Mauritius (land)

République de Maurice Republic of Mauritius
Ligging van Mauritius (land)
Basisgegeavens
Officiele språke	gien wettelike taal vasteleegd feitelik: Frans en Engels
Höyvdstad	Port Louis
Regeringsform	Republiek
Godsdeenst	hindoeïsme 52%, christendom 30%, islam 17%
Geografy en bevolking
Uppervlakde - Water	2.040 km² 0,05%
Koordinaten	20° 17′ S, 57° 33′ O-20.28333333333357.55 Koördinaoten: 20° S, 58° O
Oaverige
Volksleed	Motherland
Münteynheid	Mauritiaanse roepie (MUR)
Tydzone	+4
Nationale feystdag	12 meert
Web | Kode | Tel.	.mu | MUS | 230

Mauritius (Frans: Maurice, Engels: Mauritius; Mauritiaans Kreools: Moris) is n eilaand in de Indiese Oseaan. t Lig zo'n 855 kilometer ten oosten van Madagaskar en zo'n 1800 kilometer ten oosten van t vastelaand van Afrika. Mauritius wörden erekend tot de Afrikaanse laanden.

Tot de Republiek Mauritius beheuren de eilaanden Mauritius, Rodrigues (109 km²), Agalega-eilaanden en de Cargados Carajos (St. Brandon), die binnen t Britse Gemenebest oek wel de Lesser Dependencies eneumd wörden en mit mekaar mer 71 km² groot bin.

Mauritius, Rodrigues en t eilaand Réunion vormen samen de Maskarenen, verneumd naor de Portugese ontdekkingsreiziger Pedro Mascarenhas, die as een van de eersten op Mauritius voot an wal zetten.

De heufdstad is Port Louis, dat in 1735 deur de Fransen esticht is en warschienlik de naam kreeg van de Franse koning Lodewiek XV.

Der bin anwiezingen dat de Arabieren rond t jaor 1000 al van t bestaon van t eilaand aofwösten. De Portugezen kregen de eer van de eerste laanding op Mauritius, begin 16e eeuw; ze neumden t 'Cirne' (= Zwaone). Der bleek gienene te woenen. De Portugezen gebruukten t eilaand as tussenstop op de route naor Zuud- en Oost-Azië, mer gungen der niet woenen.

t Eilaand bleef dus onbewoend, tot t in 1598 op beparkte schaole ekoloniseerd wördden deur Hollaandse zeeluui onder leiding van Wybrand van Warwijck. Hij neumden t naor de toemaolige stadhouwer Prins Maurits, graaf van Nassau. De Nederlaanders ontdekten de unieke inheemse dodo, n loopvoegel, oek wel walgvoegel eneumd. In de zeuventiende eeuw is de dodo, die zien eigen makkelik leut vangen, uutestörven. Der bin allinnig nog tekeningen en delen van t skelet van t dier. Oek de reuzenschildpad en t ebbenhout bin van t eilaand verdwenen.

t Eilaand wördden vanaof 1638 as tussenstasion gebruukt, toe t fort Frederik Hendrik ebouwd was, mer echte kolonisasie van Nederlaands Mauritius wol mer niet op gang koemen. Jaorliks kwam n schip mit n aoflossing van de manschappen en nieje veurraod an. Simon van der Stel ontwikkelden mit sukses de sukerteelt; nog altied is de export van suker n arg belangrieke bron van inkomsten veur t eilaand. Veerder wördden de geite, apen, rotten, honden en harten binnenebröcht, want op t eilaand kwammen gien zoogdieren veur.

In 1695 wördden t eilaand zwaor etröffen deur n orkaan, waordeur de toch al wankele ekonomie van de kolonie instortten. De VOC zag der niet veul heil nog es in t eilaand te investeren. Naodat de Nederlaanders in 1710 naor Kaap de Goeie Hoop overhuusd waren, umdat dat beter op de route lag, wördden Mauritius in 1715 ekoloniseerd deur de Fransen, die t wel hendig vunnen liggen op der route naor t Vere Oosten. Ze neumden t eiland Île de France (t Eilaand van Frankriek). De eerste Franse missie naor t eilaand wördden an-evoerd deur Guillaume Du Fresne D'Arsel. De Fransen haolden slaven uut Madagaskar en van t Afrikaanse vastelaand um de sukerrietplantazies te bewarken.

In 1810 wördden t deur de Britten veroverd, veurnamelik umdat t deur kapers in Franse dienst gebruukt wördden tegen Britse schepen. De Britten deupten op heur beurt t eilaand umme tot 'Mauritius' en gaffen der t predikaot 'Kroonkolonie' an. t Eilaand gung in 1814 bie de Vrede van Paries offisieel bie t Groot-Brittannië heuren. In 1835 schaften de Britten de slavernieje aof en, zo as in veule aandere kolonies, rekruteerden ze veural uut Brits-Indië, mer oek uut Maleisië en China grote antallen kontraktarbeiders ('koelies') ter vervanging van de slaven. Eerst in 1968 kreeg t eilaand onaofhankelikheid, hoewel t binnen t Gemenebest van Nasies is ebleven. In 1992 wördden t n parlementaere republiek.

