Vezirottu

Vezirottu (ven. ондатра, lat. Ondatra zibethicus)  on elätti, kudai on jyrzijöin roduu. Vezirotan roindumuannu on Pohjas-Amierikku, kuspäi sit sidä tuodih Jevruazieh da Ven’alegi. Karjalah vezirottua tuodih moni joukkoloinnu vuozinnu 1932-1946. Elätti hyvin juurdui da rubei leviemäh kogo tazavallan alovehii myöte.

Nägemäl vezirottu on rotan nägöine, ga äijiä suurembi sidä. Aiguzen vezirotan ruhon piduhus voi olla 36 sentii, hännän piduhus – 29 sentii. Elätin paino on 700-1600 grammua. Vezirotal on pitky, läpettäi da tuuhei turki. Se on yhty värii, kuldazenruspakospäi muzavanruskiessah. Ruhon alapuoli ainos on vähästy valpahembi selgiä da sivuloi. Elätti vaihtau turkin kerran vuvves, ga se vaihtandu libuu pitkäkse. Tavan mugah se algavuu oraskuul da loppuu tuhukuul, keskikezäl vaihtandas on azetusväli. Elätin käbälät ollah lyhyöt, suurien da levielöin jallanpohjienke. Elätil on omaluaduine huulien rakendeh, sendäh se, kui majaigi, voi grizie kazviloi vies vedeh läpehtymättäh.

Vezirottu on hyvin harjavunnuh elämäh veziololois. Se hyvin uidau da čukelduu, voi olla vies viizi minuuttua da uidua sit aijas 100 metrissäh. Pitky bokispäi lačakko händy suomuksil da harvazien karvoinke on elätile vies hyvänny ohjavorattahannu da melannu. Korvat da huogaimet čukeldujes salbavutah , tuolleh vardoijah elättii vies. Vezirottu enämbäl liikkuu pimien aigua libo aijoi huondeksel. Talven aigua se on aktiivine enimälleh valgien aigua. Jiän pinnale se nouzou harvah, enimälleh suau syömisty jiän ual.

Karjalas vezirottua on enämbi lounahas, kus 100 gektuaral muadu on 3-4 vezirotan perehty. Pohjazes sidä on vähembi. Se sendäh, ku Suvi-Karjalan viet ollah vezirotan syömizien puoles rikkahembat.

Vezirottu suvaiččou pienii madalikkoloi järvilöi kiemurdelijoin rannoinke da suariloinke da hil’l’ah virduajii jogiloi da ojazii kazvoitunnuzien rannoinke. Vezirotale tärgei on vezi- da suokazviloin kazvandu niilöis kohtis, net ollah elätin piäsyömizenny da myös vezistön kogonaine jiädymättömys. Elätti eläy pezis da mökkizis.

Karjalas vezirottu kandau poigazii kaksi-kolme kerdua vuvves. Keviäl kiimuaigu on silloi, konzu lähtöy jiä. Emä kandau 2-11 poigastu, enimälleh 6-8. Net rodivutah pal’l’ahat, sogiet, painon puoles läs 20 grammua, ihan avuttomat, yhtelläh ylen terväh kazvetah. Emä imettäy poigazii läs 30 päiviä, imetändän lopus jo rubieu andamah niilöile hienostu heiniä. Kuunigäzet poigazet jo iče voijah lähtie pezäspäi syömizien eččoh. Tavan mugah poigoveh ei leviä tulieh keviässäh. Toine kiimuaigu vezirotal on kezäkuun puolivälispäi heinykuussah. Erähät emät kannetah kolmanden kerrangi, ga se on ylen harvah da vaiku Karjalan suvialovehil da hyvinnu vuozinnu.

Vezirottu on hyvä syömäri. Se syöy päiväs puolen oman painomiärän. Syömizien luadu vaihteleh vuvvenaijan myödäh. Keviäl vezirottu syöy jiännyzien šaraheinän, bretkoin da kordehen varzii, čuloin varzii da juuriloi, toiči pajun kojua. Kezäl da sygyzyl syödävien kazviloin joukko suurenou. Talven aigua elätti enimälleh syöy bretkoin da kordehen juuriloi, syvysvezoi da niilöi näivistynnyzii ozii. Syöy vezirottu myös elättisyömisty, enimälleh ruakkua da havvinkukkarozii mol’l’uskoi. Kalua tavan mugah ei syö.