4 Armia (III Rzesza)

Ten artykuł dotyczy niemieckiej 4 Armii. Zobacz też: 4 Armia – stronę ujednoznaczniającą.

4 Armia

4. Armee

Symbol jednostek 4 Armii
Historia
Państwo	III Rzesza
Sformowanie	1939
Rozformowanie	1945
Tradycje
Kontynuacja	21 Armia
Dowódcy
Pierwszy	Günther von Kluge
Działania zbrojne
II wojna światowa agresja na Polskę agresja na Francję atak na Związek Radziecki
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe

4 Armia (niem. 4. Armee) – jedna z niemieckich armii, uczestniczyła w agresji na Polskę i Francję oraz w ataku na Związek Radziecki.

Utworzona w sierpniu 1939 roku w Hanowerze. W tym samym roku brała udział w agresji na Polskę, a w jej skład wchodził m.in. XVI KA z 3 Dywizją Pancerną wyposażoną w 375 czołgów i 38 samochodów pancernych^[1]. 4 Armia atak przeprowadziła z Pomorza Słupskiego przez tzw. korytarz polski w kierunku Warszawy^[2], a jej pododdziały walczyły m.in. o Hel i Westerplatte. Niektórzy oficerowie z 4 Armii protestowali przeciwko mordowaniu Żydów i Polaków na zajętym terenie, gen. mjr Walter Braemer komendant tyłów 4 Armii popierał jednak wspomniane mordy, wierząc, że pozwoli to na utrzymanie spokoju na okupowanych polskich ziemiach^[3].

Po zakończeniu działań bojowych w Polsce przerzucona na front zachodni. W czasie agresji na Francję w maju 1940 roku przedarła się przez umocnienia na południu Belgii i atakowała na kierunku Abbeville. Agresję na Francję zakończyła bitwą na polach Flandrii, oraz natarciem przez Sommę na Brest.

Szlak bojowy w trakcie ataku na Związek Radziecki rozpoczęła 22 czerwca 1941 roku atakiem z rejonu Białegostoku, i kontynuowała przez Mińsk i Smoleńsk, aż do przedmieść Moskwy, gdzie została zatrzymana przez Armię Czerwoną. W tym czasie 4 Armią dowodził feldmarsz. Günther von Kluge i składała się z VII KA, XIII KA, IX KA i XXXXIII KA^[4]. Natomiast w czasie bitwy pod Moskwą 4 Armia składała się z trzech korpusów: VII KA, IX KA i XX KA^[5]. Następnie armia brała udział w walkach odwrotowych w składzie Grupy Armii Północ. W 1944 roku do składu 4 Armii włączono I Korpus Kawalerii^[6] . W kwietniu 1945 roku po ewakuacji z Prus Wschodnich przemianowana w 21 Armię.

• feldmarszałek Günther von Kluge (sierpień 1939 – 19 grudnia 1941)
• gen. Ludwig Kübler (19 grudnia 1941 – 20 stycznia 1942)
• gen. Gotthard Heinrici (20 stycznia 1942 – 4 czerwca 1944)
• gen. Kurt von Tippelskirch (4 czerwiec 1944 – 30 lipca 1944)
• gen. por. Vincenz Müller (30 lipca 1944 - 7 sierpnia 1944)
• gen. Kurt von Tippelskirch (7 sierpnia 1944 - 18 sierpnia 1944)
• gen. Friedrich Hoßbach (18 sierpnia 1944 - 29 stycznia 1945)
• gen. Friedrich-Wilhelm Müller (29 stycznia 1945 - 16 kwietnia 1945)
• gen. Kurt von Tippelskirch (16 kwietnia 1945 - 27 kwietnia 1945)^[7]

Oddziały armijne (1942): 302 Wyższe Dowództwo Artylerii, 589 armijny pułk łączności i 571 armijne dowództwo zaopatrzeniowe

Skład w 1939 roku (w czasie agresji na Polskę)^[8][9]:

• II Korpus Armijny
• III Korpus Armijny
• XIX Korpus Armijny
• I Korpus Straży Granicznej (207 DP) oraz 23 Dywizja Piechoty i 218 Dywizja Piechoty

Skład 22 czerwca 1941 roku^[4]:

• VII Korpus Armijny
• IX Korpus Armijny
• XIII Korpus Armijny
• XXXXIII Korpus Armijny

Skład w czerwcu 1944 roku^[10]:

• XXVII Korpus Armijny
• XXXIX Korpus Pancerny
• XII Korpus Armijny
• 286 Dywizja Piechoty

Skład w styczniu 1945 roku^[11]:

• Spadochronowy Korpus Pancerny Hermann Göring
• XXXXI Korpus Pancerny
• VI Korpus Armijny
• LV Korpus Armijny

• Chris Bishop: Niemiecka piechota w II wojnie światowej. Warszawa: 2009. ISBN 978-83-11-11-428-9.
• Chris Bishop 1: Niemieckie wojska pancerne w II wojnie światowej. Warszawa: 2009. ISBN 978-83-11-11391-6.
• Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński: Operacja Barbarossa 1941. Hitlera uderza na ZSRR. Poznań: 2009. ISBN 978-83-261-0286-8.
• Robert Forczyk, Howard Gerrard: Moskwa 1941. Pierwsza porażka Hitlera. Kraków: 2008. ISBN 978-83-7396-709-0.
• Christopher Hale: Kaci Hitlera. Brudny sekret Europy. Kraków: Znak, 2012. ISBN 978-83-240-2217-5.
• Eugeniusz Kozłowski (red.): Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06314-1.
• Tadeusz Sawicki: Niemieckie wojska lądowe na froncie wschodnim. Warszawa: 1987. ISBN 83-01-06556-7.
• Ben Shepherd: Żołnierze Hitlera. Armia niemiecka w Trzeciej Rzeszy. Oświęcim: 2017. ISBN 978-83-7889-539-8.
• Rajmund Szubański: Polska broń pancerna w 1939 roku. Warszawa: 1982. ISBN 83-11-06771-6.
• LXXV Korpus Armijny w leksykonie Wehrmachtu. Internetowy leksykon Wehrmachtu. [dostęp 2023-06-06]. (niem.).