Jainismo

Esta páigina ó cacho fui traduzida outomaticamente i percisa de ser rebista por un falante natibo de mirandés. Se sabes bien mirandés ajuda la Biquipédia rebendo este artigo. Apuis de la rebison apaga esta marca. Oubrigado!

L jainismo ó jinismo ye ua de las religiones más antigas de la Índia, juntamente cul hinduísmo i l budismo, cumpartilhando cun este redadeiro la ouséncia de la necidade de Dius cumo criador ó figura central. Cunsidra-se que la sue ourige antecede l Bramanismo, ambora seia más probable que tenie surgido na sue forma atual ne l seclo V a.C., an resultado de la açon relegiosa de l Mahabira.

Bista durante algun tiempo puls ambestigadores oucidentales cumo ua seita de l hinduísmo ó ua heiresie de l budismo, debido a la partilha de eilemientos quemuns cun estas religiones, l jainismo ye assi i todo un fenómeno oureginal. Al cuntrário de l budismo, l jainismo nunca tubo un sprito missionário, tenendo permanecido na Índia, adonde ls jainas custituen hoije cerca de quatro milhones de crentes. Pequeinhas quemunidades jainas eisisten tamien na América de l Norte i na Ouropa, an resultado de mobimientos migratórios.

La palabra jainismo ten las sues ouriges ne l berbo sánscrito jin que quier dezir "cunquistador". Ls sous adetos dében cumbatener, atrabeç dua série de stágios, las peixones de modo la alcançar la lhibertaçon de l mundo.

Sue bison básica ye dualista. La matéria i la mónada bital ó jiba son de natureza çtinta, i durante sue bida l ser bibente (seia houmano ó animal) tinge sue mónada cumo resultado de sues açones. Para se purificar, esta religion propone un stremo ascetismo i l colocar an prática de la doutrina de la nó-bioléncia ó ahimsa.

Segundos ls storiadores de la religion, l jainismo stableciu-se na Índia an meados de l purmeiro milénio a.C.. L sou fundador fui l Mahabira, eisistindo dues perpuostas pa l período an que bibiu: 599 a.C. - 527 a.C (data tradecional apuntada pul jainismo) ó 540 a.C - 470 a.C. (segundo ls académicos). Naciu acerca de Patna, naqueilho que ye hoije l stado de l Bihar. Fui un cuntemporáneo de l Buda, tenendo pregado na mesma region geográfica, ambora nun custe que ls dous mestres se téngan algua beç ancontrado. Pertencia a la casta de ls guerreiros (xátrias), casou, bibiu ne l lhuxo até que por buolta de l trinta anhos tornou-se un mendigo errante.

Antregou-se a lhongos porcessos ascéticos até oubtener la eiluminaçon, tenendo cunsagrado ls restantes trinta ó quarenta anhos de la sue bida a pregar la sue doutrina. Faleciu an Pabapuri, ne l Bihar, que ye zde anton un de ls percipales lhocales de peregrinaçon jaina.

D'acuordo cun ls jainas, la sue religion ye eiterna, tenendo sido la doutrina rebelada al lhongo de bárias eras puls Tirthankaras, palabra que quier dezir "fazedores de bau", ó seia, alguien que ansinou l camino. Ls Tirthankaras fúrun almas nacidas cumo seres houmanos que alcançórun la lhibertaçon (moksha) de l ciclo de ls renacimientos atrabeç de la renúncia i que trasmitiran ls sous ansinamientos als homes. Na persente era eisistiran 24 Tirthankaras. L redadeiro desses Tirthankaras fui l Mahabira, que ls jainas nun cunsidírun cumo l fundador de l jainismo, mas antes aquel que le dou la sue forma atual. L 23º Tirthankara fui Parshba, que ls storiadores cunsidírun tener sido probablemente ua figura stórica que bibiu cerca de trés seclos antes de l Mahabira. Ls jainas acraditan que Parshba pregou ls 4 grandes percípios de l jainismo, a saber: nó-bioléncia (ahimsa), eibitar a mintira , nun se apropiar de l que nó fui dado i nó se apegar a las posses materiales; l Mahabira acrescientou l percípio de la castidade.

Ls jainas ancontran-se debedidos an dous grupos percipales: ls Digambara ("Vestidos de spácio") i ls Sbetambara (ó Shbetambara, "Bestidos de branco"). Cada un destes grupos ancontra-se por sue beç debedido an bários subgrupos. La maiorie de ls jainas pertencen al grupo Sbetambara.