Smalle kuststrook mit prachtige straanden. Daorachter opriezend leeggebargte. De hoogste top lig in t zuudwesten en is 828 meter. Sentraal op t eilaand lig n plato van ruum 600 meter heugte, evormp deur kraoters en lava en aander vulkanies gesteente. De vulkanen bin trouwens al lange elejen uutewörken. Oek he'j in t binnenlaand n antal meren, n paor rivieren en waotervallen. Zwat t hele eiland is umgeven deur n koraalrif. Vrogger had Mauritius iezelig veul bos dat dronge op mekaar stung, mer noen beslaot dat nog mer ruum 20% van de oppervlakte.

• Kustliende: 177 kilometer.
• Plaotsen: Port Louis, Curepipe, Vacoas-Phoenix, Beau Bassin-Rose Hill, Quatre Bornes

t Klimaot is subtropies tot tropies, vrie gemaotigd. De gemiddelde temperatuur lig van juni tot oktober tussen de 17 en 25 °C en van november tot april tussen de 24 en 31 °C.

Mauritius is bestuurlik verdeeld in distrikten, aofhankelike gebiejen en de regio Rodrigues, n eilaand dat op zien beurte is verdeeld in gemeenten.

De offisiële taal is t Engels, mer t van t Frans aofeleien Mauritius Kreools wörden deur t merendeel van de bevolking espreuken. t Frans domineert de media.

De inwoeners stammen veur 68% aof van Veurindiërs (tradisioneel de arbeiders op de sukerplantazies); ze neumen ze daor Indo-Mauritianen. 27% van de inwoeners is Kreool. Oek hef Mauritius 2% Frans-Mauritianen (naokoemelingen van de Fransen) en 3% Sino-Mauritianen.

• hindoeïsme zo'n 52%, christendom (veurnamelik rooms-katholiek) zo'n 30% en islam zo'n 17%.

• Dispuut mit t Verenigd Koninkriek over de Chagosarchipel, inklusief t eilaand Diego Garcia in t Brits Indiese Oseaanterritorium.
• Dispuut mit Frankriek over Tromelin.

• Internasionale Lochthaven 'Plaisance'. Nasionale lochtveertmaotschappieje: Air Mauritius
• Wegvervoer: t wegennet is 2.066 kilometer lange en der wörden rechts erejen.
• Vriehaven: Port Louis
• Spoorwegen: gien

• Vrieje marktekonomie.
• Export: grootste exportprodukten: textiel (wollen produkten) en suker. Toerisme is de darde bron van inkomsten.
• Grootste aofzetmarkt: de laanden van de Europese Unie.
• Munteenheid: Mauritiaanse roepie (kode: MUR); 1 MUR = 100 sent.
• Natuurlike hulpbronnen: vruchtbaore bouwgronden, vis.
• Gebruuk van de grond:
  • laandbouw 54%
  • permanente bebouwing: 4%
  • bossen en bosgronden: 31%
  • weie en greslaand: 4%
  • overige: 7%

• Goed; hoog persentazie alfabetisme
• De Universiteit van Mauritius te Réduit (offisieel bin de deuren op 24 meert 1974 los edaon)

Umdat Mauritius aordig geïsoleerd ligt hef t n beteund antal dier- en plaantesoorten, mer waorvan der wel n bulte allinnig mer daor veurkoemen. Zo he'j op t eilaand Mauritius de uterst zeldzame Mauritiusduve en de Mauritiustoornevalke, en vrogger kwam hier oek de dodo veur. Oek kömp hier de tambalakokboom (Sideroxylon grandiflorum) veur. Disse boom was al zwat uutestörven, samen mit de dodo umdat de zaojen van de boom allinnig mer kiemen as t deur t spiesverteringsstelsel van de dodo egaon is. Ze hebben de boom kunnen redden deur kalkoenen op t eilaand te zetten, went die hebben n soortgeliek spiesverteringsstelsel.

Der bin in t vlejen meerdere uutheemse diersoorten op t eilaand uutezet, waoronder rotten, muzen, mangoesten, de Javaanse harte en de Java-aap. Disse soorten hebben n negatieve invleud ehad op t lokale ekosysteem. Der wörden meerdere pogingen edaon um disse uutheemse soorten te minnezeren en um de inheemse soorten te bescharmen. t Enigste nasionale park van Mauritius is t Black River Gorges National Park (Frans: Parc national des gorges de Rivière Noire).

Commons: Mauritius - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden.

(Bron ill.: The World Factbook CIA)

Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van Nunspeet, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze.