Cisjordania

Etimologicament, Cisjordania designa la region d'«aqueste costat (cis-), de fach, l'occidental, de Jordan» (en oposicion a Transjordania, que significa «l'autre costat, l'oriental, de Jordan»). En anglés s'utiliza lo tèrme de West Bank, «la Riba de l'Oèst». En Israèl, lo govèrn e la majoritat dels israelians an adoptat la denominacion יהודה ושומרון Yehudà ve Shomrón (Judèa e Samària), en referéncia als territòris biblics dels dos reialmes eissits de l'esquisma entre Judèa (amb per capitala Jerusalèm) e Israèl (amb per capitala Samària). Una minorita dels israelians (mas la majoritat dels mejans de comunicacion) utilizan en ebrieu הגדה המערבית, haGadà haMa'aravit, o haGadà, o, la Riba Occidentala (de Jordan). En arabi, la segonda lenga oficiala de l'Estat d'Israèl, s'utiliza sovent فلسطين, = Filastin, o Palestina, malgrat que designa tanben tot lo territòri entre Jordan e la mar Mediterranèa.

En acòrdi amb la decision de las Nacions Unidas del 29 de novembre de 1947, se ratifiquèt la particion de Palestina en dos Estats independents, un Estat josieu e un Estat arabi; l'arabi deuriá èsser localizat a la region de Cisjordania. Pasmens, los païses arabis rebutèron lo plan de particion, e declarèron la guèrra a l'Estat israelian. L'armistici de 1949 metèt fin a la guèrra, e l'airal de Cisjordania dintrèt de facto dins l'Estat de Jordania. En 1950, Jordania temptèt d'annexar de jure Cisjordania, çò que seriá pas reconegut per cap de país. Aprèp la Guèrra dels Sièis Jorns de 1967, Israèl prenguèt aquel territòri. A l'ora d'ara l'administra jos un regim militar. Jordania renoncièt al territòri cisjordanian oficialament en 1988.

Durant los 19 ans del govèrn jordanian, èra pas autorizat pels josieus de visitar los luòcs biblics, alara qu'èran considerats coma la breçòla de l'istòria josieva.

Lo fach qu'aquel territòri siá considerat pels josieus coma l'antica Patria del Pòble d'Israèl incita que, aprèp la Guèrra dels Sièis Jorns, fòrça israelians volguèron tornar bastir las ciutats biblicas de Bet-El, Shilon, Betleèm, Ebron, etc., e atal, amb lo consentiment tacit del govèrn, i construiguèron nòus pòblaments amb de noms biblics originals.

Los israelians considèran aquel territòri coma territòri "disputat", perque existissiá pas coma entitat nacionala independenta abans la Guèrra dels Sièis Jorns, mas coma un territòri que Jordania aviá annexat unilateralament en 1949 mas, los palestinians lo considèran coma territòri "ocupat", adjectiu que tanben es utilizat per las Nacions Unidas. Se faguèt un desmantelament parcial de qualques pòblacion israelianas en 2006 seguent los plans de patz internacionals. La construccion d'un mur qu'isòla de pòblacions (que Israèl justifica per motius de securitat contra los atemptats terroristas) rendèt encara piègers las relacions mutualas.

La principala vila palestiniana de Cisjordania es Jerusalèm Èst, es lo centre cultural, religiós e toristic de Cisjordania. Las autras vilas importantas son Betelèm, Ebron, Jericò, Ramla, Naplosa, Tul Karem, Jenin e Kalkila.

En mai de las vilas palestinianas, existisson en Cisjordania mai de 200 pòblaments israelians; quatre d'aqueles foguèron desmantelats seguent lo plan de retirada unilateral israelian. La populacion del territòri es de 2,1 milions d'abitants, que 235 000 a Jerusalèm Èst, 140 000 a Hebron e 116 000 a Nablos. Dins los pòblaments israelians vivon 400 000 abitants, benlèu la mitat a Jerusalèm Èst, seccion annexada per Israèl en 1981.

Emai lo territòri siá administrat per Israèl, a un còs de govèrn pròpri, l'Autoritat Palestiniana de Cisjordania e de la Listra de Gaza, que contraròtla 40% del territòri. La majoritat de la populacion es aràbia.

• Listra de Gaza
• Israèl