La ourige destes dous grupos chimpa ne l seclo I d.C (ó talbeç ne l seclo III d.C, segundo alguns outores) i debe-se la çputas an torno de ls testos que dében custituir las scrituras de l jainismo. Ls Sbetambara cunsidírun que las sues scrituras stan más próssimas de ls ansinamientos oureginales de l Mahabira, anquanto que ls Digambara rejeitan ua parte cunsidrable dessas scrituras. Ls Digambara cunsidírun eigualmente que la renúncia pregada pul Mahabira amplica pa ls monges la nudeç total i que las mulhieres dében purmeiro renacer cumo homes para podéren atingir la lhibertaçon.

Al nible de la geografie, ls Digambara cuncentran-se ne l sudoeste de la Índia i ls Sbetambara ne l noroeste (stados de l Gujarate, Rajaston i Madhya Pradesh).

Las státuas de ls dous grupos son tamien defrentes: ls Tirthankaras de l Sbetambara possuen roupas i ua decoraçon más rica, anquanto que las de l Digambara stan znudas; estas defrenças fázen cun que un adeto de l Digambara nun puoda praticar l culto nun templo Sbetambara.

Ls jainas cunsidírun que l tiempo ye anfenito i cíclico. El ye bisto cumo ua grande ruoda debedida an dues partes idénticas: ua rializa un mobimiento ascendente (Utsarpini), anquanto que la outra un mobimiento çcendente (Abasarpini). Cada ua destas partes debide-se an seis eras (ara). Durante l período ascendente ls seres houmanos progriden al nible de l saber, statura i felicidade, anquanto que l período çcendente carateriza-se pula degradaçon de l mundo, pul squecimiento de la religion i pula perda de qualidade de bida puls houmanos.

Segundo ls jainas, bibemos atualmente nun período de mobimiento çcendente, nua era de anfelicidade (Dukhan Kal), que ampeçou hai 2500 anhos i que durará 21 mil anhos.

Segundo l jainismo, l ouniberso debide-se an cinco mundos, sendo cada un deilhes habitado por detreminado tipo de seres. L ouniberso ye eiterno, nun tenendo sido criado por nanhun ser superior.

Ne l topo de l ouniberso stá la morada suprema (siddhashila), que ye l lhocal adonde habitan las almas que alcançórun la lhibertaçon (estas almas son chamadas Siddhas). Ambaixo ancontran-se trinta cielos, habitados por seres celhestriales, alguns de ls quales caminan para la morada suprema.

L mundo médio (madhyaloka) anclui bários cuntinentes apartados por mares. Ne l centro deste mundo ancontra-se l cuntinente Jambudbipa, cunsidrado l solo cuntinente ne l qual las almas puoden alcançar la lhibertaçon. Ls seres houmanos habitan este cuntinente, bien cumo un segundo cuntinente al lhado deste i parte de l terceiro cuntinente.

L mundo anferior (adholoka) cunsiste an siete anfernos, adonde ls seres son atormentados por demónios i adonde se atormentan uns als outros. Ambaixo de l sétimo anferno ancontra-se la base de l ouniberso (nigoda), habitada por einúmeras formas anferiores de bida.

A la semelhança de l hinduísmo i de l budismo, l jainismo partilha de la fé ne l karma, ambora dua forma defrente. L karma ne l jainismo nun ye solo un porcesso an que detreminadas açones porduzen reaçones, mas tamien ua sustáncia física que se agrega a ua alma. Las partículas de karma eisisten ne l ouniberso i associan-se a ua alma debido a las açones dessa alma (por eisemplo, quando ua alma mente, rouba ó mata esta proboca la agregaçon de karma na sue alma). La quantidade i qualidade destas partículas detreminan la eisisténcia que la alma terá, la sue felicidade ó anfelicidade. Solo ye possible a ua alma alcançar la lhibertaçon quando desta se retiráren todas las partículas de karma.

L porcesso que permite la lhibertaçon de las partículas de karma dua alma chama-se nirjara i anclui práticas cumo l ayuno, l retiro para lhocales eisolados, la mortificaçon de l cuorpo i la meditaçon.

