England

England (ok Ingland) is en Deel vun dat Vereenigte Königriek vun Grootbritannien un Noordirland un liggt op de Insel Grootbritannien. Westlich vun England liggt op de sülvige Insel Wales un in den Noorden Schottland. Vun düsse veer Rebeten is England de Deel mit de meesten Inwahners un dat gröttste Rebeed. England tellt üm 53 Millioon Inwahners.

De Naam England warrt faken as pars pro toto bruukt, üm dat hele Vereenigte Königriek to benömen. Siet dat Wedderopleven vun den Schottschen Natschonalismus in de Johren 1930 vermiddt man, düsse Wennst to bruken. Opstünns gillt düt Bruken vun dat Woort England as politick inkorrekt, vergliekbor mit dat Bruken vun dat Woort Holland, üm de gehele Nedderlannen to benömen.

De Naam England kümmt vun de Angeln, de tosamen mit de Sassen un Fresen as Angelsassen üm 450 n. Chr. över de Noordsee na Britannien kemen. Dor harrn se denn männige lütte Königrieken grünnt, de mit de Loop vun Tiet grötter worrn, sünnerlich Anglia. De Naam, mit den de Angelsassen ehr egen Land benömen, weer oftens Englaland, dat heet "Land vun de Angeln" op Ooldengelsch. Dor weren söven eerdere Königrieken in de Tiet, an de de Angelsassen leven. De Königrieken heten do so:

• dat Königriek Kent (" Centland ") un Wight Eiland (" Wiht Isle ");
• dat Königriek Wessex (" Westseaxe ") : Sass'sch Rebeet ;
• dat Königriek Sussex (" Sūþseaxe ") : Sass'sch Rebeet ;
• dat Königriek Essex ("Estseaxe") : Sass'sch Rebeet ;
• dat Mercia oder (" Middanglia ") : Angelsch Rebeet ;
• dat Northumbria oder Northanglia (" Norþanglia "), Angelsch Rebeet
• dat Oostanglia (" Estanglia ") : Angelsch Rebeet.

Dat Rebeet vun England is wat bi 130.395 km² groot. Dor wahnt meist 50 Millionen Lüüd. Gröttste Stadt is London, anner grote Städer sünd Liverpool, Birmingham, Manchester, Leeds, Sheffield, Nottingham, Bristol un Southampton.

In England warrt Ingelsch snackt. In Cornwall gifft dat en lütte Grupp vun Lüüd, de wedder Koornsch snackt, de ole inheemsche keltsche Spraak, de mit dat Bretoonsche un Walissche tosamenhangt.

Al in de fröhe Steentiet harrn dor Minschen wahnt. Wat bi 900 v. Chr. kemen de Kelten an, de sik dor as Briten nedderlaten harrn. Caesar keem denn 55 v. Chr. na Britannien, aver blots kort. Denn keem 43 n. Chr. Claudius un maak England to en Deel vun dat Röömsche Riek. As dat Johr 400 n. Chr. vörbi weer, sünd de Römers utneiht. De Briten harrn denn na de Angeln schickt un denn kemen de mit de Sassen un Fresen un Jüten över de Noordsee. So füng dat an mit de Angelsassen. De sünd denn forts to Christen döfft worrn. Dor harrn se denn söven Königrieken opmaakt:

1. Essex (Sassen)
2. Sussex (Sassen)
3. Wessex (Sassen)
4. Kent (Jüten)
5. Eastanglia (Angeln)
6. Mercia (Angeln)
7. Northumbrien (Angeln)

De Wikingers maken denn 793 en Överfall op dat Klooster Lindisfarne. Un denn kemen se jümmers wedder. In den Noorden harrn de Dänen denn ehr Rebeet un dat weer dat Danelag. York weer to'n Bispeel däänsch.

1066 keem denn de Normann Willem de Eroverer över den Engelsche Kanaal un kreeg den engelschen König Harold ünner. Vun düsse Tiet an kreeg de engelsche Spraak ok en franzööschen Slag. Dat weer denn ok dat letzt Maal, dat een England to besetten kreeg. Later harrn dat noch de Spaanschen un Napoleon versöökt, man se harrn dat nich henkregen.

De Hansetiet harr ok in England ehr Deel: De Hanse harr in London den Stalhof, wat en groot Kontor weer. Later kemen denn de Hollanners mehr togang.

De König Hinrich VIII. harr denn Arger mit Rom vun wegen dat he sien Fru Katharina vun wegen en anner Fru, de Anna Boleyn heet, verlaten wüll. De Paapst wüll dat nich. Denn maak Henry forts en eegen Kark op, de Anglikaansche Kark.

1588 versöken denn de Spaanschen mit ehr Groot Armada, England to kriegen. Blots dor keem en Storm un de Engelschen harrn betere Scheep. Denn weer dat ut mit de Pracht vun de Spaansche Flott un England kreeg Överhand op de See.

In dat 18. Johrhunnert güng dat denn los mit de Industrie. England harr de eersten Dampmaschinen (Newcomen un James Watt) un Iesenbahnen. Bessemer maak sien Beer to'n Stahl koken. Un Dook weer ok flietig maakt un exporteert.

Landsdelen un Överseekuntreien vun dat Vereenigte Königriek un Kroonbesitt vun de britsche Kroon

Landsdelen: England | Noordirland | Schottland | Wales |

Britsche Överseekuntreien: Anguilla | Bermuda | Britsche Jumferninseln | Britsch Antarktis-Territorium | Britsch Territorium in’n Indischen Ozean | Falklandinseln | Gibraltar | Kaimaninseln | Montserrat | Pitcairninseln | Souveräne Militärbasen Akrotiri un Dekelia | St. Helena, Ascension un Tristan da Cunha | Süüdgeorgien un de Süüdlichen Sandwichinseln | Turks- un Caicosinseln

Kroonbesitt: Guernsey | Jersey | Man