Azteekse kalender

De Azteekse kalender is het kalendersysteem dat werd gebruikt door de Azteken alsook door andere precolumbiaanse bewoners van Centraal-Mexico. Het is een van de Meso-Amerikaanse kalenders, die de basisstructuur deelt met de kalenders uit het antieke Meso-Amerika.

De kalender bevat een 365-dagencyclus voor het jaar genaamd xiuhpohualli (jaartelling) en een 260-dagencyclus voor rituelen genaamd tonalpohualli (dagtelling). Deze twee cyclussen samen vormden een 52-jarige eeuw, soms ook wel een ronde kalender genoemd.

Het kalenderjaar begon met de eerste verschijning van Plejaden in het oosten vlak voor de dageraad.^[1]

Tonalpohualli („dagtelling“) bestaat uit een cyclus van 260 dagen, elke dag die door een combinatie van een aantal nummers van één tot dertien, en een van de twintig dagentekens. Met elke nieuwe dag, zowel het aantal als het dagteken worden verhoogd: 1-Krokodil wordt gevolgd door 2-Wind, 3-Huis, 4-Hagedis enzovoort tot 13-Riet, waarna de cyclus van nummers opnieuw zou beginnen, beginnend met 1-Jaguar. De cyclus van twintig dagentekens, echter, zou tot 7-Bloem verdergaan, waarna het opnieuw zou beginnen met 8-Krokodil. Het zou volledige 260 dagen (13×20) voor de twee cycli van twintig dagentekens en dertien nummers duren om combinatie te hergroeperen en te herhalen vanaf 1-Krokodil.

De dagsymbolen gebruikt in centraal Mexico zijn gelijk aan die van de Mixteken, en in mindere mate aan die van andere Meso-Amerikaanse kalenders.

Elk van de dagsymbolen heeft ook een associatie met de vier windrichtingen.

Er is enig verschil in de manier waarop de symbolen werden getekend of gesneden. Deze werden gehaald uit de Codex Magliabechiano.

Afbeelding Nahuatl naam Uitspraak (IPA) Nederlandse vertaling Richting Cipactli [siˈpaktɬi]? Krokodil Alligator Kaaiman Watermonster Oost Ehecatl [eʔˈeːkatɬ]? Wind Noord Calli [ˈkalli]? Huis West Cuetzpalin [kʷetsˈpalin]? Hagedis Zuid Coatl [ˈkoː(w)aːtɬ]? Slang Oost Miquiztli [miˈkistɬi]? Dood Noord Mazatl [ˈmasaːtɬ]? Hert West Tochtli [ˈtoːtʃtɬi]? Konijn Zuid Atl [aːtɬ]? Water Oost Itzcuintli [itsˈkʷintɬi]? Hond Noord Ozomatli Ozomahtli [osoˈmaʔtɬi]? Aap West

Afbeelding Nahuatl naam Uitspraak (IPA) Nederlandse vertaling Richting Malinalli [maliːˈnalli]? Gras Zuid Acatl [ˈaːkatɬ]? Riet Oost Ocelotl [oˈseːloːtɬ]? Jaguar Noord Quauhtli Cuauhtli [ˈkʷaːwtɬi]? Arend West Cozcaquauhtli Cozcacuauhtli [koːsaˈkʷaːwtɬi]? Gier Zuid Ollin Olin [ˈoliːn]? beweging Aardbeving Oost Tecpatl [ˈtekpatɬ]? Vuursteen Mes Noord Quiahuitl Quiyahuitl [kiˈ(j)awitɬ]? Regen West Xochitl [ʃoːtʃitɬ]? Bloem Zuid

Wind en Regen worden vertegenwoordigd door afbeeldingen van hun goden, Ehecatl en Tlaloc.

Een set van 13 genummerde dagen is bekend in het Spaans bij de term trecena (van trece "dertien"). Elk van de twintig trecenas in de 260 dagen cyclus werd geassocieerd met een bijzondere god:

• Azteeks Kalenderhandboek, door Dr. Randall C. Jimenez / Richard Graeber, ISBN 0966116313
• Hanns J. Prem: Manual de la antigua cronología mexicana, Centro de Investigaciones y Estudios Superiores en Antropología Social, México 2008. ISBN 978-968-496-694-9

• Mayakalender
• Heren van de Nacht

• (es) Detailed description of the temalactl van Mexico's Museo Nacional de Antropolgía
• Daily Aztec Calendar

Zie de categorie Aztec calendar van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.