L jainismo cunsidra la bida monástica cumo l eideal de bida de ls seres houmanos. Antre ls Sbemtambara la antrada na bida monástica ye outorizada als dous sexos a partir de l siete anhos, mas rializa-se an giral nua eidade más abançada. L nobiço debe abandonar todos ls sous benes; por altura de la sue ourdenaçon (diksa) la sue cabeça ye rapada i el toma ls cincos botos, que segue nua berson más rigorosa de l que la de ls lheigos (mahabrata).

Ls monges jainas lheban ua bida itinerante, cun scepçon de la época de las monçones, altura an que se recolhen nua detreminada lhocalidade. Dependen para la sue alimentaçon de la caridade fornecida puls lheigos jainas, la quien oufrecen an troca assisténcia spritual.

Ls monges de l galho Sbetambara puoden ser duonhos de pequeinhas cousas, cumo ua fina beste branca, ua tigela adonde recíben ls quemidos de ls lheigos i ua máçcara de tecido ousada subre la boca (mukhabastrika), cujo oubjetibo ye eibitar la angeston amboluntária de pequeinhos ansetos. Ls monges Digambara anterprétan l preceito de l zapego dua forma bastante rigorosa i por esta rezon nun úsan roupas; las freiras deste galho úsan ua beste branca. Ls monges Digambara nun ténen ua tigela i úsan a manos cumo recipiente de ls quemidos. Ls monges "Sbetambara" questúman se çlocar an pequeinhos grupos de cinco ó seis monges, anquanto que ls Digambara giralmente biajan solicos.

Todos ls monges dében seguir las trés regras que eibitan la cunduta ancorreta (gutis: tener cuidado cun ls pensamientos, las palabras i las açones).

Antre ls Sbetambara l númaro de freiras ultrapassa l de monges. Las freiras Digambara aceitan la doutrina que afirma que para se abançar ne l camino spritual ye neçairo nacer cun un cuorpo masculino.

Ls jainas que nun son monges dében ouserbar uito regras de cumportamiento i dében tomar duoze botos. Las oitos regras de cumportamiento barian, mas an giral ancluen la prática absoluta i eirrestrita de Ahimsa (nó-bioléncia) que ten sou punto fuorte na alimentaçon: nun comer chicha de nanhun tipo nin proteína animal, nun comer ciertos begetales (cebolha i alho) ls quales se acradita séren de ourige anferior i nó usar nanhun perduto cuja matéria-prima ó qualquiera cumponente tenga ourige animal. Outras regras ancluen nun se alimentar a la nuite, nun angerir bubidas alcoólicas nin sustáncias cunsidradas alteradoras de la cuncéncia (cafeína, teobromina) i praticar la caridade a a todos ls seres bibos (homes i animales). Lher subre las qualidades trascendentales de ls Tirthankaras i recitar l Nabkar Mantra tamien fázen parte de las percipales práticas diárias.

Quanto als duoze botos, eilhes puoden ser debedidos an trés classes:

• Anubratas - son ls cinco botos percipales: abstener-se de atos biolentos, nun mentir, nun roubar, nun cobiçar l parceiro de outra pessona i lhemitar las possessones pessonales;
• Gunabratas - son trés botos que reforçan ls cincos botos percipales: restringir las atibidades pessonales a ua ária cuncreta (digbrata), restringir práticas que proporcionan prazer (bhogopabhogabrata), eibitar atos que causan sofrimiento (anarthadandabrata);
• Siksabratas - son quatro botos de deciplina spritual: meditar, lhemitar detreminadas atibidades a ciertos momentos, adotar la bida dun monge por un die, fazer donatibos als monges ó als pobres.

Ua de las percipales formas de culto de ls jainas lheigos ye prestar houmenaige a las státuas de l Tirthankaras. Ls jainas lhában las státuas i dedican-les oufrendas, cumo mel, flors, arroç, etc. Alguns grupos jainas, cumo ls Sthanakabasis i ls Terapanthis, son contra l culto de eimaiges.

L crente nun adora la státua an si, mas antes las qualidades associadas a eilha, de modo a recebir anspiraçon para seguir l mesmo camino. Las státuas puoden ser adoradas ne ls templos ó anton an pequeinhos santuários eisistentes nas casas. San repersentadas an posiçon de meditaçon, sentadas ó an pie.

