsse, es verwiezing nao de zie- of binnevèsserij: Enkhuizen, De Rijp, Zandvoort, Zuid- en Noord-Schermer. Waopes mèt peerd koume ouch veur; soms berijd, soms es waopefiguur op ziech (Assendelft, Hoogkarspel, Sint Pancras en 't dörpswaope vaan Volendam).

Neet allein 't Waterland, ouch de Zaanstriek kint e groet aontal gelieksoortege waopes. In ziene groondvörm geit 't uw e geverendeild waope mèt twie liewe vaan zèlver op e veld vaan keel (roed) en twie liewe mèt de umgekierde kleure. De fusiegemeinte Zaanstad dreug 't zoe, mèt de heraldisch zeldzaom walvèsse es sjèldhawwers. Versjèllende Zaanse ex-gemeintes droge ouch variaties op dit waope. Boe 't vaandan kump is neet zeker; 't kin zien gebaseerd op 't waope vaan Holland-Henegouwe (sinds 1299 oonder eine graof vereineg).

Tot slot vint me ouch in Wes-Friesland väöl geliekaardege waopes: 'ne boum, al daan neet in blaad. Zoe'n waope is te vinde bij de gemeinte Stede Broec, en wijer bij opgelufde gemeintes in de regio: Blokker, Bovenkarspel, Midwoud, Scharwoude, Schellinkhout, Sijbekarspel en Westwoud, zoewie tot slot in 't dörp Hauwert.

Provinciewaope

De provincie Noord-Holland dreug 't volgend waope:

Gedeild: I. in goud 'ne liew vaan keel (roed), getongk en genageld vaan lazuur (blauw); II. in lazuur, bezejd mèt ligkende gouwe blökskes, twie goonde, aonziende liewe vaan 'tzelfde, bovenein gezat. 't Sjèld gedèk mèt 'n viefblaojetege kroen.^[1]

't Waope is 'n combinatie vaan de aw waopes vaan Holland en Friesland. 't Waope vaan Holland woort sinds midde daartienden iew door de graove vaan dat gewes gedrage (zuug ouch 't waope vaan Zuid-Holland).^[2] 't Sjèld vaan Friesland is in de vieftienden iew oontstande en bij legende touwgesjreve aon keuning Radboud; me vint 't in de Hollandse kroniek. Dit waope had nog penninge in plaots vaan blökskes.^[3] 't Woort ouch door Wes-Friesland (sinds 1289 Hollands groondgebeed) geveurd. Wie de stei vaan Wes-Friesland in 1572 de kant vaan d'n Opstand koze, perbeerde ze ziech tot apaart gewes te verheffe; oetindelek bleef 't bij Holland hure. De regio droog in deen tied ouch e waope mèt zèlvere blökskes, had zien eige (symbolische) Staote en sloog eige munte, mèt 't waope drop.^[4]

Oetindelek woort de moonsterprovincie Holland in 1840 definitief gesplits. De nui provincie waor e stök groeter es 't vreuger Wes-Friesland: ze umvatde ouch Haarlem en Amsterdam. De provincie bleef 't aajd (oongedeild) waope vaan Holland drage tot ze bij Keuninklek Besluit vaan 23 mei 1907 't bovestoond waope kreeg. Aanders es de mieste Nederlandse provincies kraog 't waope later gein sjèldhawwers.^[5]

Gemeintewaopes

Waopes vaan vreuger gemeintes

Zuug ouch: Lies vaan geweze gemeintes in Noord-Holland

Opmerkinge

De volgende gemeintes hadde gein eige waope: Hollands en Stichts Ankeveen (wel e hierlekheidswaope), Bakkum (wel mierder hierlekheidswaopes), Breesaap Durgerdam, Etersheim (mesjiens wel e hierlekheidswaope), Holysloot, Houtrijk en Polanen, Jan Gijzenvaart, Katwoude (wel e zegel), Kolhorn en Haringhuizen, Markenbinnen, Rietwijkeroord (wel e hierlekheidswaope), Thamen (wel e hierlekheidswaope), Watergraafsmeer (wel e hierlekheidswaope), Zuiderwoude en Uitdam, Zuidschalkwijk
Egmond aan Zee, Egmond-Binnen hanteerde 'tzelfde waope, wat ouch nog geliek waor aon 't (ieder en later) waope vaan Egmond.
De nog bestaonde gemeinte Urk hoort tot 1950 ouch bij Noord-Holland; zuug veur dat waope oonder Flevoland.

Dörpswaopes

Vaan veer Noord-Hollandse dörper zien dörpswaopes bekind:

Rifferenties

↑ Hubert de Vries, Wapens in de Nederlanden. De historische ontwikkeling van de heraldische symbolen van Nederland, België, hun provincies en Luxemburg, Amsterdam, Uitgeverij Jan Mets, 1995: p. 207.
↑ De Vries (1995): p. 129.
↑ De Vries (1995): p. 99
↑ De Vries (1995): pp. 134-5
↑ De Vries (1995): pp. 135-6.

Waopes in Nederlandj
Drenthe \| Euverijssel \| Flevolandj \| Frieslandj \| Geljerlandj \| Groninge \| Limburg \| Naord-Braobentj \| Naord-Hollendj \| Utrech \| Zielandj \| Zuud-Hollendj

[1] Hubert de Vries, Wapens in de Nederlanden. De historische ontwikkeling van de heraldische symbolen van Nederland, België, hun provincies en Luxemburg, Amsterdam, Uitgeverij Jan Mets, 1995: p. 207.

[2] De Vries (1995): p. 129.

[3] De Vries (1995): p. 99

[4] De Vries (1995): pp. 134-5

[5] De Vries (1995): pp. 135-6.

[1]