Nun ye possible stablecer qualquiera forma de cuntato cun ls Tirthankaras atrabeç desta forma de culto, ua beç que estes, tenendo alcançado la lhibertaçon, quedan fura de l cuntato houmano. Assi i todo, durante la Eidade Média cada Tirthankara fui associado a ua diusa protetora, an relaçon a las quales se zambolbírun formas particulares de deboçon. Las diusas más amportantes son Ambika (associada al 22º Tirthankara, Arishtanemi), Padmabati (associada la Parshba), Lakshmi i Sarasbati.

Las ouraçones jainas fázen refréncia als grandes atos de ls Tirthankaras i als ansinamientos de l Mahabira, sendo ditas nun antigo dialeto de l Vihar, l Ardha Magadhi. La percipal ouraçon ye l Namaskara Sutra, atrabeç de l qual l jaina presta houmenaige a las qualidades de l cinco grandes seres de l jainismo.

L ato de fazer doaçones para la custruçon de templos ye tamien cunsidrado ua forma de culto, assi cumo la prática de peregrinaçones.

Ls percipales festibales de l jainismo son:

• Mahabira Jayanti - decorre an márcio ó abril i celebra la data de l nacimiento de l Mahabira. Neste die státuas de l Mahabira son lhebadas an procissones pulas rues i ls jainas reúnen-se ne ls templos para oubir la lheitura de ls sous ansinamentos.
• Paryushana: durante l més de Bhadrapada (agosto-setembre) ls nembros de l galho Sbetambara de l jainismo celebran un de ls sous festibales más amportantes, Paryushana. Este festibal stá dedicado al perdon i cunsiste na prática de l ayuno durante uito dies. Ne l redadeiro die de l festibal (Sambatsari) ls jainas peden perdon uns als outros por oufensas que puodan tener causado; aqueilhes que cunseguiran ayunar durante ls uito dies seguidos son lhebados pa ls templos an procisson. L festibal eiquibalente na tradiçon Digambara chama-se Dashalakshanaparban, i para para alhá de la prática de l ayuno, ye lhido ne ls templos un amportante testo, l Tattbartha-sutra.
• Dibali (fiesta de la lhuzes) - celebraçon quemun a to la Índia, ye pa ls jainas la comemoraçon de la altura an que l Mahabira dou ls sous redadeiros ansinamientos i alcançou la lhibertaçon. Acuntece ne l més de Kaartika, que corresponde ne l calendário griegoriano la outubre-nobembre.
• Kartik Purnima - acuntece ne l die de lhuna chena de l més de Kaartika. Apuis de tenéren permanecido nua detreminada lhocalidade durante ls meses de la monçon, ls monges i freiras jainas regressan a la bida errante, sendo por bezes acumpanhados por lheigos ne l percurso que fázen para outro lhocal. Neste die muitos jainas rializan la peregrinaçon als templos de Palitana, ne l stado andiano de l Gujarate.
• Mastakabhisheka - Cada duoze anhos ls jainas (principalmente ls de l galho Digambara) reúnen-se ne l santuário de Shrabana Belgola ne l stado de Karnataka, adonde se ancontra ua státua de dezassete metros de Bahubali, que ye albo de lhibaçones cun auga, mel, lheite, flores, preparados de yerbas i speciaries.

La suástica: L Jainismo dá más énfase a la suástica que l Hinduísmo. Repersenta l sétimo Jina (Santo), l Tirthankara Suparsba. Ye cunsidrada ua de las 24 marcas auspiciosas, amblema de l sétimo arhat de ls tiempos atuales. Todos ls templos de l Jain, assi cumo sous lhibros santos, cunténen la suástica. Sues cerimónias ampeçan i treminan cul zeinho de la suástica feito bárias bezes an buolta de l altar.

Ls adetos tamien usan l arroç para zenhar la suástica (tamien coincida por "Sathiyo" ne l stado andiano de Gujarat) delantre de l ídolos ne ls templos. Ls Jaines colocan ua oufrenda subre esta suástica - giralmente ua fruita, un doce (mithai), ua fruita an passa ó inda ua moneda ó cédula de denheiro.

• Merrian-Webstener's Ancyclopedie of World Religiones.

• .com/ancyclopedie_761579000/Jainisn.html Ancarta:Jainisn (Anglés)^{[lhigaçon einatiba]}
• BBC Religion & Ethics:Jainisn (Anglés)

L Wikiquote ten ua coleçon de citaçones de ó subre: Jainismo.